Miradije Ramiqi
— born on September 11, 1953, in Pozharan, Viti, Kosovo. Her artistic ideas are expressed through painting and poetry. In 1978, she graduated from the Academy of Fine Arts, Faculty of Painting, in the class of Rexhep Ferri and Muslim Mulliqi. A year later, she underwent specialization in Paris, France. She earned her Master’s Degree in 1997 in Painting in the University of Prishtina with the thesis “Arti në udhëtim rreth rikuptimësisë së tij” (Art in the journey around its re-understanding). From 1978 to 2017, she participated in a total of 27 personal national and international exhibitions and in over 200 collective exhibitions. She is the author of four collections of poetry: “Drithërim ngjyrash” (Color Shudders) (1981), “Shi në pasqyrë” (Rain on mirror) (1990), “Pëshpërim mbretërie” (Kingdom whisper) (2000), “Hirësi prrallore” (Fabulous grace) (2010). Among others, she is a regular member of the Association of Figurative and Applicative Artists of Kosovo, the European Academy of Arts in Brussels and the Kosovo Writer’s Guild.
Nostalgia and a Flower
With the sound of soft melancholic music
And Jacques Brel’s characteristic voice
“Ne me quitte pas”
Open your arms my flower
There where the nostalgia
Is embraced from love
Don’t leave me
Stand proud
In the face of every disaster
While the human pain is being tested
Holocaust – My homeland
Don’t leave me
I wait every day to come back
Inn the colors of colors In every season
In my land the Goings and Comings
I catch them in the frame In an ancient painting
Fresh pain of my people
Washed with tears and blood
In my land
Bones measure the shadow of a body
MeYou and a Flower my Homeland
An embrace in nostalgia
Don’t leave me
Don’t leave me
This poem was taken from my poetry collection titled “Heshtje e K(th)yer” (The Return of the Broken Silence).
Being an artist is both a profession and my human and artistic identity. I have around 50 years of experience in arts and in practicing my artistic craft. I have around 50 years of experience in arts and in practicing my artistic craft. My work is divided into two parallel fields of creativity: art and literature, and this dates back to 1970s. It begins with a more realistic approach which later turns into abstract art. Having taken a long road through the years, with many challenges and work in the world of art and culture, with the sole purpose of creating art through which the world of Albanian creative women can be recognized.
My artistic work until now has been an individual process. Throughout the years, I have managed to create an individual visual language. Although divided into cycles, my artistic work is one body of work, and these cycles interact with each other and are inseparable; they sound and speak with a single visual language through tonalities of line, color, form, symbols, composition, or meaning. All breathe and are connected to one another.
My entire body of work has been titled Bolero, inspired by composer Maurice Ravel. It is divided into several cycles, starting from realistic My entire body of work has been titled Bolero, inspired by composer Maurice Ravel. It is divided into several cycles, starting from realistic portraits to portraits with few lines and expressive style. Then nudes, realistic and abstract landscapes. Other cycles are: “Mallëngjime” (Longings), “Peisazhet e shqetësuara” (Wary landscapes), “Peizazhe poetike”1234 (Poetic landscapes), “Shpirtëzimi fluid” (Fluid spiritualization)5, “Përshpirtërimë poetike” (Poetic whispers)67, “Peizazh imagjinativ” (Imaginative landscape), ’’Rrugëtimi fatal” (Fatal journey)89101112 expressed in three forms, then “Fytyra të humbura” (Lost faces)131415 and up to the cycle ’’Pranë vatrës’’ (Beside the fire)161718.
Since my very early youth, I have been reading world literature of many genres, and since then I have been curious to know my history and the history of my nation about which literature was quite lacking. In 1966, I was only 13 years old, when for the first time, the book “Illyrians” by Aleksander Stipqevic was translated into Albanian and published by Rilindja. For me, this was a surprise and it served as an orientation in life and creativity. Later on, in 1988, the book “Illyria” by Flora Dossan was translated into Albanian from French, which gave a clear delineation of king Agron of Illyrians, and especially the history of Queen Teuta.
And from that moment on, I never ceased looking for the literature of this nature, in order to know the history, origin, and heritage of my nation. I have browsed through literature, archeology, studies from our authors, and foreign about illyrians, the history, and our culture. This research yielded the cycle “Arketipe Ilire” (Ilyrian Archetypes)19201122, where through paintings and poetry, I have explored symbols used in our historical past. As part of “Arketipe Ilire”, I also created some artworks titled “Akt arketip” (Archetypal act)23, two of which are part of the collection in the National Gallery of Arts in Tirana as national heritage. One of these is the artwork created in abstract form with some symbols. Which shows the Illyrian queen, as a queen of the land and waters, at a time when Illyrian-Roman-Greek wars were waged.
For me, art indirectly has a connection with politics, because art as a creative sphere records different historical periods of a country. Artists feel these changes the most and they are unintentionally reflected in their artworks. And so, even in my work, influenced by the turmoil of 80’s and ’90s, I created the cycles “Portretet” (Portraits) and “Mask” (Mask)24. An upheaval began all throughout Kosovo. There was no longer any peace or normal life. There was a bleakness among the people but also throughout all Kosovo, which I felt deeply in my entire being. This is when I began working on “Peisazhet e shqetesuara” (Wary Landscapes). Meanwhile, I continued work on cycles “Përshpërime poetike” (Poetic whisperings), which related also to literary poetics.
With the start of the war, my family and Iwere deported from our house. From Albania, where we were housed temporarily, we would watch the news about the state of the war in Kosovo. After returning to Kosovo in September, all those images would grind in my head. Not long after, I picked up the brushes and slowly began mixing colors and, very carefully, began to draw lines of figures and ruined and burnt landscapes all throughout most of Kosovo25. I created the cycle “Rrugetimi Fatal” (Fatal Journey). An entire people without shelter, without food or water, ragged and exhausted, passed out, were standing in groups, without knowing where to go or what to do.
Events happened one after another, and news of missing people began to surface. Then I started the cycle “Portrete te humbura” (Lost Portraits). I also worked and still continue to work on the cycle “Prane vatres” (Besides the fire) with traditional figures sitting cross-legged. The title of this cycle ultimately expressed a spiritual and physical turmoil for the human of our land who, after many upheavals, sits down and, full of volition and desire begins to build a better future. Here, as in all my artworks, despite having been made for a time with tragic events, there is a peace that prevails, admiration, love, and hope for a future that heals, nourishes, and enriches the soul, and pacifies the mind262728293031.
I view independence in education and my whole upbringing as very important. It was important not to submit throughout life in any direction it took. The trust of others in me, that I can act, work and achieve anything I set upon myself was also important in my professional development. Having worked regularly, with a set schedule outside of my home, various events in culture and art, and being a mother and having brought up three children with my partner was not easy. The great will and desire for work have not been lacking in my life and, precisely this engagement as a human and artist has made me stronger and more complete as a human being.
My daily life now runs at a slower pace, both in life and in my creative work. But, even at this age, I continue to be active, both in literature and figurative art, naturally for as long as my health and time allow me. My professional and private life have developed in parallel, naturally not without problems of different natures, but it has been an eventful life of engagement in many areas, which at the same time has kept me continuously motivated323334.
The Albanian poet Lasgush Poradeci said, “To create art, one must work hard, do titanic work and great sacrifice throughout life, together with all other obligations one has”. The thirst for art always nags at you and does not leave you at peace. It always turns you towards yourself and grabs you in those moments of pleasure when you’re creating, you’re on the road to achieving your artistic purpose. This pleasure gives you courage and you carry on ceaselessly the road of art and for art.
1Image: Miradije Ramiqi, Pejzazhe poetike, 10 x 15 cm, Oil on Canvas, 2003. Courtesy of the Artist.2Image: Miradije Ramiqi, Pejzazhe poetike, 130 x 100 cm, Acrylic on Canvas, 2005. Courtesy of the Artist.
3Image: Miradije Ramiqi, Pejzazhe poetike, 100 x 70 cm, Acrylic on Canvas, 2004. Courtesy of the Artist.
4Image: Miradije Ramiqi, Pejzazhe poetike, 51 x 35, Acrylic on Cardboard, 2003. Courtesy of the Artist.
5Image: Miradije Ramiqi, Shpirtëzim fluid (Fluid spiritualisation), 50 x 40 cm, Acrylic on Cardboard, 2002. Courtesy of the Artist.
6Image: Miradije Ramiqi, Përshpirtërime poetike (Poetic whispering), 100 x 70 cm, Acrylic on Canvas, 2006. Courtesy of the Artist.
7Image: Miradije Ramiqi, Përshpirtërime poetike (Poetic whispering), 14 x 12 cm, Acrylic on paper, 2005. Courtesy of the Artist.
8Image: Miradije Ramiqi, Rrugetimi fatal (The fatal road), Oil on Canvas, 80 X 70 cm, 2001. Courtesy of the Artist.
9Image: Miradije Ramiqi, Rrugetimi fatal (The fatal road), Oil on Canvas, 60x58 cm,1999. Courtesy of the Artist.
10Image: Miradije Ramiqi, Rrugetimi fatal (The fatal road), Oil on Canvas, 136 x 94 cm,1999. Courtesy of the Artist.
11Image: Miradije Ramiqi, Rrugetimi fatal (The fatal road), Oil on Canvas, 79 x 69 cm, 2000. Courtesy of the Artist.
12Image: Miradije Ramiqi, Rrugetimi fatal (The fatal road), Acrylic on Cardboard, 57 x 41 cm, 2002. Courtesy of the Artist.
13Image: Miradije Ramiqi, Fytyra të humbura (A wastefully Face), Acrylic on Canvas, 90 x 70 cm,2012. Courtesy of the Artist.
14Image: Miradije Ramiqi, Fytyra të humbura (A wastefully Face), Acrylic on Canvas, 120 x 90 cm,2010. Courtesy of the Artist.
15Image: Miradije Ramiqi, Fytyra të humbura (A wastefully Face), Acrylic on Canvas, 130 x 100 cm,2010. Courtesy of the Artist.
16Image: Miradije Ramiqi, Pranë vatrës (Near be hearth), Oil on Canvas, 80 x 70 cm, 2012. Courtesy of the Artist.
17Image: Miradije Ramiqi, Pranë vatrës (Near be hearth), Oil on Canvas, 80 x 70 cm, 2011. Courtesy of the Artist.
18Image: Miradije Ramiqi, Pranë vatrës (Near be hearth), Oil on Canvas, 80 x 70 cm,2011. Courtesy of the Artist.
19Image: Miradije Ramiqi, Arketipe ilire (Illyrian archetypes), Oil on Canvas, 100 x 70 cm,1996. Courtesy of the Artist.
20Image: Miradije Ramiqi, Arketipe ilire (Illyrian archetypes), Oil on Canvas, 40 x 36 cm,1994. Courtesy of the Artist.
21Image: Miradije Ramiqi, Arketipe ilire (Illyrian archetypes), Oil on Canvas, 41 x 36 cm,2000. Courtesy of the Artist.
22Image: Miradije Ramiqi, Arketipe ilire (Illyrian archetypes), Oil on Canvas, 55 x 46 cm,1996. Courtesy of the Artist.
23Image: Miradije Ramiqi, Akt arketip, Oil on Canvas, 70 x 55 cm,1994. Courtesy of the Artist.
24Image: Miradije Ramiqi, Maska, Oil on Canvas, 70 x 55 cm,1994. Courtesy of the Artist.
25Image: Miradije Ramiqi, Pejsazhe lufte, Acrylic on paper, 55 x 40 cm, 2000. Courtesy of the Artist.
26Image: Miradije Ramiqi, Kompozicion, Oil on Canvas, 67 x 47 cm,1976. Courtesy of the Artist.
27Image: Miradije Ramiqi,Portret model, Oil on Canvas, 40 x 80 cm,1976. Courtesy of the Artist.
28Image: Miradije Ramiqi, Natyrë e qetë, Oil on Canvas, 40 x 40 cm,1984. Courtesy of the Artist.
29Image: Miradije Ramiqi, Mallëngjimi, Oil on Canvas, 100 x 50 cm,1992. Courtesy of the Artist.
30Image: Miradije Ramiqi, Loja, Oil on Canvas, 100 x 70 cm, 2005. Courtesy of the Artist.
31Image: Miradije Ramiqi, Portret, Acrylic on Canvas, 50 x 70 cm, 2001. Courtesy of the Artist.
32Image: From the personal exhibition "Bolero", at the World Trade Organization in Geneva, 2008. Courtesy of the Artist.
33Image: From the personal exhibition "Bolero", Korca, 2010. Courtesy of the Artist.
34Image: From the personal exhibition "Bolero", në Korca, 2010. Courtesy of the Artist.
— u lind më 11 shtator, 1953, në Pozharan të Vitisë, Kosovë. Idetë e saj artistike shprehen përmes pikturës dhe poezisë. Në vitin 1978 diplomoi nga Akademia e Arteve të Bukura, Dega e Pikturës, në klasë të profesorëve Rexhep Ferri dhe Muslim Mulliqi. Një vit më vonë realizoi specializimin në Paris, Francë. Magjistroi në vitin 1997 në Pikturë në Universitetin e Prishtinës me temën “Arti në udhëtim rreth rikuptimësisë së tij”. Nga viti 1978 deri 2017 mori pjesë në gjithësej 27 ekspozita personale kombëtare dhe ndërkombëtare dhe në mbi 200 ekspozita kolektive. Është autore e katër përmbledhjeve me poezi: “Drithërim ngjyrash” (1981), “Shi në pasqyrë” (1990), “Pëshpërim mbretërie” (2000), “Hirësi prrallore” (2010). Ndër të tjera, është anëtare e rregullt në Shoqatën e e Artistëve Figurativ dhe Aplikativ të Kosovës, Akademisë Evropiane të Arteve në Bruksel dhe në Lidhjen e Shkrimtarëve të Kosovës.
NOSTALGJIA DHE LULJA
Në tingujt e muzikës së lehtë melankolike
dhe zërit karakteristik të Jacques Brel
“Ne me quitte pas”
Hapi krahët lulja ime
Aty ku nostalgjia
Përthekohet nga dashuria
Mos më braktis
Kryelartë qëndro
Përballë çdo fatkeqësie
Derisa dhembja njerëzore sprovohet
Holokaust – Atdheu im
Mos më braktis
Unë pres çdo ditë të kthehesh
Në ngjyrat e ngjyrave
Në çdo stinë
Në vendin tim
Ikjet
Ardhjet
I zë në kornizë Në pikturë të lashtë
Dhembje e freskët e njerëzve të mi
E larë me lot e me gjak
Në vendin tim
Hija e trupit matet me eshtra
Unë Ti e Lulja
Atdheu im
Përthekim në nostalgji
Mos më braktis
Mos më braktis
Kjo poezi është marrur nga libri im me poezi “Heshtje e K(th)yer” (The Return of the Broken Silence).
Të qenit artist për mua njiherit është profesion, njëkohësisht është dhe identiteti im njerëzor dhe artistik. kam afër 50 vite përvojë në arte dhe që e zhvilloj praktikën time artistike. Veprimtaria ime ndahet në dy fusha paralele të krijimtarisë, në art dhe letërsi, dhe daton nga vitet e ‘70-ta. Fillon me një qasje më realiste e më vonë kalon në art abstrakt. Duke bërë një rrugë të gjatë ndër vite me shumë sfida e angazhim në botën e artit dhe të kulturës, me të vetmin qëllim që të krijoj art përmes të cilit të njihet bota e grave shqiptare krijuese.
Praktika ime e deritanishme artistike ka qenë një proces individual. Ndër vite kam arritur që ta zhvilloj një gjuhë pamore individuale. Edhe pse të ndara në cikle, krijimtaria ime artistike është një tërësi e vetme, dhe këto cikle dialogojnë në mes vete dhe janë të pandashme; tingllojnë dhe flasin me nji gjuhë të vetme artistike përmes tonaliteteve të vijës, ngjyrës, formës, simboleve, kompozicionit apo kuptimësisë. Të gjitha frymojnë e ndërlidhen mes vete.
E gjithë veprimtaria ime është e emëruar me një titull, Bolero, e frymëzuar nga kompozitori Maurice Ravel. Veprimtaria ime është e ndarë në disa cikle. Duke filluar nga portrete reale e deri te portret me pak vija e me një frymë ekspresive. Pastaj në nudo, peizazhe reale e abstrakte. Ciklet tjera janë: “Mallëngjime”, “Peisazhet e shqetësuara”, “Peizazhe poetike”1234, “Shpirtëzimi fluid”5, “Përshpirtërimë poetike”67, “Peizazh imagjinativ”, ’’Rrugëtimi fatal’’89101112 i shprehur në tri forma, pastaj “Fytyra të humbura”131415 e deri te cikli ’’Pranë vatrës’’161718.
Qysh në rininë time të hershme jam marr me leximin e literaturës botërore të shumë zhanreve dhe qysh atëhere kam qenë kureshtare të di për prejardhjen e time dhe të kombit tim, për të cilin literatura ka qenë shumë e mangët. Në vitin 1966, unë isha vetëm 13 vjeçe kur për herë të parë është përkthyer në gjuhën shqipe dhe botuar në shtypshkronjën Rilindja libri “Ilirët” nga Aleksandër Stipqeviç. Për mua ishte nji befasi dhe shpërbeu si orientim i imi në jetë dhe krijimtari. Më vonë, në vitin 1988, u botua e përkthyer në shqip nga gjuha frenge libri “Ilirija” nga Flora Dossan, ku jepet nji pasqyrë e qartë për mbretin Agron të Ilirëve dhe sidomos historinë e Mbretëreshës Teuta.
Prandaj, që nga ai moment nuk kam pushu së kërkuari literaturë të kësaj natyre për ta njohur historiografinë, prejardhjen dhe trashëgiminë e kombit tim. Kam shfletuar letërsi, arkeologji, studime nga autorët tanë dhe të huaj për Ilirët, historinë dhe kulturën tonë. Nga ky hulumtim ka lindur edhe cikli “Arketipe Ilire”, ku kam trajtuar në pikturë dhe në poezi simbole të përdoruara nga e kaluara jonë historike. Në kuadër të ciklit “Arketipe Ilire”19202122 kam punuar edhe disa punime të titulluara “Akt arketip”23, dy nga të cilat janë pjesë e koleksionit të Galerisë Kombëtare të Arteve në Tiranë si trashëgimi kombëtare. Njëra nga këto është vepra e punuar në formë abstrakte me disa simbole, e cila paraqet mbretëreshën Ilire, si mbretëreshë e tokës dhe e ujrave ku në kohën e saj mbretëronin luftërat Iliro-Romake-Greke.
Për mua, arti në formë indireket ka një lidhëshmëri me politikën, sepse arti si sferë kreative regjistron periudhat e ndryshme historike të nji vendi. Artistët i ndjejnë më së shumti këto ndryshime dhe të gjitha këto reflektohen edhe pa dashje në veprat e tyre. Andaj, edhe në punën time, e ndikuar nga trazirat në fund të viteve ‘80 dhe në fillim të viteve ‘90, krijova ciklet “Portretet” dhe “Maska”24. Filloi një përmbysje gjithandej nëpër Kosovë. Nuk kishte më qetësi dhe jetë normale, në popull e në tërë peizazhin e Kosovës ndjehej nji zymtësi, dhe unë këtë e përjetova me tërë qenien time. Kështu dhe fillova të punoj “Peizazhet e shqetësuara”. Në ndërkohë kam vazhduar edhe me ciklet “Përshpërime poetike” e “Peizazhe poetike’’ të cilat u lidhën edhe me poetikën letrare.
Me fillimin e luftës me familje u dëbuam nga shtëpia. Nga Shqipëria, ku ishim vendosur përkohësisht, shikonim lajmet për gjendjen e luftës në Kosovë. Me tu kthyer në Kosovë në muajin shtator, në kokën time bluheshin gjithë ato imazhe. Pas nji kohe jo të gjatë mora brushat dhe fillova përzierjen e ngjyrave dhe ngadalë e me shumë kujdes fillova të tërheq vija të figurave në peizazhe të shqetësuara e të shkatërruara, ku ishte djegur e shkrumuar pjesa ma e madhe e Kosovës25. Krijova ciklin “Rrugëtimi Fatal”. Nji kalvar të tërë njerëzish të pa strehë, pa bukë, pa ujë të zvarritur e të munduar, të alivanosur, rrinin në varg në grumbuj pa e ditur ku e kah të ia mbajnë.
Ngjarjet rrjedhnin njëra pas tjetrës, filloi zbulimi i njerëzve të zhdukur që i deklaronin familjarët e tyre. Prandaj, fillova edhe ciklin “Portrete të humbura”. Gjithashtu kam punuar dhe e punoj ende ciklin “Pranë vatrës” me figura tradicionale të ulur këmbëkryq. Titulli i këtij cikli, më në fund shpreh nji qetësim shpirtëror e fizik për njeriun e tokës tonë pas shumë trazirave, i cili ulet me plot vullnet e dëshirë për të ndërtuar nji të ardhme të ndritur. Këtu, si në të gjitha veprat e mia, edhe pse janë krijuar për kohën me ngjarje më tragjike, dominon nji qetësi, adhurim, dashuri e shpresë për nji të ardhme që të shëron, pasuron dhe ushqen shpirtin, e qetëson mendjen262728293031.
Çështje të rëndësishme e shoh pavarësinë në edukim dhe formimin tim të plotë. E rëndësishme ka qenë mos nënshtrimi gjatë jetës në çdo drejtim që ajo ka marrur. Besimi i të tjerëve tek unë, se unë mund të veproj, punoj dhe të arrij çdo gjë që i parashtroj vetes ka qenë po ashtu i rëndësishëm në zhvillimin tim profesional. Puna e rregullt me orar të caktuar jashtë shtëpisë, ngjarjet e ndryshme në kulturë dhe art dhe të qenit nanë, që ka rritur dhe edukuar tre fëmijë bashkë me partnerin tim, nuk ka qenë e lehtë. Vullneti dhe dëshira e madhe për punë nuk më ka munguar, dhe pikërisht ky angazhim si njeri dhe artist më ka forcuar dhe realizuar si njeri.
Përditëshmëria ime tani ec me nji tempo pak sa ma të ngadaltë, si në jetë ashtu edhe në krijimtari. Mirëpo edhe në këtë moshë vazhdoj të jem aktive si në letërsi dhe në artin figurativ, natyrisht për aq sa më lejon shëndeti dhe koha. Jeta ime profesionale dhe ajo private janë zhvilluar paralelisht, kuptohet që jo edhe pa probleme të natyrave të ndryshme, por pikërisht nji jetë e bujshme e angazhimeve të shumëfishta, që njikohësisht mua më kanë mbajtur të inspiruar323334.
Poeti shqiptar Lasgush Poradeci thonte, “Për të ba art duhet shumë punë, punë titanike, e sakrificë të madhe gjatë gjithë jetës me të gjitha obligimet e tjera e të domosdoshme që ke”. Etja për art gjithëmonë të cyt e nuk të le të qetë. Përherë të kthen kah vetja e të rrëmben në ato momente knaqësie kur ti vëren që derisa po krijon, je në rrugë që të arrish qëllimin tënd artistik. Kjo kënaqësi të jep kurajo e ti vazhdon pa ndërpre rrugën në art dhe për artin.
1Imazh: Miradije Ramiqi, Pejzazhe poetike, 10 x 15 cm, Vaj në pelhurë, 2003.
