Ewa Łuczak
– born in 1975 – photographer, author of videos, documentary forms and video installations. In 2006, she graduated from the Academy of Fine Arts in Warsaw in the studio of Professor Grzegorz Kowalski. Her diploma piece entitled Radio Days is in the collection of the Zachęta National Gallery of Art in Warsaw. She was a winner of the fifth edition of the Młoda Polska programme in 2008. Her first works were black-and-white photographic nudes. Later she became interested in space and movement, and the video camera and its use in artistic installations and theatre scenography became her main tool. Currently a PhD student at the Faculty of Graphic Arts and a lecturer at the Faculty of Sculpture and Media Art of the Warsaw Academy of Fine Arts.
I meet my fulfilment in various areas. Being multifunctional is what drives me. The more I invent and act in other “roles”, the more it comes to me as an artist. I like to be in dialogue, to work on the basis of exchange. I graduated from the Faculty of Sculpture at Warsaw’s Academy of Fine Arts1, but I also work in photography, video and installation. A large part of my work was created for the theatre2. I feel happy running my own foundation, I also find fulfillment in teaching – I’m a lecturer at my alma mater. This combination of different fields of activity gives me a sense of freedom. I consider it very fortunate that I can “manoeuvre” between different worlds.
Artistic activity is a kind of research for me. I am interested in observing reality and documenting it, but also in searching and exploring the possibilities of specific disciplines and their interpenetration. The most interesting thing is to find out how the boundaries between different disciplines run. For me, the definitions of disciplines are fluid and often difficult to define unambiguously. It is similar with the stages of work – when is it research, pure registration, and when is it documentation or interpretation? I like the world to suggest topics, or rather questions, that I try to answer. “The answer” is usually an attempt to apply the tools of one discipline, to impose specific schemes that in most cases are not enough, do not fit, do not provide answers or satisfaction – this leads to the creative process.
Often the beginning of my creative action is disagreement. Something astonishes me, appalls me or is so out of my world that I have to take a closer look. Such was the case with the project Las idzie [The Forest is Coming]34, a video essay devoted to the use and “appropriation” of the curse motif from Macbeth by a group of right-wing activists in the context of the post-Smolensk situation. These individuals organised a kind of “parade” in Warsaw between 2010 and 2013, during which, among other things, they read passages from Macbeth and distributed propaganda leaflets with the curse-quote: “Until the Smolensk forest is built, nothing threatens you, your reign is unshaken”. Many people brought with them tree saplings and branches symbolising the forest approaching the palace windows – a kind of attempt to fulfil the witches’ prophecies. One such leaflet came into my hands. I went with the film crew to Krakowskie Przedmieście, where we tried to reach the authors of the action. We asked passers-by whether they had heard about the project/curse, whether they knew the originators, whether they recognised the quotation, what their attitude to it was and whether they considered the use of the text legitimate. Through interviews with the crowd we reached the authors of the idea. As a consequence of this encounter, for the next two years I accompanied the group with a camera during meetings, actions, theatre rehearsals and the final show of the whole play. At first I thought it would be enough to reach the people behind the idea, record their statements and edit a documentary film. But it didn’t work. Subsequent ‘fittings’ proved insufficient, I couldn’t remain in the role of an observer, I had to enter into a relationship with the characters. The most difficult thing in this project was probably trying to communicate with people who were at the opposite end of the spectrum. At the time, I thought that despite this divide, understanding in the field of art is possible, that even if we don’t have a common language, a common alphabet, we can have a dialogue through artistic experience. In a sense, I am still trying to find the right key to this material and experience today.
Recently, I have been looking at my artistic activities through the prism of my garden. The project of creating a garden and working in it made me realise a lot. I see a lot of analogies between the garden and artistic activities. For example, I was curious if an artichoke would grow in our climate, on our soil, how big it would be? I visualised how I would serve it. Then it turned out that it was so satisfying for me that I couldn’t cut it, eat it5. It’s the same with my creative activities – I undertake them out of curiosity, I also assume a certain end result, but I don’t pursue it at all costs. Often, what happens along the way is much more interesting than the ‘assumed’ result. It is only in the course of work that I discover my expectations. This is the case, for example, with the Radioactivity series of photographs67. I was fascinated by the information I read somewhere that almost everything on earth is radioactive and, in a way, you can see it. I wanted to see and film ‘radioactivity’. I applied to the nearest place where this was possible – the Centre for Nuclear Research in Świerk. I was disappointed. It was only after several visits and conversations that I decided what I wanted to do – analogue photographs depicting the degree of radioactivity in specific objects, e.g. food, plants, rocks, everyday objects that had been directly exposed to a given object.
The fact that I am a woman does not affect my art. I think art has no gender. I don’t see any such connections. Undoubtedly, the fact that I was born a woman has influenced my way of seeing the world, but it is so far in the background that I do not use this category in my artistic work. It is my experiences, my sensitivity that decide which topics interest me. It irritates me that certain areas (e.g. subject matter) are naturally assigned more to women or men. It’s especially annoying when someone tries to tell me that because I’m a woman I should, for example, sign up to something, sympathise with a group that identifies with certain slogans, etc.
The fact that I am a woman does not mean that I need a special category in art. In my opinion, such categorisation – women’s art – deepens the divisions, not blurs them. I am a woman, I am equal, I don’t need special treatment or an area to act.
The text was written in collaboration with Agnieszka Sosonowska (2021).
1Ewa Łuczak, Radio Days, 2006, 2-channel video, collection of Zachęta – National Gallery of Art, see: https://zacheta.art.pl/pl/kolekcja/artysci/ewa-luczak. Courtesy of the artist and Zachęta – National Gallery of Art.2See: http://www.encyklopediateatru.pl/osoby/64758/ewa-luczak.
3Image: Ewa Łuczak, Las idzie [The Forest is Coming], 2013, video, action „Krakowskie Przedmieście”, Warsaw. Courtesy of the artist.
4Image: Ewa Łuczak, Las idzie [The Forest is Coming], 2013, video, action „Witches”, Warsaw. Courtesy of the artist.
5Image: artichoke. Courtesy of the artist.
6Image: Ewa Łuczak, Radioactivity, series, photography. Courtesy of the artist. The photo shows a pebble with a diameter of 6 mm with uranium ore from the vicinity of Kowary (Polish Sudetes) – exposure time 7 days, Ilford FP4 125 film.
7Image: Ewa Łuczak, Radioactivity, series, photography. Courtesy of the artist. Ameryk 100 mCi, exposure time 7 hours, Ilford FP4 125 film.
– urodzona w 1975 roku – fotografka, autorka wideo, form dokumentalnych i wideoinstalacji. W 2006 roku ukończyła warszawską ASP, dyplom uzyskała w pracowni prof. Grzegorza Kowalskiego. Praca dyplomowa pt. Radiowe dni, znajduje się w kolekcji Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie. Laureatka V edycji programu Młoda Polska w 2008 roku. Pierwsze prace artystki to czarno-białe fotograficzne akty. Później pojawiły się zainteresowania przestrzenią i ruchem, a głównym narzędziem stała się kamera wideo i jej zastosowanie w instalacjach artystycznych i scenografii teatralnej. Obecnie doktorantka Wydziału Grafiki i wykładowca Wydziału Rzeźby i Wydziału Sztuki Mediów Warszawskiej ASP.
Spełniam się w różnych obszarach. Wielofunkcyjność mnie napędza. Im więcej wymyślam i działam w innych „rolach”, tym więcej trafia do mnie jako artystki. Lubię być w dialogu, pracować na zasadzie wymiany. Skończyłam Wydział Rzeźby na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych1, ale zajmuję się fotografią, wideo, instalacją. Duża część moich prac powstała dla teatru2. Spełniam się, prowadząc własną fundację, spełniam się jako pedagog – jestem wykładowczynią na macierzystej uczelni. To zestawianie różnych pól działania daje mi poczucie wolności. Uważam, że to wielkie szczęście, że mogę „lawirować” między różnymi światami.
Działanie artystyczne jest dla mnie rodzajem badania. Interesuje mnie obserwacja rzeczywistości i jej dokumentowanie, ale też poszukiwanie i badanie możliwości konkretnych dyscyplin i ich wzajemne przenikanie. Najciekawsze jest sprawdzanie, jak przebiegają granice między poszczególnymi dyscyplinami. Definicje dyscyplin są dla mnie płynne i często trudno mi je jednoznacznie określić. Podobnie jest z etapami pracy – kiedy to jeszcze badanie, czysta rejestracja, a kiedy dokumentacja czy interpretacja? Lubię jak świat podsuwa mi tematy, a właściwie pytania, na które próbuję odpowiedzieć. „Odpowiedź” to zazwyczaj próba zastosowania narzędzi jednej dyscypliny, nałożenie konkretnych schematów, które w większości przypadków nie są wystarczające, nie pasują, nie dają odpowiedzi ani satysfakcji – taka sytuacja prowadzi do procesu twórczego.
Często początkiem mojego działania twórczego jest niezgoda. Coś mnie zdumiewa, bulwersuje albo jest tak bardzo nie z mojego świata, że muszę przyjrzeć się temu bliżej. Tak było z projektem Las idzie34, esejem wideo poświęconym wykorzystaniu i „zawłaszczeniu” wątku klątwy z Makbeta przez grupę prawicowych aktywistów w kontekście sytuacji post-smoleńskiej. Osoby te organizowały w Warszawie w latach 2010 – 2013 swego rodzaju „paradę”, podczas której m.in. odczytywali fragmenty z Makbeta i rozdawali propagandowe ulotki z cytatem-klątwą: „Dopóki las smoleński nie powstanie, nic ci nie grozi, twoje panowanie jest niewzruszone”. Wiele osób przynosiło ze sobą sadzonki i gałęzie drzew symbolizujące las podchodzący pod okna pałacu – swoista próba spełnienia przepowiedni wiedźm. Jedna taka ulotka trafiła w moje ręce. Wybrałam się z ekipą filmową na Krakowskie Przedmieście, gdzie próbowaliśmy dotrzeć do autorów akcji. Pytaliśmy przechodniów, czy słyszeli o projekcie/klątwie, czy znają pomysłodawców, czy rozpoznają cytat, jaki mają do niego stosunek oraz czy użycie tego tekstu uważają za uprawnione. Poprzez wywiady przeprowadzone wśród tłumu dotarliśmy do autorów pomysłu. W wyniku tego spotkania przez kolejne dwa lata z kamerą towarzyszyłam tej grupie podczas spotkań, akcji, prób teatralnych i finalnego pokazu całej sztuki. Na początku sądziłam, że wystarczy dotrzeć do osób, które stoją za pomysłem, nagrać ich wypowiedzi i zmontować film dokumentalny. Jednak to nie zadziałało. Kolejne „przymiarki” okazywały się niewystarczające, nie mogłam pozostać w roli osoby obserwującej, musiałam wejść w relację z bohaterami. Najtrudniejsza w tym projekcie była chyba próba porozumienia się z ludźmi, którzy są na przeciwnym biegunie światopoglądowym. Wtedy myślałam, że mimo tej przepaści, porozumienie na polu sztuki jest możliwe, że nawet jeśli nie mamy wspólnego języka, wspólnego alfabetu, możemy toczyć dialog poprzez doświadczenie artystyczne. W pewnym sensie do dziś podejmuję próby znalezienia odpowiedniego klucza do tego materiału i doświadczenia.
Od niedawna patrzę na moje działania artystyczne poprzez pryzmat swojego ogrodu. Projekt założenia ogrodu i sama praca w nim, wiele mi uświadomiły. Widzę dużo analogii między ogrodem, a działaniami artystycznymi. Byłam na przykład ciekawa, czy karczoch wyrośnie w naszym klimacie, na naszej glebie, jak będzie duży? Wizualizowałam, jak go zaserwuję. Potem okazało się, że fakt, że był dla mnie na tyle satysfakcjonujący, że szkoda mi było go ścinać, zjadać5. Podobnie jest z moimi działaniami twórczymi – podejmuję je z ciekawości, zakładam też pewien efekt końcowy, ale nie dążę do niego za wszelką cenę. Często to, co zdarza się po drodze jest dużo ciekawsze niż „zakładany” wcześniej rezultat. Dopiero w trakcie pracy odkrywam swoje oczekiwania. Tak jest np. z serią fotografii Radioaktywność67. Zafascynowała mnie przeczytana gdzieś informacja, że prawie wszystko co znajduje się na ziemi jest radioaktywne i w pewnym sensie można to zobaczyć. Chciałam zobaczyć i sfilmować „radioaktywność”. Zgłosiłam się do najbliższego miejsca, gdzie to było możliwe – do Centrum Badań Jądrowych w Świerku. Rozczarowałam się. Dopiero po kilku wizytach i rozmowach zdecydowałam, co chcę zrobić – fotografie analogowe obrazujące stopień radioaktywności konkretnych obiektów, np. jedzenia, roślin, skał, przedmiotów codziennego użytku, które zostały naświetlone bezpośrednio danym obiektem.
To, że jestem kobietą nie wpływa na moją sztukę. Myślę, że sztuka nie ma płci. Nie widzę takich powiązań. Niewątpliwie to, że urodziłam się kobietą wpłynęło na mój sposób widzenia świata, ale jest to na tak dalekim planie, że w pracy artystycznej nie używam tej kategorii. To moje doświadczenia, wrażliwość decydują o tym, jakie tematy mnie interesują. Irytuje mnie, że pewne obszary (np. tematyczne) są w naturalny sposób bardziej przypisane do kobiet albo mężczyzn. Irytujące jest to szczególnie wtedy, kiedy ktoś próbuje mi wmówić, że w związku z tym, że jestem kobietą, powinnam na przykład podpisać się pod czymś, solidaryzować się z grupą, która identyfikuje się z pewnymi hasłami itp.
To, że jestem kobietą nie znaczy, że potrzebuję specjalnej kategorii w sztuce. W moim przekonaniu taka kategoryzacja – sztuka kobiet – pogłębia podziały, a nie je zaciera. Jestem kobietą, jestem równa, nie potrzebuję specjalnego traktowania czy obszaru do działania.
Tekst powstał we współpracy z Agnieszką Sosonowską (2021).
1Ewa Łuczak, Radiowe dni, 2006, 2-kanałowa instalacja wideo, kolekcja Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki, zob. https://zacheta.art.pl/pl/kolekcja/artysci/ewa-luczak. Dzięki uprzejmości artystki i Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki.2Zob. http://www.encyklopediateatru.pl/osoby/64758/ewa-luczak.
3Zdjęcie: Ewa Łuczak, Las idzie, 2013, wideo, akcja „Krakowskie Przedmieście”, Warszawa. Dzięki uprzejmości artystki.
