Marta Deskur

— born in 1962 in Krakow. Author of video and photographic works, painter. Her choice of form and means of expression depends on the subject matter of a given work — sometimes she uses ceramic tiles, other times she publishes books or creates websites. Her photographs are distinct for their neutral background, on which the artist leaves only the essential elements of the scene — a person or a group of figures. She often addresses social issues, creates alternative mythologies, plays with symbols, and sometimes uses Christian iconography. She studied at the École Supérieure d’art d’Aix-en-Provence (France). She has participated in artist residencies, including at the Escuela de Deseño in La Romana in the Dominican Republic (1992), Location One in New York (2001), Künstlerhaus Bethanien in Berlin (2002/03), and Cité Internationale des Arts in Paris (2005/06). She has participated in numerous exhibitions in Poland, South Korea, the USA, Germany, and Switzerland. Her works are included in the collections of the Ludwig Museum Budapest (Hungary), Location One Gallery Collection, New York (USA), Minoriten Kultur Graz (Austria), Sonje Museum of Contemporary Art, Gwangju (South Korea), Museum Bochum (Germany), ING Polish Art Foundation, Museum of Art in Łódź, National Museum in Warsaw, National Museum in Krakow. She lives and works in Warsaw and Rudnik nad Sanem.

There was Maria, then a miscarriage, then Magdalena and another miscarriage. After Maria and Magdalena, they waited for Lazarus. The mother was very devout and had a big, loving heart. She shared this heart with every person she met. She embodied the entire history of the Gospel. Her parents raised her in a spirit of love for all, according to the Beatitudes of Christ, and she believed them and obediently followed these principles: welcome the needy, feed the hungry, comfort the sad, give drink to the thirsty, welcome everyone into your home. When naming her children, she wanted to feel the presence of those from the land of Israel in her heart. She also wanted to name one of her sons Lazarus, the brother of Mary and Martha, but she was afraid that it would not be accepted. People would say that it was not a suitable name for a boy. So she decided to keep the ‘M’ and call him Marcin. Later, she recalled ‘Lazarus’ as a humorous anecdote, saying that he was supposed to be a boy, but ultimately turned out to be a girl — because it wasn’t a boy, but another girl in her womb. And so Marcin from Lazarus became the third ‘M’ girl — Marta. And that’s me, Marta, sister of Maria and Lazarus, from the same village as Magdalena (Maria — Magdalena, the prostitute), from Batani, today’s Al-Azariya, a few kilometres from Jerusalem (The Visitation, 1999, Jerusalem 7 Stations, 2011, If You Shoot One of Them, 2013). 

This is the construct my mother created for me. The whole town followed her. I was Martha from the Gospel because the whole town was Catholic. Townspeople and priests. On the streets, dressed in black, nuns and seminarians scurrying by in their black cassocks. Hypocrisy, hidden desires, crypto-homosexuality, obedience in exchange for freedom. The state of rebellion against the distortion of reality and the affirmation of such behaviour as the only acceptable system of participation in the community played a major role in my work. The themes of my works, especially those created in Krakow, automatically focused on this pathological, irrational and fundamentally hypocritical Catholic axiom (Welon to moje włosy [The Veil is My Hair], 1999, Nie zabijaj [Thou Shalt Not Kill], 1999, Mycie stóp [Washing Feet], 2000, Dziewice [Virgins], 2004).

I left my mother’s body on Friday night, 8 June 1962, at her parents’ house at 18 Krupnicza Street in Krakow, on the third floor, right after Thursday’s episode of Kobra, a crime series on Television Theatre. I remember that episode and I remember my mother from that time. She was beautiful, with dark eyes, dark hair combed back, a dark tight-fitting dress and a string of pearls around her neck. I remember the city in shades of grey — that was Krakow back then. Grey, foggy, full of old churches and walls, pavements made of square concrete slabs, which generated an obsessive compulsion in me; as I walked, I stared at my feet, whose goal was to stand in the middle of a square. When I accidentally stepped on the edge, I felt panic throughout my body. Dejected, I gathered my strength once again to reach my goal, placing my feet exactly in the centre of the pavement slab. I didn’t care that it must have looked strange. There were many people on our street with similar obsessions. There was a man with a ladder and a woman with a mess tin; the man carried a wooden ladder with him, placed it against the wall every few steps, climbed two steps, then got off the ladder and walked on to repeat the same action all along the street. The woman, on the other hand, would sit down on her mess tin every few steps and in this way she would cover the entire length of the street until she reached the crossroads. My compulsion to hit the centre of the pavement with my foot was harmless but caused problems at school – I was constantly late. Another, more embarrassing habit was stopping at the bakeries on my way to school. At the first one, I would buy a doughnut with rose jam, and at the second one, near the plantations, I would eat a napoleonka cake with pink cream. Overflowing with sweetness, with my cello slung over my shoulder, I would finally arrive at school, late as usual.

Paweł went to school with me. In eighth grade, he worked in a pencil case factory. He was deaf and a few years older than me. After school, I would go with him to the factory and help him catch up on his work — closing plastic leather pencil cases arranged on a conveyor belt. If you didn’t click in time, the pencil case would go back to the beginning and return again. I remember those gestures, the repetitive clicking of the fasteners (Księga Józefa, 10 minut z życia mojego ojca, Prasumienie, 1994, Ręce w archiwum, 2017).

Marcin, a cellist and my sister’s older friend, took me to Krzysztofory for a concert of Bogusław Schaeffer’s works. Olga Szwajgier was singing. Her vocal range: six octaves. Marcin showed me the sheet music: dots, lines, drawings, geometric shapes and black lines of varying thickness. Unusual graphics. No classic notes on a stave. Olga Szwajgier drew sounds from the depths of her being. That’s what her singing was like — sometimes quiet, sometimes a hum, sometimes a broken scream, and with very long breaths (Marzenia senne, Opis ciała ludzkiego w/g Rene Descartes, 1994).

Noa Ain, a composer, invited me to play Gina in her play — I was Gina, the unbridled daughter. I don’t remember the play itself, but I do remember the preparations and rehearsals, which were more like spiritualist or therapeutic sessions than classic text repetition (Do ostatniej kropli łzy, I’ll be your woman, 2012, dedicated to Sherry Rehman).

This is just an outline, a small detail from my childhood and adolescence. I was supposed to be Marcin — I am Marta. I was supposed to become a cellist, but I held the bow wrong. For a while, I was a factory worker, but only to gain experience; I was also Gina, but only for that purpose. I discovered my body in the theatre and my mind at contemporary music concerts. I don’t know how or where, but I finally found my way straight to my heart. From that moment on, I knew. I knew where to go. I went where nothing is obvious. I went where things are hidden; gestures, glances, touch. The touch of an image, of colour, and then that touch and that tangible gaze.

Andre Valesi, a painter from the Supports/Surfaces group and my supervisor at university, introduced me to the open and wide world of art without divisions into fields or genres. Fascinated by abstract painting — Russian, French, American from recent periods — I analysed and studied this art like a PhD student in chemistry, biology or mathematics. I was living in Provence at the time, surrounded by colourful earth and the scent of herbs. I painted. I collected golden, greenish-iron and brown colours in the forests, looking for places where natural pigments were formed. I filled my canvases with all of this, hoping that everyone would recognise my dialogue with other works of art. In the series of paintings Parce que j’aime la couleur (1988–1994 and 2016–2024), few people recognised my intentions, but the sweep of my paintings aroused emotions. Urszula Czartoryska saw something of a black hole in them. Ryszard Stanisławski, her husband, mentioned my painting in a television interview, and that is how others noticed me. I had already seen myself much earlier, but I still felt unfulfilled. I returned to Krakow. I moved in with my young son and my adopted brother Rom. With a camera, a video camera, music and the Krakow ‘cru’, we became one family. That’s when I created the works: Rodzina (Family, 1998-2004), Gipsy (2010), Rogaty Król (The Horned King, 2012). Then there were more trips and new activities and experiences resulting from facts that society does not want to see. The work Refugis (2000, Schöppingen, Munster) told the story of closed, fenced-off camps where strangers are treated as dangerous. New Baby (2000, New York) addressed the right of every person to have a child and start a family, regardless of man-made laws, state regulations and our entanglement in politics. Fanschon (2003) was about my fascination with Muslim women. I photographed only what was visible (headscarves) in Berlin’s Kreuzberg district, trying to capture what was hidden. In turn, the project Manju goes to Poland (2012–2014), realised in Auroville, told the story of my meeting with Manju Pavaday and my “conversations” with “Mother” – the founder of the city, whose intentions and visions of creating a paradise turned out to be a utopia. And so, to this day, work and life peek at each other. They merge into one, constantly moving matter.

The text was written in collaboration with Romuald Demidenko (2024).

1Photo: Marta Deskur, The Visitation, 2000, duratrans print, lightbox, 125 cm × 185 cm. Courtesy of the artist..
2Photo: Marta Deskur, Washing of the Feet, 2000, duratrans print, lightbox, 150 cm × 165 cm. Courtesy of the artist..
3Photo: Marta Deskur, Adoration of the Magi, 2000, duratrans print, lightbox, 150 cm × 170 cm. Courtesy of the artist..
4Photo: Marta Deskur, New Baby, 2001, duratrans print, lightbox, 45 cm × 40 cm. Courtesy of the artist..
5Photo: Marta Deskur, Pregnant Virgin, 2002, duratrans print, lightbox, 30 cm × 70 cm. Courtesy of the artist..
6Photo: Marta Deskur, Fanshon, 2003, photograph fired on ceramic tiles, 270 cm × 390 cm. Courtesy of the artist..
7Photo: Marta Deskur, Fanshon, 2003, photograph fired on ceramic tiles, 180 cm × 360 cm. Courtesy of the artist..
8Photo: Marta Deskur, The Galley Slave and the Artist, 2007, print on transparent plexiglass, 150 cm × 150 cm. Courtesy of the artist..
9Photo: Marta Deskur, Three Women, 2010, c-print on dibond, 77 cm × 138 cm. Courtesy of the artist..
10Photo: Marta Deskur, Manju Travels to Poland, 2012, c-print on dibond, 50 cm × 50 cm. Courtesy of the artist..
11Photo: Marta Deskur, Centauress Zuzanna Ginczanka, 2015, duratrans print, lightbox, 30 cm × 70 cm. Courtesy of the artist..

— ur. 1962 w Krakowie. Autorka prac wideo i fotografii, malarka. Wybór formy i środka wyrazu zależy u niej od problematyki danej pracy — raz wykorzystuje kafelki ceramiczne, innym razem wydaje książki albo tworzy strony internetowe. Jej fotografie wyróżnia neutralne tło, na którym artystka pozostawia tylko istotne elementy przedstawienia — człowieka lub grupy postaci. Często podejmuje problematykę społeczną, tworzy także alternatywne mitologie, gra symbolami, czasem wykorzystuje ikonografię chrześcijańską. Studiowała w École Supérieure d’art d’Aix-en-Provence (Francja). Uczestniczyła w rezydencjach artystycznych, między innymi w Escuela de Deseño w La Romana w Republice Dominikany (1992), Location One w Nowym Yorku (2001), Künstlerhaus Bethanien w Berlinie (2002/03), Cité Internationale des Arts, w Paryżu (2005/06). Brała udział w wielu wystawach w Polsce, Korei Południowej, USA, Niemczech i Szwajcarii. Jej prace znajdują się w kolekcjach między innymi w Ludwig Museum Budapeszt (Węgry), Location One Gallery Collection, Nowy Jork (USA), Minoriten Kultur Graz (Austria), Sonje Museum of Contemporary Art, Gwangju (Korea Południowa), Museum Bochum (Niemcy), Fundacja Sztuki Polskiej ING, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Narodowe w Krakowie. Mieszka i pracuje w Warszawie i Rudniku nad Sanem.

Była już Maria, po niej poronienie, potem Magdalena i kolejne poronienie. Po Marii i Magdalenie czekali na Łazarza. Matka była bardzo wierząca, miała wielkie, miłujące serce. Częstowała tym sercem każdego człowieka, którego spotkała. Uosabiała sobą całą historię Ewangelii. Rodzice matki wychowywali ją w duchu miłości do wszystkich, według chrystusowych błogosławieństw, a ona wierzyła im i w posłuszeństwie stosowała te zasady: przyjąć potrzebujących, nakarmić głodnych, pocieszyć smutnych, napoić spragnionych, przyjąć każdego do domu. Nadając imiona swoim dzieciom, pragnęła w sercu poczuć obecność tych z ziemi Izraela. Chciała jeszcze Łazarza — tego, który był bratem Marii i Marty, ale bała się, że to nie przejdzie. Ludzie będą mówić, że to nie jest odpowiednie imię dla chłopca. Zdecydowała więc, że zachowa „M” i nazwie go Marcin. Później, „Łazarza” przywoływała jako humorystyczną anegdotę, mówiąc, że miał być chłopcem, ale ostatecznie okazał się być dziewczynką — bo to nie był chłopak, a kolejna dziewczynka w jej łonie. I tak Marcin z Łazarza stał się trzecią „M” dziewczynką — Martą. I to ja jestem, Marta, siostra Marii i Łazarza, z tej samej wioski co Magdalena (Maria — Magdalena, jawnogrzesznica), z Batani, dzisiejszej Al-Azarija, kilka kilometrów od Jerozolimy (Nawiedzenie, 1999, Jerozolima 7 stacji, 2011, If You Shoot One of Them, 2013).

Taki konstrukt stworzyła mi moja matka. Za nią poszło całe miasto. Byłam Martą ewangeliczną, bo całe miasto było katolo. Mieszczanie i księża. Na ulicach, w czerni, zakonnice i przemykający w swoich czarnych sutannach seminarzyści. Hipokryzja, utajnione pragnienia, krypto-homo, posłuszeństwo w zamian za wolność. Stan buntu przeciwko zakrzywianiu rzeczywistości oraz afirmacji takiego postępowania jako jedynego przyzwolonego systemu współuczestnictwa w zbiorowości odegrał dużą rolę w mojej twórczości. Tematy moich prac, szczególnie tworzone w Krakowie, automatycznie skupiały się na tym patologicznym, irracjonalnym i z gruntu zakłamanym katolickim aksjomacie (Welon to moje włosy, 1999, Nie zabijaj, 1999, Mycie stóp, 2000, Dziewice, 2004).

Wyszłam z ciała mojej matki w piątek w nocy 8 czerwca 1962 roku w domu jej rodziców na ul. Krupniczej 18 w Krakowie na trzecim piętrze, zaraz po czwartkowej Kobrze — serii kryminalnej Teatru Telewizji. Pamiętam ten odcinek i pamiętam moją matkę z tych czasów. Była piękna, ciemne oczy, ciemne włosy zaczesane do tyłu, ciemna obcisła sukienka i sznur pereł na szyi. Miasto pamiętam w kolorach szarości — taki był wtedy Kraków. Szary, mglisty, pełen starych kościołów i murów, chodniki z kwadratowej płyty betonowej, które generowały we mnie obsesyjne natręctwo; idąc, wpatrywałam się w moje kroczące stopy, których celem było stanięcie w środku kwadrata. Gdy niechcący stanęłam na linii brzegów dostawałam paniki w całym ciele. Załamana, po raz kolejny zbierałam siły by tym razem dojść do celu kładąc stopy dokładnie w samym centrum płyty chodnikowej. Nie przejmowałam się, że to z pewnością dziwnie wygląda. Na naszej ulicy było wiele osób o podobnych natręctwach. Był człowiek z drabiną i kobieta z menażką; mężczyzna nosił ze sobą drewnianą drabinę, stawiał ją po kilku krokach przy ścianie, wchodził dwa stopnie, po czym schodził z drabiny i szedł dalej by powtórzyć tę samą czynność w ciągu całej ulicy. Kobieta natomiast, co kilka kroków przysiadała na menażce i w ten sposób pokonywała całą długą ulicę aż do skrzyżowania. Moje natręctwo trafiania stopą w centrum płyty chodnikowej było niewinne ale powodowało kłopoty w szkole – notoryczne spóźnienia. Inne, bardziej wstydliwe było zatrzymywanie się w cukierniach, które były na mojej drodze do szkoły. W pierwszej kupowałam pączka z różą, a w drugiej przy plantach zjadałam napoleonkę z różową pianą. Przepełniona słodyczą, z przewieszoną przez ramię wiolonczelą w końcu docierałam do szkoły jak zwykle spóźniona.

Paweł chodził razem ze mną do szkoły. W ósmej klasie pracował w fabryce piórników. Był głuchy i kilka lat ode mnie starszy. Po szkole chodziłam z nim do tej fabryki i pomagałam mu nadrobić zaległe prace — zamykanie ułożonych na taśmie piórników szkolnych z plastikowej skóry. Gdy się nie zdążyło kliknąć, piórnik znów zataczał koło i wracał ponownie. Pamiętam te gesty, ten powtarzający się taśmowo pstryk zatrzasków (Księga Józefa, 10 minut z życia mojego ojca, Prasumienie, 1994, Ręce w archiwum, 2017). 

Marcin, wiolonczelista — starszy kolega mojej siostry — wziął mnie do Krzysztoforów na koncert utworów Bogusława Schaeffera. Śpiewała Olga Szwajgier. Skala jej głosu: sześć oktaw. Marcin pokazał mi nuty: kropki, kreski, rysunki, jakieś formy geometryczne i różne grubości czarnych kresek. Niezwykłe grafiki. Żadne klasyczne nuty na pięciolinii. Olga Szwajgier wydobywała dźwięki z głębi swoich trzewi. Taki to był śpiew — raz cichy, raz szum, raz urywany krzyk, a oddech bardzo długi (Marzenia senne, Opis ciała ludzkiego w/g Rene Descartes, 1994).
Noa Ain, kompozytorka, zaprosiła mnie bym zagrała Ginę w jej sztuce teatralnej — byłam Giną, nieokiełzaną córką. Nie pamiętam samej sztuki, ale przygotowywania i próby, które raczej przypominały seanse spirytystyczne lub terapeutyczne aniżeli klasyczne powtarzanie tekstów (Do ostatniej kropli łzy, I’ll be your woman, 2012, dedykowane Sherry Rehman).

To tylko zarys, mały szczegół z mojego dzieciństwa i dorastania. Miałam być Marcinem — jestem Martą. Miałam zostać wiolonczelistką, ale źle trzymałam smyczek. Przez chwilę byłam robotnicą, ale tylko po to, by doświadczyć; Giną byłam też tylko po to. Ciało poznałam w teatrze, umysł na koncertach muzyki współczesnej. Nie wiem jak i nie wiem gdzie, ale w końcu trafiłam strzałą prosto w swoje serce. Od tego momentu wiedziałam. Wiedziałam, dokąd mam iść. Szłam tam, gdzie nic nie jest oczywiste. Szłam tam, gdzie są rzeczy ukryte; gesty, spojrzenia, dotyk. Dotyk obrazu, koloru, a potem ten dotyk i ten namacalny wzrok.

Andre Valesi malarz z grupy Supports/Surfaces, mój promotor na studiach, wprowadził mnie w otwarty i szeroki świat sztuki bez podziałów na dziedziny czy gatunki. Zafascynowana malarstwem abstrakcyjnym — rosyjskim, francuskim, amerykańskim ostatnich epok — analizowałam i badałam tę sztukę jak jakaś doktorantka wydziału chemii, biologii czy matematyki. Żyłam wtedy w Prowansji, otoczona kolorowymi ziemiami i zapachem ziół. Malowałam. Zbierałam w lasach złote ugrowe, zielono żelazowe czy brunatne kolory, szukałam miejsc, w których powstają naturalne pigmenty. Tym wszystkich wypełniałam moje płótna z nadzieją, że każdy rozpozna w nich mój dialog z innymi dziełami. W serii obrazów Parce que j’aime la couleur (1988—1994 oraz 2016—2024) mało kto rozpoznawał te moje intencje, ale rozmach moich obrazów budził emocje. Urszula Czartoryska zobaczyła w nich coś z czarnej dziury kosmicznej. Ryszard Stanisławski jej mąż, w wywiadzie do telewizji wspomniał o moim malarstwie i tak mnie inni zauważyli. Ja siebie już widziałam dużo wcześniej, ale wciąż miałam niedosyt spełnienia. Wróciłam do Krakowa. Zamieszkałam z moim kilkuletnim synem wraz z moim adoptowanym bratem Romem. Z aparatem fotograficznym, kamerą, muzyką i krakowskim tzw. „cru”, staliśmy się jedną rodziną. Wtedy powstały prace: Rodzina (1998—2004), Gipsy (2010), Rogaty Król (2012). A potem były kolejne wyjazdy i towarzyszące im nowe działania, doświadczenia, wynikające z faktów, których nie chce widzieć zbiorowość. Praca Refugis (2000, Schöppingen, Munster) opowiadała o zamkniętych, ogrodzonych siatką obozach, w których obcych traktuje się jak kogoś niebezpiecznego. New Baby (2000, Nowy Jork) poruszała temat prawa każdej osoby do posiadania dziecka i tworzenia rodziny, niezależnie od ustanowionych przez ludzi, obowiązujących praw państwowych i naszego uwikłania w politykę. Fanschon (2003) dotyczyła mojego zauroczenia kobietą islamu. Fotografowałam na berlińskim Kreuzbergu jedynie to, co było widoczne (chusty na głowach kobiet), starając się uchwycić to, co ukryte. Z kolei projekt Manju goes to Poland (2012—2014), zrealizowany w Auroville, opowiadał o moim spotkaniu z Manju Pavaday i „rozmowach” z „Matką” – założycielką miasta, której intencje i wizje stworzenia raju okazały się utopią. I tak do dzisiaj praca i życie zerkają na siebie. Łączą się w jedną, będącą w ciągłym ruchu materię.

Tekst powstał we współpracy z Romualdem Demidenko (2024).

1Zdjęcie: Marta Deskur, Nawiedzenie, 2000, druk duratrans, lightbox, 125 cm × 185 cm. Dzięki uprzejmości artystki..
2Zdjęcie: Marta Deskur, Mycie stóp, 2000, druk duratrans, lightbox, 150 cm × 165 cm. Dzięki uprzejmości artystki..
3Zdjęcie: Marta Deskur, Pokłon trzech króli, 2000, druk duratrans, lightbox, 150 cm × 170 cm. Dzięki uprzejmości artystki..
4Zdjęcie: Marta Deskur, New baby, 2001, duratrans print lightbox, 45 cm × 40 cm. Dzięki uprzejmości artystki..
5Zdjęcie: Marta Deskur, Dziewica w ciąży, 2002, druk duratrans, lightbox, 30 cm × 70 cm. Dzięki uprzejmości artystki..
6Zdjęcie: Marta Deskur, Fanshon, 2003, fotografia wypalana na kaflach ceramicznych, 270 cm × 390 cm. Dzięki uprzejmości artystki.
.
7Zdjęcie: Marta Deskur, Fanshon, 2003, fotografia wypalana na kaflach ceramicznych, 180 cm × 360 cm. Dzięki uprzejmości artystki.
.
8Zdjęcie: Marta Deskur, Galernik i artystka, 2007, druk na transparentnej plexi, 150 cm × 150 cm. Dzięki uprzejmości artystki..
9Zdjęcie: Marta Deskur, Trzy kobiety, 2010, c-print na dibondzie, 77 cm × 138 cm. Dzięki uprzejmości artystki..
10Zdjęcie: Marta Deskur, Manju jedzie do Polski, 2012, c-print na dibondzie, 50 cm × 50 cm. Dzięki uprzejmości artystki..
11Zdjęcie: Marta Deskur, Centauresa Zuzanna Ginczanka, 2015, druk duratrans, lightbox, 30 cm × 70 cm. Dzięki uprzejmości artystki..