Zofia Kulik
– born 1947 – multimedia artist. In 1971 she graduated from the Faculty of Sculpture at the Warsaw Academy of Fine Arts. From 1971 she worked in an artistic duo with Przemyslaw Kwiek as KwieKulik, running the Studio of Documentation and Propagation Activities (PDDiU) in their private flat in Warsaw. At that time, the artists made performances, installations, objects, black-and-white and colour photographs, slides, films, drawings, activities related to mail art, theoretical, interventionist and documentary texts. Since 1987, Zofia Kulik has been working individually, mainly making repeatedly exposed black-and-white photographs, as well as installations, objects and videos. In 1997, she represented Poland at the 47th Venice Biennale, and in 2007 she exhibited at documenta in Kassel. In 1996, she received the Passport of Polityka prize. Zofia Kulik’s works can be found in many museum collections in Poland and abroad (including the Museum of Art in Łódź, the National Museum in Poznań, Pompidou Centre, Tate Modern, MoMA New York, Moderna Museet in Stockholm).
ART ENGAGED IN REALITY
The beginning of Zofia Kulik’s artistic path is marked by her collaboration with Przemysław Kwiek, with whom, in 1972, as KwieKulik, they founded the Studio of Activities, Documentation and Propagation (PDDiU). The pair of artists, pioneers of performance art in Poland, focused on ephemeral activities which were a reaction to reality and based on cooperation, observation and discussion. They said “our art is a reaction to events, especially bad ones”1. One of the duo’s most famous achievements was the series Activities with Dobromierz2, documenting the combinations of placement of the infant son of the artists – in different contexts. The project developed into an exhibition of the child’s drawings in PDDiU3.
“If it wasn’t for KwieKulik, there would be no Kulik. At the beginning of my artistic path I was too weak to confront the public on my own,” – said the artist. In 1987, she gave up working together in favour of individual work, in which she wanted to return to the craftsmanship of art4. It was then that Zofia Kulik began to create complex, ornamental forms based on black-and-white, repeatedly exposed photographs. She took her love of pattern and order from her family home. As a child of a seamstress, she used to look at scraps of fabric: “The deepest reactions – I would even describe them as mystical – are evoked in me by the decorativeness of old ornaments on fabrics, carpets, objects, in architecture, also by the ‘creatureliness’ of biological organisms…” Being a military man’s daughter and living in barracks, Kulik also observed soldiers’ life. She said of her later works: “I put the content of my father into the form of my mother”.
The artist’s works, rigorously composed, repeatedly exposed (later computer-processed), are built from single frames showing people5, objects6 and places7. The artist often refers in them to systems of oppression, mechanisms of manipulation, and she also tries to reproduce the “structures of life and the universe”. Referring to representations from art history8, at the end of the 1980s, the artist found an extremely modern, but also aesthetically classic way of depicting. Her monumental works were arranged over the years in cycles, including Human Motif I (1990), II (1991) and III (1995), Idioms of the Socialist Era (1990), Inter-National Gothic (1987-1990), Garden (Libera and Flowers) (2004) and Pattern (2007). An exceptional work, with a composition evolving over the years, is From Siberia to Cyberia, consisting of hundreds of photographs of television screens9. Kulik’s work is highly narrative, but never a single, linear story: “I build something that is more like a map, on which I juxtapose different visual facts”.
The basis for the artist’s chosen type of creative activity can be found in her sculptural training10: “ever since I can remember I have given up colour, I am a sculptor; (…) because I worked a lot in plaster, chiaroscuro was important there. These achievements influenced my later choice of the medium of black and white photography, which became my domain”. The nature of the medium was also important: almost from the beginning, photography’s main task was to document reality. In her many years of practice, the artist created an archive of images11, from which she constructed her own paintings. To this day, she takes care of both the KwieKulik archive and her own collections, which the Kulik-KwieKulik Foundation has been helping her with for several years.12
According to the artist, creativity is the discovery of the existing, the unveiling of reality. Kulik explains the need for this kind of activity by an internal compulsion: “For me, art is such an intimate matter that I directly hate interviews, all verbal concretisation forced by an external situation. To put it another way: what I do does not come out of sheer will – I have to do it. I have to do it in an animalist sense. Otherwise I would go crazy”.
The text was written by Anna Kowalska (2020).
1All quotes from: Agata Jakubowska, Zofia Kulik. Metodology, My Love, ed. Muzeum of Modern Art, Warsaw, 2019.2Zofia Kulik, Przemysław Kwiek, Activities with Dobromierz, 1972 – 74, set of photographs.
3Zofia Kulik, Przemysław Kwiek, Using Your Child in Your Art, 1977, exhibition of drawings by Maksymilian Dobromierz Kwiek, PDDiU, Warsaw.
4Image: Zofia Kulik, Self-portrait with flag, 1989, photographic collage, 50 x 50 cm. Courtesy of the artist, Kulik-KwieKulik Foundation and Persons Projects.
5Image: Zofia Kulik, Inter-National Gothic, 1990, photographic collage, 240 x 150 cm, Courtesy of the artist, Kulik-KwieKulik Foundation and Persons Projects. The artist Zbigniew Libera was a frequent model for Zofia Kulik's works.
6Image: Zofia Kulik, Everything converges in time and space to disperse, to converge, to disperse, and so on, photographic collage, 1992, 150 x 150 cm. Courtesy of the artist, Kulik-KwieKulik Foundation and Persons Projects.
7Image: Zofia Kulik, Me, poppies and a joke, photographic collage, 1992, 50 x 50 cm. Photo courtesy of the artist, Kulik-KwieKulik Foundation and Persons Projects.
8Image: First May Mass, photographic collage, 240 x 150 cm, 1990, photo courtesy of the artist, Kulik-KwieKulik Foundation and Persons Projects.
9Image: Zofia Kulik, From Siberia to Cyberia, 1998 – 2004, photographic collage (fragment), 240 x 2100 cm. Courtesy of the artist, Kulik-KwieKulik Foundation and Persons Projects.
10Zofia Kulik's diploma work consisted of a simultaneous projection of some 500 slides on three screens and a sculptural copy of Michelangelo's Moses made of fabric.
11Image: Zofia Kulik, The Splendour of Myself II, 1997, photographic collage, 180 x 150 cm. Courtesy of the artist, Kulik-KwieKulik Foundation and Persons Projects.
12Kulik-KwieKulik Foundation, see: http://kulikzofia.pl/
13See: http://kulikzofia.pl/archiwum/badz-tylko-poslusznym-psychofizycznym-instrumentem/.
– urodzona w 1947 – artystka multimedialna. W 1971 roku ukończyła studia na Wydziale Rzeźby warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Od 1971 roku pracowała w artystycznym duecie z Przemysławem Kwiekiem jako KwieKulik prowadząc w ich prywatnym mieszkaniu w Warszawie Pracownię Działań Dokumentacji i Upowszechniania (PDDiU). Artyści realizowali wówczas działania typu performance, instalacje, obiekty, czarno-białe i kolorowe fotografie, slajdy, filmy, rysunki, działania związane ze sztuką poczty, teoretyczne, interwencyjne i dokumentacyjne teksty. Od 1987 roku Zofia Kulik pracuje indywidualnie, wykonując przede wszystkim wielokrotnie naświetlane fotografie czarno-białe, a także instalacje, obiekty, wideo. W 1997 roku reprezentowała Polskę na 47. Biennale w Wenecji, a w 2007 wystawiała na documenta w Kassel. W 1996 otrzymała Paszport Polityki. Prace Zofii Kulik znajdują się w wielu kolekcjach muzealnych w kraju i za granicą (m.in. w Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Centrum Pompidou, Tate Modern, MoMA New York, Moderna Museet w Sztokholmie).
SZTUKA ZAANGAŻOWANA W RZECZYWISTOŚĆ
Początek drogi artystycznej Zofii Kulik wyznacza współpraca z Przemysławem Kwiekiem, z którym w 1972 r. jako KwieKulik założyli Pracownię Działań, Dokumentacji i Upowszechniania (PDDiU). Para artystów, pionierów sztuki performace w kraju, skupiała się na działaniach efemerycznych, będących reakcją na rzeczywistość i opierających się na współpracy, obserwacji oraz dyskusji. Mówili „nasza sztuka jest reakcją na wydarzenia, zwłaszcza te złe”1. Jednym z najsłynniejszych dokonań duetu była seria Działania z Dobromierzem2, dokumentująca kombinacje umiejscowienia niemowlęcia – syna artystów, w różnych kontekstach. Rozwinięciem projektu była natomiast wystawa rysunków dziecka w PDDiU3 .
“Gdyby nie KwieKulik, nie byłoby Kulik. Na początku drogi artystycznej byłam za słaba, by sama skonfrontować się z publiką” – mówiła artystka. W 1987 roku zrezygnowała ze wspólnej pracy na rzecz działalności indywidualnej, w której pragnęła powrócić do rzemieślniczego charakteru sztuki4. Wówczas Zofia Kulik zaczęła tworzyć skomplikowane, ornamentalne formy, opierające się na czarno-białej, wielokrotnie naświetlanej fotografii. Zamiłowanie do deseniu oraz porządku wyniosła z rodzinnego domu. Jako dziecko krawcowej przyglądała się skrawkom tkanin: “Najgłębsze reakcje – określiłabym je wręcz jako mistyczne – wywołuje we mnie dekoracyjność starych ornamentów na tkaninach, dywanach, przedmiotach, w architekturze, również „stworowatość” organizmów biologicznych…”. Będąc córką wojskowego i mieszkając w budynkach koszar, Kulik przyglądała się również życiu żołnierskiemu. O swoich późniejszych pracach mówiła: „w formę matki wkładam treść ojca”.
Prace artystki, rygorystycznie komponowane, wielokrotnie naświetlane (w późniejszym okresie przetwarzane komputerowo), budowane są z pojedynczych kadrów, w których występują ludzie5, przedmioty6 i miejsca7. Artystka często odnosi się w nich do systemów opresji, mechanizmów manipulowania, stara się też odwzorowywać “struktury życia i wszechświata”. Nawiązując do przedstawień z historii sztuki8, twórczyni w końcu lat 80. odnalazła niezwykle nowoczesny, ale też klasyczny w estetycznym wymiarze sposób obrazowania. Jej monumentalne prace przez lata układały się w cykle, m.in. Motyw ludzki I (1990), II (1991) oraz III (1995), Idiomy socwiecza (1990), Gotyk Między-Narodowy (1987–1990), Ogród (Libera i kwiaty) (2004) i Desenie (2007). Wyjątkowym dziełem, o ewoluującej przez lata kompozycji jest Od Syberii do Cyberii, na które złożyły się setki zdjęć ekranów telewizora9. Dzieła Kulik są niezwykle narracyjne, jednak nigdy nie jest to jedna, liniowa opowieść: “Buduję coś, co przypomina bardziej mapę, na której zderzam ze sobą różne fakty wizualne”.
Podstawy do wybranego rodzaju aktywności twórczej artystki można znaleźć w jej rzeźbiarskim wykształceniu10: “odkąd pamiętam rezygnowałam z koloru, jestem rzeźbiarką; (…) ponieważ dużo pracowałam w gipsie, ważny tam był światłocień. Te dokonania zaważyły na późniejszym wyborze medium czarno-białej fotografii, które stały się moją domeną”. Ważny był również charakter medium: niemal od początków istnienia głównym zadaniem fotografii była dokumentacja rzeczywistości. Artystka w swojej wieloletniej praktyce stworzyła archiwum wizerunków11, z których budowała własne obrazy. Do dziś zajmuje się zarówno archiwum KwieKulik, jak i swoimi własnymi zbiorami, w czym od kilku lat pomaga jej Fundacja Kulik-KwieKulik12.
Twórczość jest według artystki odkrywaniem już istniejącego, odsłanianiem rzeczywistości. Potrzebę dla tego rodzaju aktywności Kulik tłumaczy wewnętrznym przymusem: “Sztuka jest dla mnie do tego stopnia intymną sprawą, że wprost nienawidzę wywiadów, wszelkiej werbalnej konkretyzacji wymuszonej zewnętrzną sytuacją. Mówiąc inaczej: to, co robię, nie wypływa z samej chęci – ja to muszę robić. Muszę w takim zwierzęcym sensie. Inaczej zwariowałabym”13.
Tekst został opracowany przez Annę Kowalską (2020).
1Wszystkie cytaty pochodzą z książki: Agata Jakubowska, Zofia Kulik. Metodology, My Love, wyd. Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Warszawa, 2019.2Zofia Kulik, Przemysław Kwiek, Działania z Dobromierzem, 1972 – 74, seria fotografii.
3Zofia Kulik, Przemysław Kwiek, Użycie swojego dziecka w swojej sztuce, 1977, wystawa rysunków Maksymiliana Dobromierza Kwieka, PDDiU, Warszawa.
4Zdjęcie: Zofia Kulik, Autoportret z flagą, 1989, kolaż fotograficzny, 50 x 50 cm, Dzięki uprzejmości artystki, Fundacji Kulik-KwieKulik i Persons Projects.
11Zdjęcie: Zofia Kulik: Wspaniałość siebie II, 1997, kolaż fotograficzny, 180 x 150 cm. Dzięki uprzejmości artystki, Fundacji Kulik-KwieKulik i Persons Projects.
13Zob. http://kulikzofia.pl/archiwum/badz-tylko-poslusznym-psychofizycznym-instrumentem/.
