Gerta Xhaferaj

– born in 1993 in Fier, Albania – is an architect and visual artist who lives and works in Basel, Switzerland. She studied architecture in Tirana, where she received her MSc. degree in 2017. She is currently pursuing an MA program in Fine Arts at the FHNW University of Art and Design in Basel. She is a 2022 winner of the VID Grant Financial Prize by the VID Foundation for Photography, Amsterdam.

Cultural identity constitutes an integral motive in my work, besides the idea of cultural transfer, where cultures meet, merge and catalyze the emergence of new semiotic chains out of such encounters. 

Being spontaneously and also methodologically drawn towards a historical and documentary-style approach in my artistic practice, my aim is to achieve a deep level of involvement with a certain circumscribed zone of reality in order to retrieve an intensive aesthetic experience. In my several geo-socio-aesthetical explorations, I mostly favour mapping the economic, political, cultural, geographical and environmental variations that drive the changes unfolding across the world today and to synthesize these multiple factors into a consistent artistic manifold representing a perspective on contemporary dynamics.

This thematic refrain is explored through my work in a wide range of mediums from photography, moving image, to mixed media, installation and sound. I believe that the multiplicity of the mediums involved in a work of art intensifies its material expressivity. 

Inspired by urban informality and popular culture, parallel to my work in architecture, I have also practised visual arts. Photography was a result  of my other interests,  such as the combination of abstract extemporal topics with the phenomena of everyday life.

In order to visualize the tension between the extemporal and the everyday, the abstract and the concrete, the continuous and the discrete (which I believe to be a fundamental tension that shapes the sentimental life and the subjectivity of people nowadays), I tried to improvise paradoxical ways of conciliating these ultimately contrary poles of human existence. 

My recent projects are focused on cultural identity, the dynamic of urban landscape, the transformation of a city and the retroactive change of the self and of memory. 

My chosen topic refers to the fragmentary passages that lie within everyday life – the spaces and objects between our lives that we see but do not notice. My work has to do with the purpose of visualising what is normally unnoticeable, being aware of the world around me, and trying to find an alchemy between the chosen medium, my subject and the moment.

Most of my work reflects on the loss of a certain dream for the future, a dream that could be born in the periphery, with its constant adaptation to the discourses of progress, success, stability, and modernity that are most often established according to the economic logic of the centre. This body of  work presents a kind of necrology of the periphery, a narrative told through homes that no longer exist. In these images, these structures maintain their hold on our imagination and our memory, keeping up the hope that something might survive the violence of erasure—and that what survives might provide the foundations of tomorrow’s resistance. 

In the Liminal Hymn (2022)123 project, I try to merge historical research, found objects, and sound into a mixed media installation that questions hybrid cultural identities, value systems, and socio-economic perceptions conditioned by local conditions. 

Tirana has been unrestrained noticeably in a rapid transformation by implying among others: the demolition of old houses and entire residential zones, as well as the exemplary historical venues that have been categorized, by law, as tangible cultural heritage of the second or third degree. Focusing on transformations to which the heritage sites have undergone  during contemporary times, this project translates the profit-driven redesign of Tirana, noisy as much as destructive, into an aesthetic experience: the one that is able to filter citizens’ memories into critical and emotional collective sensations.

A memorial, a sort of grave marker made out of vestiges, building materials such as: tile bricks glass, found and collected on demolished buildings site, is shown in exhibition space.

While honouring the cultural significance once attached to them, this project is relating to the price that the city has to pay through the sounds of construction/deconstruction of its transformation recorded in their proximity: a mournful anthem for Old Tirana.

Aesthetic Abortion (2020)456 is a series of 27 photographs that explores the structural character of urban peripheries in Tirana’s capital city, Albania. The series deals with the aesthetic legacy of the periphery, recording the visual identity of a zone and at the same time mourning the violence that has fundamentally transformed the character of that site.

Aesthetic Abortion documents houses constructed in the Astir neighborhood, on the western periphery of Tirana. Each photograph in the series focuses on a single structure, and the aesthetic multiplicity of these structures reflects their informal genesis. These houses represent a contemporary architectural vernacular that is common in Albania, where post-socialist hopes of economic success and stability led citizens to construct private homes in many urban peripheries, utilizing their own design , without the help of professional architects. These structures were frequently built without proper planning permission, but they were also completed in an ambiguous legal context, in which informality was the norm and the bureaucracy necessary to obtain these permits made them—practically speaking—difficult or impossible for many citizens to obtain. Subsequent efforts on the part of residents to legalize their homes have sometimes dragged on for more than a decade, leaving families in limbo. 

Through the project Once per day Before Bed (2017-2021)78910, I wanted to direct  the memory of my past romances, by unfolding various chapters of my sentimental past to this day, thus treating it not only as a therapy / reflection on the traumas caused over these years or even as an instrument of change, but as an echo of the deepest sentiments and thoughts which relate to the social, cultural, political factors of the country I grew up in.

The photo series which came as an outcome of everyday journalism and diaries depicting, through photographs, poems and sentences, the post romantic relationship state, dating from 2017 to the present day. Consisting of photos, poetry and notes which acquire the function of a map taken during the death of a connection, discreet photographs describe moments where each image in an unconscious manner, is visually divided into two parts: sensations experienced after the collapse of a relationship,framing the action be left  past and move on. 

How do the socio – political factors associate with and affect the society undergoing the transition phase in Albania and globally? How the past still affects the future, due to  the taboos of society  and the lack of transparent  communication within the family regarding sexually orientation in particular? These are some of the questions that the project addresses.

Statement written by the artist in consultation with Adela Demetja (2022).

1Image: Gerta Xhaferaj, Liminal Hymn, 2022, Installation and Sound 12:58”, Installation view Zeta Contemporary Art Center, Courtesy of the artist.
2Image: Gerta Xhaferaj, Liminal Hymn, 2022, Installation and Sound 12:58”, Installation view Zeta Contemporary Art Center, Courtesy of the artist.
3Image: Gerta Xhaferaj, Liminal Hymn, 2022, Installation and Sound 12:58”, Installation view Zeta Contemporary Art Center, Courtesy of the artist.
4Image: Gerta Xhaferaj, Aesthetic Abortion, 2020, Photography on Glossy Paper, 21 x 15 cm, Courtesy of the artist.
5Image: Gerta Xhaferaj, Aesthetic Abortion, 2020, Photography on Glossy Paper, 21 x 15 cm, Courtesy of the artist.
6Image: Gerta Xhaferaj, Aesthetic Abortion, 2020, Photography on Glossy Paper, 21 x 15 cm, Courtesy of the artist.
7Image: Gerta Xhaferaj, Once per day Before Bed, 2017 - 2021, Photography, Courtesy of the artist.
8Image: Gerta Xhaferaj, Once per day Before Bed, 2017 - 2021, Photography, Courtesy of the artist.
9Image: Gerta Xhaferaj, Once per day Before Bed, 2017 - 2021, Photography, Courtesy of the artist.
10Image: Gerta Xhaferaj, Once per day Before Bed, 2017 - 2021, Photography, Courtesy of the artist.

– lindur më 1993 në Fier – është arkitekte dhe artiste pamore që jeton dhe punon në Bazel, Zvicër. Ka studiuar për arkitekturë në Tiranë dhe është diplomuar në Master të Shkencave në vitin 2017. Aktualisht është duke ndjekur një program MA në Artet e Bukura në Universitetin e Artit dhe Dizajnit FHNW në Bazel. Ajo është fituese e vitit 2022 e Çmimit Financiar të Grantit VID nga Fondacioni VID për Fotografi, në Amsterdam.

Identiteti kulturor përbën një motiv integral në punën time, përpos idesë së transferimit kulturor ku kulturat takohen, shkrihen dhe ngjizin shfaqjen e zinxhirëve të rinj semiotikë falë këtyre takimeve.

Duke qenë spontanisht dhe gjithashtu metodologjikisht e tërhequr drejt një qasjeje të stilit historik dhe dokumentar në praktikën time artistike, synimi im është të arrij një nivel të thellë përfshirjeje me një zonë të përthekuar të realitetit për të rifituar prej saj një përvojë intensive estetike. Në disa eksplorime të mia gjeo-socio-estetike, i jap përparësi më së shumti hartëzimit të variacioneve ekonomike, politike, kulturore, gjeografike dhe mjedisore që po nxisin ndryshimet që shpalosen në mbarë botën sot; kjo me qëllimin për t’i sintetizuar këta faktorë të shumtë në shpalosje konsistente artistike që përfaqësojnë një perspektivë mbi dinamikat bashkëkohore.

Ky refren tematik është eksploruar përmes punës sime në një gamë të gjerë mediumesh nga fotografia, imazhi lëvizës deri te përzierjet e mediave, instalacioneve dhe tingujve. Për bindjen time, shumëfishësia e mediumeve të përfshira në një vepër arti e intensifikon ekspresivitetin material të veprës.

E frymëzuar nga informaliteti urban dhe kultura popullore, paralelisht me punën time në arkitekturë, kam ushtruar edhe artin pamor. Fotografisë iu qasa si rezultat i interesimeve të tjera në jetë, si p.sh. kombinimi i temave abstrakte spontane me fenomenet e jetës së përditshme.

Për të vizualizuar tensionin midis spontanes dhe të përditshmes, abstraktes dhe konkretes, të vazhdueshmes dhe diskretes, që për bindjen time është një tension themelor që formëson jetën sentimentale dhe subjektivitetin e njerëzve në ditët e sotme, jam përpjekur të improvizoja mënyra paradoksale për pajtimin e këtyre poleve, në instancë të fundit, të kundërta të ekzistencës njerëzore.

Projektet e mia të fundit fokusohen në identitetin kulturor, dinamikën e peizazhit urban, transformimin e qytetit dhe ndryshimin retroaktiv të vetes dhe të kujtesës.

Tema ime e përzgjedhur i referohet pasazheve fragmentare që shtrihen brenda jetës së përditshme – hapësirave dhe objekteve në gji të jetës sonë që ne i shohim, por nuk i vëmë re. Puna ime ka të bëjë me synimin e vizualizimit të asaj që normalisht nuk vihet re, me të qenit e vetëdijshme për botën që më rrethon dhe me përpjekjen për të gjetur një alkimi midis mediumit të zgjedhur, subjektit tim dhe momentit në fjalë.

Shumica e veprave të mia reflektojnë mbi humbjen e një ëndrre të caktuar për të ardhmen, një ëndërr që mund të lindë në periferi, me përshtatjen e saj të vazhdueshme ndaj diskurseve të përparimit, suksesit, stabilitetit dhe modernitetit, që më së shpeshti sendërtohen sipas logjikës ekonomike të qendrës. Këto vepra paraqesin një lloj nekrologjie të periferisë, një narrativë e treguar përmes shtëpive që nuk ekzistojnë më. Në këto imazhe, strukturat në fjalë e ruajnë fuqinë e tyre mbi imagjinatën dhe kujtesën tonë, duke mbajtur të çelur shpresën se diçka mund t’i mbijetojë dhunës së fshirjes – dhe se ajo që mbijeton mund të sigurojë themelet e rezistencës së të nesërmes.

Në projektin Himn Liminal (2022)123 jam përpjekur të shkrij hulumtimin historik, objektet e gjetura dhe tingujt në një instalacion mediash të miksuara që pyetëson identitetet kulturore hibride, sistemet vlerore dhe perceptimet socio-ekonomike të kushtëzuara nga kontekstet lokale.

Tirana ka qenë e pafre, një shfrenim që shihet qartë në një transformim të përshpejtuar të qytetit, i cili ka ndërsyer ndër të tjera: shembjen e banesave të vjetra dhe zonave të tëra të banimit, si dhe të objekteve kryekëput historike që janë kategorizuar, me ligj, si trashëgimi kulturore e paprekshme e shkallës së dytë apo të tretë. Duke u ndalur në transformimet bashkëkohore nëpër të cilat kanë kaluar objektet e trashëgimisë, ky projekt e përkthen ridizajnimin e Tiranës së orientuar kah përfitimi, sa i zhurmshëm aq edhe shkatërrues, në një përvojë estetike: një përvojë e cila është në gjendje të filtrojë kujtimet e qytetarëve në ndijime kolektive kritike dhe emocionale.

Në hapësirën e ekspozitës shfaqet një memorial materialesh ndërtimore, një lloj shënjuesi varri i bërë me mbetje, si p.sh. tulla xhami, të gjetura dhe të mbledhura në kantierin e ndërtesave të shkatërruara.

Ndërkohë që i përulet rëndësisë kulturore që dikur u ishte dhënë këtyre objekteve, ky projekt ndërlidhet me çmimin që qyteti duhet të paguajë përmes tingujve të ndërtimit/shpërbërjes të transformimit të tij të regjistruar atypari: një himn zie për Tiranën e Vjetër.

Aborti Estetik (2020)456 është një seri prej 27 fotografish që eksploron karakterin strukturor të periferive urbane në kryeqytetin e Tiranës, Shqipëri. Seria trajton trashëgiminë estetike të periferisë, duke regjistruar identitetin vizual të një zone dhe njëkohësisht duke vajtuar dhunën që ka transformuar rrënjësisht karakterin e zonës në fjalë.

Aborti Estetik dokumenton shtëpitë e ndërtuara në lagjen Astir, në periferinë perëndimore të Tiranës. Secila fotografi fokusohet në një strukturë të vetme dhe shumëfishimi estetik i këtyre strukturave pasqyron gjenezën e tyre informale. Këto shtëpi përfaqësojnë një arkitekturë vernakulare bashkëkohore që është e zakonshme në Shqipëri, ku shpresat post-socialiste për sukses dhe stabilitet ekonomik i patën shtyrë qytetarët të ndërtonin shtëpi private në shumë periferi urbane duke përdorur dizajne të krijuar nga ata vetë, pa përfshirjen e arkitektëve profesionistë. Këto struktura shpesh ndërtoheshin pa lejet e duhura, por edhe përfundoheshin në një kontekst të paqartë ligjor, ku informaliteti ishte norma ndërsa burokracia e nevojshme për dhënien e lejeve i bënte këto të fundit, praktikisht, të vështira ose të pamundura për t’u marrë nga shumë qytetarë. Përpjekjet e mëvonshme nga ana e banorëve për legalizimin e shtëpive të tyre ndonjëherë janë zvarritur për më shumë se një dekadë, duke i lënë familjet në gjendje limboje.

Nëpërmjet projektit Një herë në ditë para gjumit (2017-2021)78910, dua ta drejtoj vëmendjen në kujtesën e romancave të mia të së shkuarës, duke shpalosur kapituj të ndryshëm të së shkuarës sime sentimentale deri më sot dhe duke iu qasur kështu projektit jo vetëm si terapi/reflektim mbi traumat e shkaktuara gjatë këtyre viteve, apo si një instrument ndryshimi, por edhe si një jehonë e ndjenjave dhe mendimeve më të thella që lidhen me faktorët socialë, kulturorë, politikë të vendit ku jam rritur.

Seria fotografike erdhi si rezultat i gazetarisë dhe ditarit të përditshëm ku përshkruhej përmes fotografive, poezive dhe fjalive: gjendja pas lidhjeve romantike, që daton nga viti 2017 deri në ditët e sotme. Të përbëra nga foto, poezi dhe shënime të cilat përftojnë funksionin e një harte të realizuar gjatë shkëputjes së lidhjeve, fotografitë diskrete përshkruajnë momente ku çdo imazh, në mënyrë të pavetëdijshme, ndahet vizualisht në dy pjesë: ndjesi të përjetuara pas shkëputjes së marrëdhënies dhe inkuadrimi i aktit në fjalë në atë mënyrë sa për të mundësuar lënien e tij në të shkuarën dhe hedhjen e tij pas krahëve.

Si ndërlidhen dhe ndikojnë faktorët social-politikë në një shoqëri që po kalon një fazë tranzicioni si në Shqipëri ashtu edhe në nivel global? Si ndikon e kaluara ende në të ardhmen, përmes Tabuve të shoqërisë dhe transparencës së vagullt në komunikimet familjare, veçanërisht në lidhje me orientimin seksual? Këto janë disa nga pyetjet që trajton projekti.

Tekst i shkruar nga artistja në konsultim me Adela Demetja-n (2022).

1Imazh: Gerta Xhaferaj, Himn Liminal, 2022, Instalacion dhe zë 12:58”, Pamje nga Zeta Contemporary Art Center, Kortezi e artistes.
2Imazh: Gerta Xhaferaj, Himn Liminal, 2022, Instalacion dhe zë 12:58”, Pamje nga Zeta Contemporary Art Center, Kortezi e artistes.
3Imazh: Gerta Xhaferaj, Himn Liminal, 2022, Instalacion dhe zë 12:58”, Pamje nga Zeta Contemporary Art Center, Kortezi e artistes.
4Imazh: Gerta Xhaferaj, Aborti Estetik, 2020, Fotografi në letër me shkëlqim, 21 x 15 cm, Kortezi e artistes.
5Imazh: Gerta Xhaferaj, Aborti Estetik, 2020, Fotografi në letër me shkëlqim, 21 x 15 cm, Kortezi e artistes.
6Imazh: Gerta Xhaferaj, Aborti Estetik, 2020, Fotografi në letër me shkëlqim, 21 x 15 cm, Kortezi e artistes.
7Imazh: Gerta Xhaferaj, Një herë në ditë para gjumit, 2017 - 2021, Fotografi, Kortezi e artistes.
8Imazh: Gerta Xhaferaj, Një herë në ditë para gjumit, 2017 - 2021, Fotografi, Kortezi e artistes.
9Imazh: Gerta Xhaferaj, Një herë në ditë para gjumit, 2017 - 2021, Fotografi, Kortezi e artistes.
10Imazh: Gerta Xhaferaj, Një herë në ditë para gjumit, 2017 - 2021, Fotografi, Kortezi e artistes.