Katarzyna Kozyra
– born in 1963, Warsaw. Author of performances, films, video installations and artistic actions. A graduate of the Faculty of Sculpture at the Academy of Fine Arts in Warsaw. Kozyra’s actions contributed to the creation of the so-called critical art, and had a significant impact on the shape of contemporary culture. Laureate of awards of the Minister of Culture and National Heritage and the Passport of Polityka, DAAD and the Kościuszko Foundation scholarship holder. She received an honorary mention at the 48th Venice Biennale for the work “Men’s Bath” at the Polish Pavilion. The “Huffington Post” included Katarzyna Kozyra among the ten most important artists of the millennium.
I grew up in Austria and Germany and only moved to Poland around the age of eighteen. I never thought of art as a commodity for sale. And I still believe that art has no monetary value and that it is a misunderstanding to reduce it to a commodity.
Rejection has always been the worst thing for me, although I feel differently today. More as a subject for reflection than something deeply personal. I don’t know what I would be like today if I didn’t have the fuse that is art. It is a kind of firewall against suffering. I am open, but I block out the noises that prevent me from living and working.
The definition of an artist is broad enough that I probably fit somewhere within it, although I reject categorisation. I don’t know at what point I became a reasonably confident person. It came with time. Working on the project In Art Dreams Come True1234567. For six years I recorded almost all my singing lessons in order to capture the moment when I would finally find that voice, when I could relax my muscles, my diaphragm, free myself from self-control and fear of being judged – by myself and others – and just flow. I believed that once it happened, it would stay that way. And indeed I entered such a state – thanks to Maestro, my teacher and “torturer”. He preferred a lighter repertoire as operetta better illustrated the situation I had initiated. But I saw myself as a performer of heroic arias. And I succeeded – I found the voice when practising the aria of Marguerite from Gounod’s Faust. It was the most challenging aria. Not only because of the mental dissonance I had to deal with, but also in terms of vocal difficulties. Still, I did not use it in any of my performances. It did not stimulate me to do so because in the content of the libretto, Margaret sighs at her image in the mirror, infatuated with her reflection, and cherishes her appearance as a woman in the jewels just given to her. No dignified way of ridiculing this silliness came to mind. I felt an inner resistance to even play something like that. Singing is a very intimate process: carnality and awareness of one’s own limitations. Performing in public is a nightmare. And then there’s the role you play, not just act it. For me, that lesson in singing and self-control on stage is still a symbol of being an artist – facing the natural boundaries you have to cross, while preserving your own identity and your own voice.
It’s good that there are artists besides other people. I identify with artists. I get along best with them, often without words. Although I isolate myself from the influence of invasive, aggressive egos for protection, every contact with another artist confirms that I am more likely to locate myself in this particular community. And if I sometimes isolate myself, it is because I am afraid of being devoured by another infinitely inflated Self, especially a male one. But in general, artists are a kind of counterbalance to this hopeless normality that pervades me.
During the project Looking for Jesus89101112, I met a lot of people with the Messiah syndrome, it forced me to humble myself in favour of the autonomy of the interlocutor. However, I have also tried to bring myself into this area of other autonomy. By focusing on myself I nurture myself and can also give something of myself to others. In the artistic dimension, this seems to be of crucial importance. As an artist, I feel the need not to operate in a vacuum.
Woman is not associated with aggression and assertiveness, but rather with submissiveness, and I want nothing to do with that. As a representative of the female sex after my diploma -The Pyramid of Animals13141516 – I got a good thrashing from everyone, including artists, because the work was not associated with the action of a woman. Being assertive, the radical language I use, does not mean I have anything against women. On the contrary: I love women because they are multifunctional and empathetic. I showed this mutual tenderness between them in Bathhouse.171819 But there are also bitches who join in the discrimination against their own sex, who work against women’s interests in the name of male strategies. Basically, we are all and everyone victims of a civilisation based on violence – physical and symbolic.
In retrospect, I often think about how little has changed in Poland. I am a Polish artist, I live in a country which does not attach any importance to culture and neglects artists and women, and where everything is drowned in the kitsch of nationalistic gibberish, “where the brotherhood of blood” (mostly shed by women) still means more than “the sisterhood of people”.
Other works by the artist202122.
The text was written in collaboration with Agnieszka Sosnowska (2021).
1Image: Katarzyna Kozyra, iI Castrato, 2006, from the series "In Art Dreams Become Reality" 2003 - 2006, film, in the collection of the Museum of Art in Lodz, photo by Marcin Oliva Soto. Courtesy of the artist and the Katarzyna Kozyra Foundation.2Image: Katarzyna Kozyra, iI Castrato, 2006, from the series "In Art Dreams Become Reality" 2003 - 2006, in the collection of the Museum of Art in Lodz, photo by Marcin Oliva Soto. Courtesy of the artist and the Katarzyna Kozyra Foundation.
3Image: Katarzyna Kozyra, Cheerleader, 2006, from the series "In art dreams become reality" 2003 - 2006, film, photo by Marcin Oliva Soto. Courtesy of the artist and the Katarzyna Kozyra Foundation.
4Image: Katarzyna Kozyra, Diva. Reincarnation, 2005, from the series "In Art Dreams Come True" 2003 - 2006, performance, photo by Masz Pilat. Courtesy of the artist and the Katarzyna Kozyra Foundation.
5Image: Katarzyna Kozyra, Diva. Reincarnation, 2005, from the series "In Art Dreams Come True" 2003 - 2006, performance, photo by Thierry Bell. Courtesy of the artist and the Katarzyna Kozyra Foundation.
6Image: Katarzyna Kozyra, Diva. Reincarnation, 2005, from the series "In Art Dreams Come True" 2003 - 2006, performance, photo by Thierry Bell. Courtesy of the artist and the Katarzyna Kozyra Foundation.
7Image: Katarzyna Kozyra, Madonna of Pelago, 2005, from the series "In art dreams become reality" 2003 - 2006, happening, photo by Elżbieta Białkowska. Courtesy of the artist and Katarzyna Kozyra Foundation.
8Image: Katarzyna Kozyra, Looking for Jesus, 2012, video installation, photographs by Katarzyna Szumska. Courtesy of the artist and the Katarzyna Kozyra Foundation.
9Image: Katarzyna Kozyra, Looking for Jesus, 2012, video installation, photographs by Katarzyna Szumska. Courtesy of the artist and the Katarzyna Kozyra Foundation.
10Image: Katarzyna Kozyra, Looking for Jesus, 2012, video installation, photographs by Katarzyna Szumska. Courtesy of the artist and the Katarzyna Kozyra Foundation.
11Image: Katarzyna Kozyra, Looking for Jesus, 2012, video installation, photographs by Katarzyna Szumska. Courtesy of the artist and the Katarzyna Kozyra Foundation.
12Image: Katarzyna Kozyra, Looking for Jesus, 2012, video installation, photos by Katarzyna Szumska. Courtesy of the artist and the Katarzyna Kozyra Foundation.
13Image: Katarzyna Kozyra, Pyramid of Animals, 1993, sculpture, video, collection of Zachęta National Gallery of Art, photo by Jerzy Gladykowski. Courtesy of the artist and the Katarzyna Kozyra Foundation.
14Image: Katarzyna Kozyra, Pyramid of Animals, 1993, sculpture, video, collection of the Zachęta National Gallery of Art. Courtesy of the artist and the Katarzyna Kozyra Foundation.
15Image: Katarzyna Kozyra, Pyramid of Animals, 1993, sculpture, video, collection of the Zachęta National Gallery of Art. Courtesy of the artist and the Katarzyna Kozyra Foundation.
16Image: Katarzyna Kozyra, Pyramid of Animals, 1993, sculpture, video, collection of the Zachęta National Gallery of Art. Courtesy of Katarzyna Kozyra, artist and the Katarzyna Kozyra Foundation.
17Image: Katarzyna Kozyra, Bathhouse, 1997, video installation, in the collection of Grażyna Kulczyk, Moderna Museet, Stockholm and Ludwig Museum, Budapest. Courtesy of the artist and the Katarzyna Kozyra Foundation.
18Image: Katarzyna Kozyra, Men's Bathhouse, 1999, video installation, photographs by Jacek Markiewicz, Polish Pavilion of the 48th Venice Art Biennale. Courtesy of the artist and the Katarzyna Kozyra Foundation.
19Image: Katarzyna Kozyra, Men's Bathhouse, 1999, video installation, photographs by Jacek Markiewicz, Polish Pavilion of the 48th Venice Art Biennale. Courtesy of the artist and Katarzyna Kozyra Foundation.
20Image: Katarzyna Kozyra, Summer Tale, 2008, film, photo Elżbieta Białkowska. Courtesy of the artist and the Katarzyna Kozyra Foundation.
21Image: Katarzyna Kozyra, Summer Tale, 2008, film, photo Elżbieta Białkowska. Courtesy of the artist and the Katarzyna Kozyra Foundation.
22Image: Katarzyna Kozyra, Olimpia, 1996, photographic installation, wideo. Courtesy of the artist and the Katarzyna Kozyra Foundation.
– urodzona w 1963 w Warszawie. Autorka performansów, filmów, instalacji wideo oraz akcji artystycznych. Absolwentka Wydziału Rzeźby warszawskiej ASP. Działania Kozyry przyczyniły się do powstania tzw. sztuki krytycznej, a także miały istotny wpływ na kształt współczesnej kultury. Laureatka m.in. nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Paszportu „Polityki”. Stypendystka DAAD oraz Fundacji Kościuszkowskiej. Otrzymała honorowe wyróżnienie na 48. Biennale Sztuki w Wenecji za pracę „Łaźnia męska” w Polskim Pawilonie. „Huffington Post” zaliczył Katarzynę Kozyrę do dziesięciu najważniejszych artystek milenium.
Wychowałam się w Austrii i w Niemczech i dopiero w okolicach osiemnastego roku życia przeprowadziłam się do Polski. Nigdy nie myślałam o sztuce jako towarze na sprzedaż. I nadal uważam, że sztuka nie ma równowartości w żadnych pieniądzach i że sprowadzanie jej do roli towaru to nieporozumienie.
Zawsze najgorzej znosiłam odrzucenie, choć czuję to dzisiaj już inaczej. Bardziej jako temat do przemyśleń niż coś głęboko osobistego. Nie wiem, jak wyglądałabym dziś, gdybym nie miała bezpiecznika, jakim jest sztuka. To taki firewall odgradzający od cierpienia. Jestem otwarta, ale blokuję
szumy, które przeszkadzają mi żyć i pracować.
Definicja artystki jest na tyle szeroka, że pewnie gdzieś się w niej mieszczę, choć odrzucam kategoryzowanie. Nie wiem, w którym momencie stałam się osobą w miarę pewną siebie. To przyszło z czasem. Pracując nad projektem W sztuce marzenia stają się rzeczywistością1234567 nagrywałam przez sześć lat prawie wszystkie lekcje śpiewu, żeby uchwycić moment, kiedy wreszcie znajdę ten głos, kiedy uda mi się rozluźnić mięśnie, przeponę, uwolnić od samokontroli i strachu przed oceną – własną i innych – i po prostu popłynąć. Wierzyłam, że jak raz się to uda, to już tak zostanie. I rzeczywiście weszłam w taki stan – dzięki Maestro, nauczycielowi i „oprawcy”. On preferował raczej lżejszy repertuar – operetka lepiej obrazowała sytuację, którą zainicjowałam. Ale ja widziałam siebie jako wykonawczynię arii heroicznych. I udało się – znalazłam ten głos – podczas ćwiczenia arii Małgorzaty z Fausta Gounoda. Ta aria była największym wyzwaniem. Nie tylko z powodu dysonansu psychicznego, z którym musiałam się uporać, ale także pod względem trudności wokalnych. Mimo to nie wykorzystałam jej w żadnym z moich performansów. Nie pobudziła mnie do tego, bo w treści libretta Małgorzata wzdycha do swego wizerunku w lustrze, zauroczona odbiciem i opiewa swój wygląd kobiety w podarowanych jej właśnie klejnotach. Nie przyszedł mi do głowy żaden godny sposób na wyśmianie tej głupotki. Czułam wewnętrzny opór, żeby coś takiego nawet zagrać. Śpiew to bardzo intymny proces: cielesność i świadomość własnych ograniczeń. Występ publiczny to koszmar. No i jeszcze rola, w którą się wcielasz, a nie tylko ją odgrywasz. Tamta lekcja śpiewu i samokontroli scenicznej to dla mnie nadal symbol bycia artystką – mierzenia się z naturalnymi granicami, które musisz przekroczyć, zachowując przy tym własną tożsamość i własny głos.
Dobrze, że oprócz innych ludzi istnieją artyści. Z artystami się identyfikuję. Najlepiej się z nimi dogaduję, często bez słów. Choć dla ochrony izoluję się przed wpływami inwazyjnych, agresywnych ego, to jednak każdy kontakt z inną artystką lub artystą potwierdza, że chętniej lokuję się w tej właśnie wspólnocie. A jeśli czasem się izoluję, to dlatego, że boję się pożarcia przez inne rozdymane do nieskończoności Ja, zwłaszcza męskie. Ale generalnie artystki i artyści są jakąś przeciwwagą dla tej beznadziejnej normalności, która zewsząd mnie zalewa.
Projekt Szukając Jezusa89101112, w którym spotykam się z wieloma osobami z syndromem Mesjasza, wymuszał poskromienie siebie na rzecz autonomii rozmówcy. Starałam się jednak przenosić w ten obszar innej autonomii również siebie. Skupiając się na sobie pielęgnuję siebie i mogę coś od siebie dać też innym. W wymiarze artystycznym zdaje się to mieć kluczowe znaczenie. Jako artystka czuję potrzebę, by nie działać w próżni.
Kobieta nie kojarzy się z agresywnością i asertywnością, raczej z uległością, a ja nie chcę mieć z tym nic wspólnego. Jako przedstawicielka płci żeńskiej po moim dyplomie – Piramidzie Zwierząt 13141516– dostałam niezłe wciry od wszystkich, także artystów, bo praca nie kojarzyła się z działaniem kobiety. Asertywność, radykalny język, którego używam, nie znaczą, że mam coś przeciwko kobietom. Wręcz przeciwnie: uwielbiam kobiety, bo są wielofunkcyjne i empatyczne. Tę wzajemną czułość między nimi pokazałam w Łaźni171819. Ale są też zdziry przyłączające się do dyskryminowania przedstawicielek własnej płci, działające przeciwko interesom kobiet w imię męskich strategii. W zasadzie wszystkie i wszyscy jesteśmy ofiarami cywilizacji opartej na przemocy – fizycznej i symbolicznej.
Z perspektywy czasu myślę często o tym, jak niewiele się w Polsce zmieniło. Jestem artystka polską, żyję w kraju, który nie przywiązuje wagi do kultury i lekceważy artystów i kobiety, i gdzie wszystko tonie w kiczu nacjonalistycznego bełkotu, „gdzie braterstwo krwi”(głównie przelanej przez kobiety) wciąż więcej znaczy niż „siostrzeństwo ludzi”.
Inne prace artystki202122.
Tekst został napisany we współpracy z Agnieszką Sosnowską (2021).
1Zdjęcie: Katarzyna Kozyra, iI Castrato, 2006, z cyklu „W sztuce marzenia stają się rzeczywistością” 2003 – 2006, film, w kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi, zdjęcie Marcin Oliva Soto. Dzięki uprzejmości artyski i Fundacji Katarzyny Kozyry.
