Rudina Xhaferi
— born in 1978, Kosovo — is a Prishtina-based multimedia artist. Rudina graduated from the Faculty of Arts – Graphic Design at the University of Pristina. She holds a Master’s Degree at the same University, with a dissertation titled Rudinizmi-Urban Fashion Typography. In 2003, she started working at broadcaster Radio Television of Kosovo – RTK. Since 2011, she is the supervisor of the scenography, costume, and make-up department at RTK. In 2016, Xhaferi started working as a Lecturer at the Faculty of Arts, University of Pristina. Her work is seen across different mediums: nailart, photography, video, performance, set design (TV and theater), costume design (theater) and has recently focused on fashion. Xhaferi has held numerous solo and group shows in Kosovo and abroad.
Being moved by Art: As a child I grew up surrounded in an abundance of harmony and love. In my family, great importance and care was given to detail – everything was pedantically created with dedication and love; everything was approached with a degree of aesthetic in mind. I recognized art in everyday life, in the way food was prepared and served on the table; I recognized art in our home interiors, arrangement of art works on the walls, planting of flowers, and our way of dressing. For me, all these small details were art, and they allowed me to believe that creativity and artistic freedom rests within the artist, her family and the environment where she lives.
Inspiration: I was born and raised in Prishtina, a relatively small and chaotic city. In my work, the city is the main source of inspiration. My creative process develops amidst the chaos offered by my city. To nourish myself spiritually, I started doing something every day, be it a sketch, an idea on paper, or a drawing of a detail no matter how small, as long as it came from me. Over time, it became a habit, so from time to time I revisit these pieces and integrate them in my work process. This way of working informs my creativity and in continuity sustains my originality.
Life and Art: From the beginning of my artistic career my priorities have changed over the years. Initially, my focus was career and career only. Before I turned 18, I did my first solo exhibition, painting masterpieces of Grand Masters on artificial nails.1234 In 2005 I met my partner Pellumb. Naturally, I began to balance the energy between Pellumb and my career. In 2012, my son Ledri56 was born. With the birth of Ledri, family is now my priority. As for my artistic career, I have never been a trend slave, so I continue to create with love, at a slower pace, but focusing on larger individual projects.
The Spark: I started my artistic life as an introverted child. I have always felt a spark inside me that made me feel different from the others, but I hid it. Ordinary things never drew my attention. I didn’t accept the frames that were defined by our society. For this reason, I was very careful in communicating with the teachers and other children, because I was part of an education system in which anything that was outside the frames was not well received; I did not want the spark within me to be exposed, because I feared that the school system would oppress it without me realizing it was happening – hence confining me within the frame. Of course I shared this experience with other people, I met others who didn’t want to conform, and that took a toll, because you had to face difficulties that at times seemed unnecessary. However, the persistence, self-confidence and support of my family helped me overcome them all.
Being You: Being yourself is magical. High school was the period when I started experimenting with art. I used the face and body as a medium to express and reflect, both in everyday life and later on through my individual projects. My principle was not to accept any influence from outside that tries to convince me otherwise. When you have the courage to experiment, it is very important to have your feet on the ground and stretch your imagination and creativity to the sky. Over time, I started noticing that every move outside the social norms – if you respect yourself, have courage, if you work seriously and with love – will simply reflect naturally in society and the extraordinary becomes very ordinary in the day to day life.
I continue to practice this full freedom of expression even today. Using the body as a medium helps me challenge myself continuously. Adrenaline and peace of mind, these two extremes are the driving force behind my work. It is a miracle when you do what you want by following your own rhythm, without succumbing to the pressure from the outside. I simply do not know what is happening today in the world of contemporary art, fashion and music; I am enclosed in my shell. When I create, I always follow my emotional state where shapes naturally arise, whether geometric or organic, depending on the idea I have in mind. As for the colors, I feel many of them inwardly, and I reflect them outwardly. It is precisely the contrasts between the shapes and colors that help me visualize my ideas, through which I often manage to communicate complex ideas and have them perceived as visually beautiful.78
Rudinism: Since the beginning of my career in most of the projects I have been the object and subject of my works. Considering that, the term Rudinism was spontaneously coined. Usually “isms” are created by groups of artists, while Rudinism was born from me. In whatever medium I express myself, nail art, photography, performance, installations, fashion, scenography910, costume design1112131415, all of them are dominated by the spirit of Rudinism. Each project has its own specificities. Sometimes I start with the idea and then decide on the medium, sometimes the opposite. Since I have been creating continuously for over 25 years, it is important for me to articulate my inner needs through artistic expression. The selection of the medium is sometimes left to chance, but over time I understand that precisely the chosen medium was a necessity for the visualization of an idea.
Medium of Choice: For many years, performance has been the preferred medium that has enabled me to express myself best.1617181920212223242526272829303132 Performance is a very specific medium. It is alive. Temporary. The performance can be enjoyed only by the audience present during the performance, no one else. It cannot be sold. The artist can sell photos, videos, but not the performance itself. One of the most important elements in performance, apart from its conceptualization, is energy. The energy that the artist can transmit to the audience, energy that can be felt. Energy is inborn, it cannot be taught. On the other hand, it is the audience that completes the work. When I discuss with the audience after the performance, I see that it is much more alive, more sincere in comparison to the exhibitions when I present myself with other mediums. For me, the whole atmosphere that is created by communicating with the public about the performance, after the performance, is a performance in itself. They express what they feel at the moment and their responses are honest. The feeling I experience cannot be described in words; it must be felt.
Living vs. Existing: As for everyday life, both makeup and clothing are my daily art. It is the best and most sustainable way to fulfill myself spiritually. In every event I go to, I want to become a performance piece in myself.3334353637383940 I feel good and safe. On the other hand, the way I design, produce and treat clothes, is art itself. The clothes I create are timeless, they do not follow any trend, and I am not inspired by different eras. I am not influenced by other designers. However, the things that inspire me I try to translate through my own practice as an artist.
I lead the scenography department at Radio Television of Kosovo. I am also a lecturer at the Faculty of Arts. Working with students gives me great pleasure. I spend a large part of my energy on my students. I try to engage them in activities outside the syllabus, and teach them short-cuts for the many challenges that they will face, insights that I wish my professors had given me.
Art is food for my soul, and work allows me to exist.
1Rudina Xhaferi, Realism, Ignace Henri Jean Théodore Fantin-Latour, Nail Painting, 2001. Courtesy of the artist.2Rudina Xhaferi, Cubism, Pablo Picasso, Nail Painting, 2001. Courtesy of the artist.
3 Rudina Xhaferi, Impressionism, Claude Monet, Nail Painting, 2001. Courtesy of the artist.
4Rudina Xhaferi, Rudinism, Nail Painting, 2001. Courtesy of the artist.
5 Rudina Xhaferi, Ledri's 6th birthday - 2018. Courtesy of the artist.
6 Rudina Xhaferi, Ledri's 7th birthday - 2019. Courtesy of the artist.
7Rudina Xhaferi, I hear nothing, 2014. Courtesy of the artist.
8 Rudina Xhaferi, Looking for my star, 2003. Courtesy of the artist.
9 Rudina Xhaferi, Set design, 2011.
10 Rudina Xhaferi, Set design, 2021.
11 Rudina Xhaferi, Costume for the play: Cat on a Hot Tin Roof, 2010.
12Rudina Xhaferi, Costume for the play: Cat on a Hot Tin Roof, 2010.
13Rudina Xhaferi, Costume for the play Fools, by Neil Simon 2016.
14 Rudina Xhaferi, Costume for the play Fools, by Neil Simon 2016.
15 Rudina Xhaferi, Costume for the play Fools, by Neil Simon 2016.
16 Rudina Xhaferi, Self portrait, 2000. Courtesy of the artist.
17 Rudina Xhaferi, Self portrait, 2000. Courtesy of the artist.
18Rudina Xhaferi, Continuing to triptych, 2001. Courtesy of the artist.
19Rudina Xhaferi, Continuing to triptych, 2001. Courtesy of the artist.
20 Rudina Xhaferi, Freeing from the frame, 2002. Courtesy of the artist.
21 Rudina Xhaferi, Continuing to triptych, 2019. Courtesy of the artist.
22 Rudina Xhaferi, Continuing to triptych, 2019.
23Video: Rudina Xhafer, So good to be an ALBANIAN. Courtesy of the artist. https://www.youtube.com/watch?v=zsWB510WelE
24Rudina Xhaferi, I hear nothing, video, 2004. Courtesy of the artist. https://www.youtube.com/watch?v=3DX6FBX4ock
25 Rudina Xhaferi, Tatuazhe n'lesh (Tattoo on hair), 2004. Courtesy of the artist.
26Rudinism - Urban Fashion Typography, 2007. https://www.youtube.com/watch?v=MjXqWv1fM-o
27 Rudina Xhaferi, Love Emotion Dream Rhythm Inspiration, Orchid, 2013. Courtesy of the artist.
28 Rudina Xhaferi, Love Emotion Dream Rhythm Inspiration, Orchid, 2013. Courtesy of the artist.
29 Rudina Xhaferi, Love Emotion Dream Rhythm Inspiration, Lotus, 2013. Courtesy of the artist.
30Rudina Xhaferi, Love Emotion Dream Rhythm Inspiration, Lotus, 2013. Courtesy of the artist.
31Rudina Xhaferi, Love Emotion Dream Rhythm Inspiration, Chrysanthemum, 2013. Courtesy of the artist.
32Rudina Xhaferi, Love Emotion Dream Rhythm Inspiration, Peony, 2013. Courtesy of the artist.
33 Rudina Xhaferi, Ngjyrë - 2009. Courtesy of the artist.
34Rudina Xhaferi, Ngjyrë - 2009. Courtesy of the artist.
35 Rudina Xhaferi, Rudinism, 2019. Courtesy of the artist.
36Rudina Xhaferi, Rudinism, 2019. Courtesy of the artist.
37Rudina Xhaferi, Rudinism, 2019. Courtesy of the artist.
38 Rudina Xhaferi, Rudinism, 2019. Courtesy of the artist.
39 Rudina Xhaferi, Rudinism. Courtesy of the artist.
40Rudina Xhaferi, Rudinism. Courtesy of the artist.
— e lindur në vitin 1978, Kosovë — është artistie multimediale me bazë në Prishtinë. Diplomoi në Universitetin e Prishtinës, Fakulteti i Arteve – Grafik Dizajn. Ka të mbaruar Nivelin e Magjistraturës në të njëjtin Universitet, me disertacion të titulluar Rudinizmi-Tipografia Urbane e Modës. Në vitin 2003, filloi punë në Radio Televizionin e Kosovës – RTK. Që nga viti 2011, ajo është mbikëqyrëse e departamentit të skenografisë, kostumeve, dhe grimit në RTK. Më 2016, Xhaferi filloi punë si Ligjëruse në Fakultetin e Arteve, Universiteti i Prishtinës. Punët e saj shpërfaqen në mediume të ndryshme: Ngjyrimi i Thonjëve, Fotografi, Video, Performancë, Dizajn i Set-it (TV dhe Teatër), Dizajn i Kostumeve (Teatër) dhe, së fundmi, është fokusuar në modë. Xhaferi ka pasur shfaqje të numërta solo dhe grupore në Kosovë dhe jashtë vendit.
Si u preka nga Arti: Si fëmijë, u rrita e rrethuar nga bollëku i harmonisë dhe dashurisë. Në familjen time, i jepej rëndësi dhe kujdes i madh detajeve – gjithçka krijohej në mënyrë pedante, me përkushtim dhe dashuri; gjithçka qasej me një nivel të estetikës. Artin e shihja në jetën e përditshme, në mënyrën se si përgatitej dhe servohej ushqimi në tavolinë; e njoha artin në interioret e shtëpisë sonë, aranzhimet e veprave artistike në mure, pikturat e luleve, dhe mënyrën e veshjes. Për mua, të gjitha këto detaje tëvogla ishin art, arti më bëri të besoj që kreativiteti dhe liria e shprehjes artistike qëndron brenda artistes, familjes së saj dhe ambientit ku ajo jeton.
Inspirimi: Unë jam lindur dhe rritur në Prishtinë, një qytet relativisht i vogël dhe kaotik. Në punën time, qyteti është burimi kryesor i inspirimit. Procesi im kreativ zhvillohet midis kaosit që ofron qyteti im. Për të ushqyer veten shpirtërisht, fillova të bëj diçka çdo ditë, qoftë një skicë, një ide në letër, apo një vizatim i një detaji, sado i vogël, sa kohë që vinte prej meje. Me kalimin e kohës, ajo bëhet shprehi, kështu që kohë pas kohe, i rikthehem këtyre copëzave dhe i integroj ato në procesin tim të punës. Kjo mënyrë e të punuarit frymëzon kreativitetin tim dhe në vazhdimësi më ruan origjinalitetin.
Jeta dhe Arti: Që nga fillimi i karierës sime artistike, prioritetet e mia kanë ndryshuar përgjatë viteve. Fillimisht, fokusi im ishte në karrierë vetëm. Para se të mbushja 18 vjet, bëra ekspozitën time të parë solo, duke ngjyrosur kryevepra në thonjë artificial.1234 Më 2005, e takova me Pëllumbin. Natyralisht, fillova të balancoj energjinë mes Pellumbit dhe karrierës. Më 2012, u lind Ledri.56 Me lindjen e Ledrit, tani familja është prioriteti im. Sa i përket karrierës sime artistike, asnjëherë nuk kam qenë skllave e trendeve, kështu që vazhdoj të krijoj me dashuri, në një tempo më të ulët, por duke u fokusuar në projekte më të mëdha individuale.
Shkëndija: Unë fillova jetën time artistike si një fëmijë introvert. Gjithmonë kam ndjerë një shkëndijë brenda meje që më bënte të ndjehem ndryshe nga të tjerët, por e fshihja. Gjërat e zakonshme asnjëherë nuk më merrnin vëmendjen. Nuk i pranoja kornizat që ishin definuar nga shoqëria jonë. Për këtë arsye, isha shumë e kujdesshme në komunikim me mësuesit dhe fëmijët e tjerë, sepse isha pjesë e një sistemi arsimor, në të cilin çkado që ishte jashtë kornizave nuk pranohej mirë; nuk doja që shkëndija brenda meje të ekspozohej, sepse kisha frikë që sistemi shkollor do t’a shtypte, pa e kuptuar unë që ajo po ndodhte – duke më kufizuar kështu brenda kornizës. Naryrisht që e ndaja këtë përvojë me njerëz të tjerë, takoja të tjerë që nuk dëshironin të përshtaten, dhe kjo pati pasojat e veta, sepse duhej të përballeshe me vështirësi, që ndonjëherë dukeshin të panevojshme. Megjithatë, këmbëngulja, vet-besimi dhe mbështetja e familjes më ndihmuan që t’i tejkaloj të gjitha.
Të qenit vetja: Të qenit vetja është magjike. Shkolla e mesme ishte periudha kur fillova të eksperimentoj me art. Kam përdorur fytyrën dhe trupin si medium për të shprehur dhe reflektuar, si në jetën e përditshme ashtu edhe përgjatë projekteve të mia individuale. Parimi im ishte të mos pranoj çfarëdo ndikimi nga jashtë që mundohet të më bind ndryshe. Kur ke guximin të eksperimentosh, është shumë e rëndësishme që të kesh këmbët në tokë dhe të zgjerosh imagjinatën dhe kreativitetin deri në qiell. Me kalimin e kohës, fillova të vërej që çdo lëvizje jashtë normave shoqërore – nëse respektoni vetën, keni guxim, nëse punoni seriozisht dhe me dashuri – thjeshtë do të reflektohet natyralisht në shoqëri dhe e jashtëzakonshmja bëhet shumë e zakonshme nëjetën e përditshme.
Unë vazhdoj të praktikoj këtë liri të plotë të shprehjes edhe sot. Duke përdorur trupin si medium, më ndihmon të sfidoj vetën në mënyrë të vazhdueshme. Adrenalina dhe qetësia shpirtërore, këto dy ekstreme, janë forca shtytëse prapa gjithë punës time. Është mrekulli kur bënë diçka që dëshiron duke ndjekur ritmin tuaj, pa iu nënshtruar presionit nga jashtë. Unë thjeshtë nuk e di se çfarë po ndodh sot në botën e artit bashkëkohor, modë dhe muzikë; jam mbyllur në guaskën time. Kur krijoj, gjithmonë ndjek gjendjen time emocionale, ku figurat shfaqen natyralisht, qoftë gjeometrike apo organike, varësisht nga idea që e kam në kokë. Sa i përket ngjyrave, shumë prej tyre i ndjej brenda, dhe i reflektoj jashtë. Është saktësisht kontrasti mes figurave dhe ngjyrave që më ndihmon të vizualizoj idetë e mia, përmes të cilave shpesh ia dal të komunikoj ide komplekse dhe t’i bëjë ato të shihen si të bukura vizualisht.78
Rudinizmi: Që nga fillimi i karrierës sime, në shumicën e projekteve kam qenë objekti dhe subjekti i veprave të mia. Marrë këtë parasysh, termi Rudinizëm lindi spontanisht. Zakonisht, “izmat” krijohen nga grupet e artistëve, përderisa Rudinizmi lindi nga unë. Në çfarëdo mediumi ku shpreh veten, ngjyrim i thonjëve, fotografi, performancë, instalacione, modë, skenografi910, dizajn të kostumeve1112131415, të gjitha dominohen nga shpirti i Rudinizmit. Secili projekt i ka specifikacionet e veta. Ndonjëherë filloj me idenë dhe pastaj vendosi për mediumin, ndonjëherë anasjelltas. Pasi që kam krijuar vazhdimisht për mbi 25 vite, është e rëndësishme për mua të artikuloj nevojat e mia të brendshme përmes shprehjes artistike. Përzgjedhja e mediumit ndonjëherë i lihet rastit, por me kalimin e kohës, e kuptoj që saktësisht mediumi i përzgjedhur ishte nevojë për vizualizimin e një ideje.
Mediumi i Preferuar: Për shumë vite, performanca ka qenë mediumi i preferuar që më ka mundësuar të shpreh veten më së miri.1617181920212223242526272829303132 Performanca është një medium shumë specifik. Është i gjallë. I përkohshëm. Performanca mund të shijohet vetëm nga audienca prezente gjatë performancës, askush tjetër. Ajo nuk mund të shitet. Artisti mund të shes fotografi, video, por jo vetë performancën. Një prej elementeve më të rëndësishme në performancë, përveç konceptualizimit të saj, është energjia. Energjia që artisti mund të transmetoj tek audienca, energjia që mund të ndjehet. Energjia është e lindur, ajo nuk mund të mësohet. Në anën tjetër, është audienca ajo që e kompleton veprën. Kur diskutoj me audiencën pas performancës, e shoh që ajo është shumë mëshumë e gjallë, më e sinqertë në krahasim me ekspozitat kur e prezantoj veten me mediumet e tjera. Për mua, e gjithë atmosfera që krijohet nga komunikimi me publikun rreth performancës, pas performancës, është një performancë në vete. Ato/ata shprehin atë që e ndjejnë në atë moment dhe përgjigjet e tyre janë të sinqerta. Ndjenja që përjetoj nuk mund të shprehet në fjalë; ajo duhet tëndjehet.
Jeta vs. Ekzistenca: Sa i përket jetës së përditshme, edhe grimi edhe veshja janë arti im ditor. Është mënyra më e mirë dhe më e qëndrueshme për të përmbushur veten shpirtërisht. Në secilën ngjarje që shkoj, dua të bëhem vet një performancë.3334353637383940 Ndjehem mirë dhe sigurt. Në anën tjetër, mënyra se si dizajnoj, realizoj dhe trajtoj rrobat është art në vete. Rrobat që krijoj janë të pa kohë, ato nuk përcjellin ndonjë trend, dhe nuk inspirohem nga periudha të ndryshme kohore. Nuk ndikohem nga dizajnerë të tjerë. Megjithatë, gjërat që më inspirojnë, mundohem t’i përkthej përmes punës sime si artiste.
Unë drejtoj departamentin e skenografisë në Radio Televizionin e Kosovës. Unë gjithashtu jam ligjëruese në Fakultetin e Arteve. Puna me studentë më jep kënaqësi të madhe. Pjesën më të madhe të energjisë e shpenzoj me studentët. Mundohem t’i angazhoj nëaktivitete jashtë programit mësimor, dhe t’u mësoj rrugë të shkurtëra për shumë nga sfidat që do t’i përjetojnë, informata të cilat do të doja që profesorët e mi të m’i kishin dhënë. Arti është ushqim për shpirtin tim, dhe puna më mundëson të ekzistoj.
1 Rudina Xhaferi, Realism, Ignace Henri Jean Théodore Fantin-Latour, 2001, Pikturim i thonjëve.24Rudina Xhaferi, I hear nothing, video, 2004. https://www.youtube.com/watch?v=3DX6FBX4ock
27Rudina Xhaferi, Love Emotion Dream Rhythm Inspiration, Orchid, 2013.
