Jaśmina Wójcik
— born in 1983 in Warsaw – visual artist, director, author of participatory social and artistic events. She works on including and giving subjectivity to communities deprived of visibility and the possibility of expression. Co-editor of the book Art with Community (2018), describing more broadly the long-term activities with the community of former Ursus factory workers, culminating in the award-winning feature-length creative documentary Symphony of the Ursus Factory (2018). For several years, she has been involved in empathetic education by developing original practices for the creation of children’s artistic expressions. She gives agency and subjectivity to children, treating them as co-creators and inviting them into dialogue. Her latest film, which is based on Janusz Korczak’s novel King Matt the First, is made in collaboration with children and is based on the principles of grassroots education.
To summarise in a few sentences one’s interests, inspirations and their artistic journey is no easy task. What I think connects all of these is people and my relationships with them – and art helps me make them. Art is my language, my natural habitat and I call myself an artist. I interpret being a creator as playing the role of a communicator, a person giving voice, giving space. I am an artist, an educator, an activist, a director, an educator and a mother. All these areas are components of my identity, between which I move fluidly, without separating them, without creating barriers or boundaries. Relationships, collaboration, attentiveness, empathy, learning from each other, but also influencing others, is what is most important in these areas. Collaboration is fundamentally important to me – I never put myself as an artist ‘on a pedestal’, as a privileged figure who knows more, but instead actively exchange, listen, trigger, think critically (also about myself). I am close to the ideals of caring, well-being, sharing, building trust, creating spaces of mutual relationship. I find space for difficult emotions, mutually exclusive narratives, constructive discussions, acceptance of otherness, discourse.
My artistic work is most powerfully activated by injustices, wrongful omissions, margins, suburbs, peripheries, voiceless communities. I want, by listening carefully, to give them voice, space and place. This was the case during my decade-long work with the community of former workers of the Ursus tractor factory, and it is still the case now, when I work with communities of children1.
For the last few years, my strongest focus in the filmmaking process has been on the principles of including the characters in the creation of the film2. The process of creation is just as important as the end result – it is not subordinated to it, but is an important pathway for all the people involved: the characters and the whole crew, everyone involved in creating and producing. Above all, I am interested in film as a socially engaged medium, an active reality-changer with a genuine impact on things. The process of creation, the finished image, its impact on viewers, communities, audiences are three equally important components of the whole. As I believe in collaboration and cooperation, I am at the same time not afraid to take responsibility for overseeing the whole process, its course and finale. Film is the tool that gives me the most fulfilment and brings together all my skills and aptitudes345678.
When working with children, I reject the primacy of the adult having authority over the child, I even withdraw from my adulthood, and I try to equalise the physical position itself – I often squat down at the child’s eye level. My role in working with children is first and foremost to safeguard the process, to create a framework of activities so that the children feel free, unfettered and able to be themselves in the company of an adult. This does not mean arbitrariness, but a freedom bounded by the liberty of the other person9101112.
I find it very important to give children agency. Having worked with communities of young people for many years, I am paying more and more attention to exploring tools that give them a voice. In my opinion, there is no medium developed by children for children, which would make their voice heard, published, acknowledged, would enable a mutual debate, as well as a long-lasting social bonding. This is why I initiated the Children’s Newspaper, inspired by Janusz Korczak’s Small Review. The Gazette131415161718 was established in 2020, thanks to a one-year art grant from the City of Warsaw, as an instrument of children’s empowerment. My plan is to expand it and reach children in small localities, all over Poland. We are already setting up other ‘flying’ editorial offices – in Podlasie (thanks to cooperation with the Arsenal Gallery), in Szudziałów, Krynki, Choroszcz, among others. Stołeczna Gazeta Dzieci (The Metropolitan Children’s Newspaper) cooperates with the International Children’s Cinema Festival, the Guliwer Puppet Theatre, the Lalka Theatre, the Nowy Theatre, the Polish Janusz Korczak Association, and its editorial office is located in the riverside building of the Museum of Modern Art in Warsaw192021. An important aspect of the newspaper is the submission of real, hand-written letters (by traditional post) and the subsequent scanning of texts, drawings and cartoons for publication in their original form (they are not transcribed, but printed on a jointly assembled layout). The Gazette involves thirteen editors on an ongoing basis, ranging in age from five to thirteen.
Głazowisko, a playground that came into being during the Konteksty Post-Artistic Congress (Sokołowsko, 2021)2223242526, was another activity that gave children agency27. The site was a space turned over to children for unfettered exploration. The role of adults was reduced to securing the area and creating a safe environment for children’s activities. The children played tirelessly among the ferns, mosses, streams, trees, grasses and large boulders, inventing ever new activities. Together with my daughter, we prepared a Walk with Zoya282930 for all the participants. The nine-year-old guide guided the participants with her sensitivity to one of the nearby hills, where they played puns together and contemplated the views and the surrounding nature. My other daughter, Lea, offered (recorded by me) meditations for adults31.
I believe that children can be the key to opening the door in us adults to our own inner child, so that we look at the world differently – in a natural way, with wonder, tenderness and curiosity323334.
The text was written in collaboration with Bogna Stefańska (2022).
1Jaśmina Wójcik, project Ursus Factory, www.facebook.com/projektursuszaklady, documentary Symphony of the Ursus Factory Plant, see: facebook.com/Symfonia-Fabryki-UrsusSymphony-of-The-Ursus-Factory-1989071791231299.2Jaśmina Wójcik, documentary King Matt the First, see: facebook.com/krolmaciuspierwszydokument.
3Image: Documentation of music and choreography workshops led by Dominik Strycharski and Rafał Urbacki for the Symphony of the Ursus Factory, 2018, photo by Jaśmina Wójcik.
4Image: Documentation of music and choreography workshops led by Dominik Strycharski and Rafał Urbacki for the Symphony of the Ursus Factory, 2018, photo by Jakub Wróblewski.
5Image: Documentation of music and choreography workshops led by Dominik Strycharski and Rafał Urbacki for the Symphony of the Ursus Factory, 2018, photo by Jakub Wróblewski.
6Image: Documentation of music and choreography workshops led by Dominik Strycharski and Rafał Urbacki for the Symphony of the Ursus Factory, 2018, photo by Jakub Wróblewski.
7Image: Documentation of music and choreography workshops led by Dominik Strycharski and Rafał Urbacki for the Symphony of the Ursus Factory, 2018, photo by Jakub Wróblewski.
8Image: Documentation of music and choreography workshops led by Dominik Strycharski and Rafał Urbacki for the Symphony of the Ursus Factory, 2018, photo by Jakub Wróblewski.
9Image: Jaśmina Wójcik, King Matt the First, 2020, photo by Jakub Wróblewski.
10Image: Jaśmina Wójcik, King Matt the First, 2020, photo by Jakub Wróblewski.
11Image: Jaśmina Wójcik, King Matt the First, 2020, photo by Jakub Wróblewski.
12Image: Jaśmina Wójcik, King Matt the First, 2020, photo by Jakub Wróblewski.
13Image: Jaśmina Wójcik, Children Newspaper, photo by Jakub Wróblewski.
14Image: Jaśmina Wójcik, Children Newspaper, photo by Jakub Wróblewski.
15Image: Jaśmina Wójcik, Children Newspaper, photo by Jakub Wróblewski.
16Image: Jaśmina Wójcik, Children Newspaper, photo by Jakub Wróblewski.
17Image: Jaśmina Wójcik, Children Newspaper, editorial office at the Museum of Modern Art in Warsaw, photo by Jakub Wróblewski.
18Jaśmina Wójcik, Children Newspaper, 2020 - ongoing, see: facebook.com/gazetadzieci.
19Image: Jaśmina Wójcik, Alka Naumann, Edka Jarząb, documentation of the workshop 'We are Tomorrow' as part of the Living Museum of the International Festival of Theaters for Children and Youth 'Korczak Today', October-December 2021, photo by Jakub Wróblewski, Piotr Kucia.
20Image: Jaśmina Wójcik, Alka Naumann, Edka Jarząb, documentation of the workshop 'We are Tomorrow' as part of the Living Museum of the International Festival of Theaters for Children and Youth 'Korczak Today', October-December 2021, photo by Jakub Wróblewski, Piotr Kucia.
21Image: Jaśmina Wójcik, Alka Naumann, Edka Jarząb, documentation of the workshop 'We are Tomorrow' as part of the Living Museum of the International Festival of Theaters for Children and Youth 'Korczak Today', October-December 2021, photo by Jakub Wróblewski, Piotr Kucia.
22Image: Jaśmina Wójcik, Alka Nauman, Głazowisko, Konteksty. Postartistic congress, 2021.
23Image: Jaśmina Wójcik, Alka Nauman, Głazowisko, Konteksty. Postartistic congress, 2021.
24Image: Jaśmina Wójcik, Alka Nauman, Głazowisko, Konteksty. Postartistic congress, 2021.
25Image: Jaśmina Wójcik, Alka Nauman, Głazowisko, Konteksty. Postartistic congress, 2021.
26Image: Jaśmina Wójcik, Alka Nauman, Głazowisko, Konteksty. Postartistic congress, 2021.
27Jaśmina Wójcik, Alka Nauman, Głazowisko, Contexts. Postartistic congress, 2021, see: konteksty.to/jasmina-wojcik/.
28Image: Jaśmina Wójcik, Zoja Wróblewska, Walk with Zoja, Konteksty. Postartistic congress, 2021, photo by Jakub Wróblewski.
29Image: Jaśmina Wójcik, Zoja Wróblewska, Walk with Zoja, Konteksty. Postartistic congress, 2021, photo by Jakub Wróblewski.
30Image: Jaśmina Wójcik, Zoja Wróblewska, Walk with Zoja, Konteksty. Postartistic congress, 2021, photo by Jakub Wróblewski.
31Jaśmina Wójcik, Lea Wróblewska, Meditation-Sokołowsko, see: soundcloud.com/ja-mina-w-jcik/lea_medytacja_sokolowsko/s-usaYqzURGNg?utm_source=clipboard&utm_medium=text&utm_campaign=social_sharing.
32Image: Jaśmina Wójcik, documentation of the ‘Children's Walk with banners’, celebrating the jubilee of the Our Home educational and care facility, 2020, photo by Jakub Wróblewski.
33Image: Jaśmina Wójcik, documentation of the ‘Children's Walk with banners’, celebrating the jubilee of the Our Home educational and care facility, 2020, photo by Jakub Wróblewski.
34Image: Jaśmina Wójcik, documentation of the ‘Children's Walk with banners’, celebrating the jubilee of the Our Home educational and care facility, 2020, photo by Jakub Wróblewski.
— urodzona w 1983 w Warszawie – artystka wizualna, reżyserka, autorka partycypacyjnych akcji społeczno-artystycznych. Zajmuje się włączaniem i oddawaniem podmiotowości społecznościom pozbawionym widzialności i możliwości wypowiedzi. Współredaktorka książki Sztuka ze społecznością (2018), opisującej szerzej wieloletnie działania ze społecznością byłych pracowników i pracownic fabryki w Ursusie, zwieńczonego nagradzanym pełnometrażowym dokumentem kreacyjnym Symfonia fabryki Ursus (2018). Od kilku lat zaangażowana w edukację empatyczną poprzez opracowywanie autorskich praktyk kreacji artystycznych wypowiedzi dzieci. Oddaje sprawczość i podmiotowość dzieciom, traktując je jako współtwórców i zapraszając do dialogu. Jej najnowszy film, który powstaje na podstawie powieści Janusza Korczaka Król Maciuś Pierwszy, jest realizowany we współpracy z dziećmi opiera się na zasadach oddolnej edukacji.
To nie jest łatwe zadanie, żeby streścić w kilku zdaniach swoje zainteresowania, inspiracje i artystyczną drogę, którą się przebyło. Myślę, że wszystkim, co je łączy, są ludzie i relacje z nimi – sztuka pomaga mi je nawiązywać. Sztuka jest moim językiem, naturalnym środowiskiem i nazywam siebie artystką. Bycie twórczynią interpretuję jako odgrywanie roli przekaźnika, osoby oddającej głos, dającej przestrzeń. Jestem artystką, edukatorką, aktywistką, reżyserką, pedagożką i matką. Wszystkie te dziedziny to składowe mojej tożsamości, pomiędzy którymi płynnie się poruszam, nie rozdzielając ich, nie tworząc barier i granic. To, co w nich najważniejsze, to relacje, współpraca, uważność, empatia, wzajemne uczenie się od siebie, ale także oddziaływanie na innych. Współpraca jest dla mnie fundamentalnie ważna – nigdy nie stawiam siebie jako artystki „na piedestale”, uprzywilejowanej postaci wiedzącej więcej, lecz aktywnie się wymieniam, słucham, uruchamiam, myślę krytycznie (także o sobie). Bliskie są mi ideały troski, dobrostanu, dzielenia, budowania zaufania, tworzenia przestrzeni wzajemnych relacji. Znajduję miejsce na trudne emocje, wykluczające się narracje, konstruktywne dyskusje, akceptację inności, dyskurs.
Moją pracę artystyczną najmocniej uruchamiają niesprawiedliwości, niesłuszne pominięcia, marginesy, suburbia, peryferia, pozbawione głosu społeczności 1). Pragnę, słuchając uważnie, oddać im głos, przestrzeń i miejsce. Tak było podczas dziesięcioletniej pracy ze społecznością byłych pracownic i pracowników fabryki traktorów w Ursusie, tak jest i teraz, kiedy pracuję ze społecznościami dzieci2345678.
Od kilku lat najmocniej skupiam się na procesie tworzenia filmów na zasadach włączania bohaterów w ich tworzenie9101112. Proces powstawania jest równie ważny jak efekt końcowy – nie jest mu podporządkowany, lecz stanowi ważną drogę dla wszystkich osób w nim uczestniczących: bohaterów, bohaterek i całej ekipy, wszystkich kreujących i produkujących. Interesuje mnie film przede wszystkim jako medium społecznie zaangażowane, aktywnie zmieniające rzeczywistość, mające na nią realny wpływ. Proces powstawania, gotowy obraz, jego oddziaływanie na widzów, społeczności, odbiorców to trzy równie istotne składowe całości. Wierząc we współpracę i współdziałanie, nie boję się jednocześnie wziąć odpowiedzialności za opiekę nad całym procesem, jego przebiegiem i finałem. Film jest narzędziem, które daje mi najwięcej spełnienia, a także łączy wszystkie moje umiejętności i predyspozycje.
Pracując z dziećmi odrzucam prymat osoby dorosłej mającej władzę nad dzieckiem, wręcz wycofuję się ze swojej dorosłości, staram się też wyrównać samą pozycję fizyczną – przykucam często na poziomie oczu dziecka. Moją rolą w pracy z dziećmi jest przede wszystkim zabezpieczenie procesu, stworzeniu ram działania, żeby dzieci czuły się wolne, nieskrępowane i mogły być sobą w towarzystwie osoby dorosłej. Nie oznacza to samowoli, lecz wolność, której granicą jest wolność drugiego człowieka.
Bardzo ważne jest dla mnie oddawanie sprawczości dzieciom. Pracując wiele lat ze społecznościami młodych ludzi, coraz więcej uwagi poświęcam eksplorowaniu narzędzi oddających im głos. Według mnie brakuje medium tworzonego przez dzieci dla dzieci, które sprawia, że ich głos jest słyszalny, publikowany, dostrzeżony, możliwa byłaby ich wzajemna polemika, ale także długofalowe budowanie więzi społecznych. Dlatego zainicjowałam Gazetę Dzieci, inspirowaną Małym Przeglądem Janusza Korczaka. Gazeta powstała w 2020 roku, dzięki rocznemu stypendium artystycznemu m.st Warszawy, jako narzędzie upodmiotowienia dzieci131415161718. Moim planem jest rozszerzanie jej działania i docieranie do dzieci w małych miejscowościach, w całej Polsce. Już teraz powstają kolejne „latające” redakcje – na Podlasiu (dzięki współpracy z Galerią Arsenał), między innymi w Szudziałowie, Krynkach, Choroszczy. Stołeczna Gazeta Dzieci współpracuje z Międzynarodowym Festiwalem Kina Dzieci, Teatrem Lalek Guliwer, Teatrem Lalka, Teatrem Nowym, Polskim Stowarzyszeniem im. Janusza Korczaka, a redakcja mieści się w nadwiślańskim budynku Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie192021. Ważnym aspektem gazety jest nadsyłanie prawdziwych, ręcznie pisanych listów (tradycyjną pocztą) i późniejsze skanowanie tekstów, rysunków, komiksów, żeby publikować je w oryginalnej formie (nie są przepisywane, lecz drukowane na wspólnie składanej makiecie). W powstawanie Gazety zaangażowanych jest na bieżąco trzynaścioro redaktorek i redaktorów, w wieku od pięciu do trzynastu lat.
Innym działaniem, oddającym sprawczość dzieciom, było Głazowisko – plac zabaw, który zaistniał podczas Kongresu Postartystycznego Konteksty (Sokołowsko, 2021)222324252627. Był przestrzenią zwróconą dzieciom do nieskrępowanej eksploracji. Rola dorosłych sprowadzała się do zabezpieczania terenu i stworzenia bezpiecznych ram dla działań dzieci. Wśród paproci, mchów, potoków, drzew, traw i wielkich głazów, dzieci bawiły się niestrudzenie, wymyślając coraz to nowe aktywności. Dla wszystkich uczestników i uczestniczek przygotowałyśmy razem z moją córką Spacer z Zoją – dziewięcioletnią przewodniczką, która swoją wrażliwością prowadziła uczestników na jedno z pobliskich wzgórz, aby tam pograć wspólnie w kalambury, pokontemplować widoki i otaczającą naturę282930. Druga z moich córek, Lea, zaproponowała (zarejestrowane przeze mnie) medytacje dla dorosłych31.
Wierzę, że dzieci mogą stanowić klucz do otwarcia w nas, dorosłych, drogi do własnego wewnętrznego dziecka, dzięki któremu spojrzymy na świat inaczej – naturalnie, ze zdziwieniem, czułością i ciekawością31323334.
Tekst powstał we współpracy z Bogną Stefańską (2022).
1Zdjęcie: Dokumentacja warsztatów muzyczno-choreograficznych, prowadzonych przez Dominika Strycharskiego i Rafała Urbackiego, w ramach przygotowań do Symfonii Fabryki Ursus, fot. Jaśmina Wójcik.3Zdjęcie: Dokumentacja warsztatów muzyczno-choreograficznych, prowadzonych przez Dominika Strycharskiego i Rafała Urbackiego, w ramach przygotowań do Symfonii Fabryki Ursus, fot. Jakub Wróblewski.
10Zdjęcie: Jaśmina Wójcik, Król Maciuś Pierwszy, 2020, fot. Jakub Wróblewski.
15Zdjęcie: Jaśmina Wójcik, Gazeta Dzieci, fot. Jakub Wróblewski.
21Zdjęcie: Jaśmina Wójcik, Alka Nauman, Głazowisko, Konteksty. Kongres postartystyczny, 2021.
29Zdjęcie: Jaśmina Wójcik, Alka Naumann, Edka Jarząb, dokumentacja warsztatów „Jesteśmy Jutrem” w ramach Żywego Muzeum Międzynarodowego Festiwalu Teatrów dla Dzieci i Młodzieży „Korczak Dzisiaj”, październik-grudzień 2021, fot. Jakub Wróblewski, Piotr Kucia.
