Anna Baumgart
– born 1966 in Wroclaw, Poland. PhD in art, visual artist, director, set designer and film producer. She creates video works, sculptures, installations. The artist showed her works in the most important institutions in Poland and abroad, including the Brooklyn Museum, the Jewish Museum in New York and the Museum of Modern Art in Warsaw. In addition to her artistic work, she undertakes “social” activities, such as Café Baumgart, a precursor to today’s club-cafés, restoring the tradition of artistic cafes as places for meetings, discussions, and actions.
When my lung burst once again1, ruined by the air I breathe in Warsaw, I realized that I will never fly again. My body, as well as the planet I’m from, tolerates air travel and the carbon footprint it creates very badly. I realized that I have to think about time, means of transport and travel philosophy – about being on Earth in a different way. As Kaśka Bojarska wrote in a 2017 letter to me, Symphony of Mermaids Listening to Women Exercises in Historical Imagination for Anna Baumgart, “to move forward, one must turn back. It should be an effective and creative turn. A turn against authority, following the wife of LOTA”. This is how I found a person from the past, Maria Antonia Czaplicka, whose trail I followed in a project entitled Miczika does not fear airplanes2. It is a story about courage, risk, pioneering journey, but also about violence, fear and defeat. It is a story about power relations in creating descriptions of the world. My goal is to fill in this enigmatic historical picture and its cognitive and emotional gaps. I focus on rethinking and using new historiographies and models of decolonization through artistic practice, while addressing ideas of cultural restitution and reciprocity, both real and imagined. The theme of decolonization takes on particular significance at a time when dealing with waves of refugees from former colonies struggling for their lives has become one of the most pressing responsibilities in Europe3.
The civilizational changes after the fall of the Iron Curtain led to a growing interest not only in Poland, but also in the world, in national, regional and communal memories. Displaced topics have resurfaced, as exemplified by the heated debates in Poland triggered by the book “Neighbors: The History of the Extermination of a Jewish Town” by Jan Tomasz Gross. Another shameful history is Polish communism, a subject still not discussed on a wider social scale. I find it interesting. It is in this context that I create my works Fresh Cherries (2010)4 and Conquerors of the Sun (2012)5. In Conquerors of the Sun I combined archival footage (treated as found footage) and film sequences i directed, following the stencils of various film and television genres. The editing work was preceded by archive investigations. However, I have to stress that I don’t have the temperament of an artist-archivist, collecting meticulously and painstakingly my own archives, sitting in private, state or corporate archives. I would rather call what guides me during the project ‘the visual archival impulse’, referring to Hal Foster’s well-known phrase. I treat the world as a collection, an archive, from which I can “fish” images and use them, assemble and disassemble, shifting meanings so as to tell an interesting new story about the present. In Fresh Cherries Klara, a young actress, is in turn a figure of repetition; a woman who during a Hellinger setting (with the participation of certified therapists of this method), became a representative of women abused during the war. The controversial Hellinger method itself is based on the symbolic reconstruction of family relations, and in my film, the account given by the victim of wartime sexual violence and society.
I am therefore a visual artist, a sculptor6, a performer, a feminist who believes that artistic practice has the potential to intervene in everyday politics. I work to create a space where being together enables agency and social practices of resistance. In the delegated performance Women’s Table7, which I have been developing since 2018, I invite women to gather behind a round table in different cities and towns in Poland. On the model of the “round table” of 1989, which decided the shape of Polish democracy – democracy without women. Behind this round table, symbolic of the Polish transformation, sat 52 men and two women: Grażyna Staniszewska (oppositionist) and Anna Przecławska (pro-government). I reverse these proportions and build a feminist archive with these women, embodying resistance against the patriarchal discourse that excludes women from public presence. Last but not least, I am the mother of an adult daughter, artist and theatre director Agata. Together we are building the BaumgartBaumgart “house of creative work”8, where our joint activities and art are created91011.
Text created in collaboration with Agnieszka Sosnowska (2020).
1Image: Anna Baumgart. Courtesy of the artist.2The first stage of the project ended with a visual essay, Museum of Modern Art, Warsaw, 2020, see: artmuseum.pl/pl/wydarzenia/anna-baumgart-miczika-nie-boi-sie-aeroplanow
3Anna Baumgart in conversation with Dominik Czechowski, Nie ma nic mniej pewnego niż przeszłość [There is nothing less certain than the past], [in:]"Postmedium", see: postmedium.art/nie-ma-nic-mniej-pewnego-niz-przeszlosc
4See: artmuseum.pl/en/filmoteka/praca/baumgart-anna-swieze-wisnie
5See: culture.pl/pl/dzielo/andrzej-turowski-parowoz-dziejow-anna-baumgart-zdobywcy-slonca and: biweekly.pl/article/4686-its-own-kind-of-truth.html? print=1
6Romuald Demidenko, Behind the Screen. Body in Confinement, “Out of Stock”, see: outofstock.xyz/contributions/romuald-demidenko-behind-the-screen-body-in-confinement.html
7Iwona Kurz, Performowanie genealogii [Performing genealogy], „Widok. Praktyki i Teorie Kultury Wizualnej” 2019, 23, see; pismowidok.org/pl/archiwum/2019/23-sila-kobiet/performowanie-genealogii and: pismowidok.org/pl/archiwum/2019/23-sila-kobiet/sprawa-kobieca-w-polsce?#3
8Image: BaumgartBaumgart. Courtesy of the artist.
9Anna Baumgart, Agata Baumgart, Rozmowa z Anną Baumgart i Agatą Baumgart [Stories to be told. An interview with Anna Baumgart and Agata Baumgart, [in:] ”Dwutygodnik”, see: dwutygodnik.com/artykul/9040-historie-do-opowiedzenia.html.
10Image: BaumgartBaumgart. Courtesy of the artist.
11Image: BaumgartBaumgart. Courtesy of the artist.
– urodzona w 1966 we Wrocławiu. Doktorka sztuki, artystka wizualna, reżyserka, scenografka i producentka filmowa Tworzy prace wideo, rzeźby, instalacje Artystka pokazywała swoje prace w najważniejszych instytucjach w kraju i na świecie, m.in. Brooklyn Museum, Jewish Museum w Nowym Jorku czy Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Poza twórczością artystyczną podejmuje działania, „dospołeczne” jak na przykład Café Baumgart – prekursorską wobec istniejących dziś klubokawiarni, przywracająca tradycję kawiarni artystycznych jako miejsca spotkań, dyskusji, akcji.
Kiedy po raz kolejny pękło mi płuco1 zrujnowane powietrzem, jakim oddycham w Warszawie, uświadomiłam sobie, że już nigdy nie polecę samolotem. Moje ciało, jak i planeta, z której jestem, bardzo źle znosi podróże w powietrzu i powstający przy tym ślad węglowy. Zrozumiałam, że muszę pomyśleć o czasie, środkach transportu i filozofii podróży – byciu na Ziemi w inny sposób. Jak napisała Kaśka Bojarska w liście do mnie z 2017 roku Symfonia Syren Słuchanie kobiet ćwiczenia z wyobraźni historycznej dla Anny Baumgart „żeby pójść do przodu, trzeba się odwrócić za siebie. Powinien to być zwrot skuteczny i twórczy. Zwrot przeciw władzy, za żoną LOTA” . Tak znalazłam osobę z przeszłości Marie Antonię Czaplicką, której tropem udałam się w projekt pod tytułem Miczika nie boi się aeroplanów2. Jest to historia o odwadze, ryzyku, pionierskiej podróży, ale też o przemocy, strachu i klęsce. Jest historią o relacjach władzy w tworzeniu opisów świata. Moim celem jest uzupełnienie tego enigmatycznego obrazu historycznego oraz jego luk poznawczych i uczuciowych. Skupiam się na ponownym przemyśleniu i wykorzystaniu nowych historiografii i modeli dekolonizacji poprzez praktykę artystyczną, przy jednoczesnym zajęciu się ideami restytucji i wzajemności kulturowej, zarówno rzeczywistymi, jak i wyobrażonymi. Temat dekolonizacji nabiera szczególnego znaczenia w czasach, gdy radzenie sobie z falami uchodźców z byłych kolonii walczących o życie, stało się jednym z najpilniejszych obowiązków w Europie3.
Przemiany cywilizacyjne po upadku żelaznej kurtyny spowodowały, że nie tylko w Polsce, ale i na świecie narastało zainteresowanie pamięciami narodowymi, regionalnymi czy wspólnotowymi. Powróciły wyparte tematy, czego sztandarowym przykładem stały się w Polsce burzliwe debaty wywołane książką Sąsiedzi: Historia zagłady żydowskiego miasteczka Jana Tomasza Grossa. Inną wstydliwą historią pozostaje polski komunizm, temat nadal nie przedyskutowany na szerszą społecznie skalę. Dla mnie interesujący. W tym kontekście powstają moje prace Świeże wiśnie (2010)4 czy Zdobywcy Słońca (2012)5. W Zdobywcach słońca połączyłam archiwalia (traktowane jako found footage) oraz sekwencje filmowe wyreżyserowane przeze mnie na wzór różnych gatunków filmowych i telewizyjnych. Pracę montażową poprzedziły kwerendy archiwalne. Muszę tu jednak podkreślić, że nie mam temperamentu artystki-archiwistki, gromadzącej skrupulatnie i z mozołem własne archiwalia, przesiadującej w – prywatnych, państwowych czy korporacyjnych – archiwach. To, co mną kieruje w trakcie realizacji projektu, nazwałabym raczej „wizualnym impulsem archiwalnym”, nawiązując do znanego sformułowania Hala Fostera. Traktuję świat jako kolekcję, archiwum, z którego mogę „wyławiać” obrazy i je wykorzystywać, montować i demontować, przesuwając znaczenia tak, by opowiedzieć nową interesującą historię o współczesności. W Świeżych wiśniach Klara, młoda aktorka – to z kolei figura powtórzenia; kobieta, która podczas ustawienia hellingerowskiego (z udziałem certyfikowanych terapeutek tej metody), stała się reprezentantką wykorzystanych w czasie wojny kobiet. Sama kontrowersyjna metoda Hellingera opiera się na symbolicznej rekonstrukcji relacji rodzinnych, a w moim filmie – relacji ofiary seksualnej przemocy wojennej i społeczeństwa.
Jestem zatem artystką wizualną, rzeźbiarką6, performerką, feministką wierzącą, że praktyka artystyczna ma potencjał do interweniowania w codzienną politykę. Pracuję nad stworzeniem przestrzeni, w której bycie razem umożliwia sprawczość i społeczne praktyki oporu. W performansie delegowanym Stół kobiet7, który rozwijam od 2018 roku, zapraszam kobiety, by zgromadziły się za okrągłym stołem w różnych miastach i miasteczkach Polski. Na wzór „okrągłego stołu” z 1989 roku, który to zadecydował o kształcie polskiej demokracji – demokracji bez kobiet. Za okrągłym stołem symbolem polskiej transformacji zasiadło wówczas 52 mężczyzn i dwie kobiety: Grażyna Staniszewska (opozycjonistka) i Anna Przecławska (prorządowa). Odwracam te proporcje i z kobietami buduję feministyczne archiwum, ucieleśniające opór przeciwko patriarchalnemu dyskursowi wykluczającemu kobiety z obecności publicznej. Last but not least jestem matką dorosłej córki artystki i reżyserki teatralnej Agaty. Razem budujemy „dom pracy twórczej”8 BaumgartBaumgart, w którym powstają nasze wspólne działania i sztuka.91011
Tekst powstał we współpracy z Agnieszką Sosnowską (2020).
1Zdjęcie: Anna Baumgart. Dzięki uprzejmości artystki.3 Anna Baumgart w rozmowie z Dominikiem Czechowskim, Nie ma nic mniej pewnego niż przeszłość, [w:] „Postmedium”, zob. postmedium.art/nie-ma-nic-mniej-pewnego-niz-przeszlosc
4Zob. artmuseum.pl/en/filmoteka/praca/baumgart-anna-swieze-wisnie
5Zob. culture.pl/pl/dzielo/andrzej-turowski-parowoz-dziejow-anna-baumgart-zdobywcy-slonca oraz biweekly.pl/article/4686-its-own-kind-of-truth.html? print=1
6Romuald Demidenko, Behind the Screen. Body in Confinement, „Out of Stock”, zob. outofstock.xyz/contributions/romuald-demidenko-behind-the-screen-body-in-confinement.html
7Iwona Kurz, Performowanie genealogii, „Widok. Praktyki i Teorie Kultury Wizualnej” 2019, nr 23, zob. pismowidok.org/pl/archiwum/2019/23-sila-kobiet/performowanie-genealogii oraz pismowidok.org/pl/archiwum/2019/23-sila-kobiet/sprawa-kobieca-w-polsce?#3
8Zdjęcie: BaumgartBaumgart. Dzięki uprzejmości artystki.
10Zdjęcie: BaumgartBaumgart. Dzięki uprzejmości artystki.
