Alicja Wysocka
— born in Rybnik. Graduate of the Academy of Fine Arts in Poznan. Currently completing her studies at the Staedelschule in Frankfurt am Main. She is interested in exploring alternative economic models, forms of community coexistence such as craft making, rituals, forms of cooperation, religion, mythologies and how they function as a collective, therapeutic experience. She creates video installations, site specific installations, objects, drawings and performances. Recent social projects include: Ushirika Cooperative (since 2017) and Solstice/Equinox (since 2018). She is co-organiser of the International Congress of Art Cooperatives. Selected group exhibitions: Museum of Modern Art in Warsaw (2020), Centre for Contemporary Art Ujazdowski Castle in Warsaw (2020), Kunstverein Wiesbaden (2020), Venice Architecture Biennale (2021), The Fairest: Teaser 02 (Berlin, 2021). Solo exhibitions: Jo-anne Gallery (Frankfurt am Main, 2021), Wunderkammer (Stuttgart, 2021), Galeria fffredrich (Frankfurt am Main, 2022). Selected artist residencies: Jatiwnagi art Factory (Indonesia 2019), Akademie Schloss Solitude (Stuttgart 2020), Cittadellarte – Fondazione Pistoletto (Biella, 2021), Goethe Institute Sofia (2021), Hestia Belgrade (2022), Jan van Eyck Academie (Netherlands, 2022-2023).
In 2017, Alicja Wysocka initiated a series of meetings with residents of small rural communities. These provided an excuse to spend time together, talk and learn various artistic techniques, including macramé weaving. Community activities covered several villages and towns in Poland. They resulted in an event called Solstice, prepared in June 2018 in Nowogrod, together with the inhabitants of this village and the artist Joanna Rajkowska. It took place on the local historical mound Grodzisko.
“The main intention was to travel through different villages in Poland. I had a suitcase with strings and other art materials, and I offered art workshops to the inhabitants of the villages of Budy, Kuźnica, Saczkowce, Dzieczewo, Paliwodzizna, Macikowo and Nowogród. It was a form of research, a chance to talk to people and get to know new places, but also to look again at peripheral locations in Poland. Images from the villages of my youth also flashed in my mind; Pustków, Zaklików, Irena…”1.
“A bald woman with a suitcase full of strings, wtf is she all about! (Laughter). In Nowogród, however, it immediately clicked. I borrowed a bike from Joanna Rajkowska and would pop in for teas. It was wonderful, I loved the teas in glasses with saucers and served with homemade cake. Joanna laughed that I was finally getting to know my neighbours. For me, as an artist interested in collaborative community practices, the accumulation of these two facts acted as a place of power. The tiny village as a focus of people’s interaction”2. In 2020, the artist organised another event in Novgorod called Equinox. The key for her is the cooperation with the Rural Housewives’ Circle. Golub-Dobrzyń County has the largest number of Rural Housewives’ Circles in Poland, and the one in Nowogród is currently the oldest operating community of its kind in Poland (it celebrates its 75th birthday in 2022). The Solstice/Equinox cycle has had four editions (2018-2022). The impulse for the action was more a desire to re-create Slavic mythology, which has never been systematically written down, rather than an attempt to recreate ancient customs and celebrations of solstices. As the artist herself says: “I knew Parandowski’s mythology and all the Greek gods by heart, so I began to wonder where the knowledge of Slavic mythology was”3.
Another of Wysocka’s projects, which also refers to the new Slavic mythology and, as the artist calls it, post-Christian trauma, is the Lamentations (2021)4. It refers to a popular ceremony in some regions of Poland and Eastern Europe celebrating the farewell of the cold winter. On the first day of spring, the community gathers to make a figure of Marzanna – a Slavic goddess representing rebirth, dreams and life after life – who is ritually set on fire and drowned5.
„Water as a vehicle for trauma was the subject of my recent exhibition in Frankfurt am Main, but the origin of this interest goes back to a traumatic childhood experience. My mother was making a Marzanna for my older sister’s class. I watched as rags, paper and wood were shaped into the form of a woman by my mother’s skilful hands. She had a white head made from a sheet, her eyes and smile drawn with markers. Her hands made of paper were ‘crucified’ with pins on a wooden frame. Later, to the joint delight of children and teachers, the dummy was set on fire and drowned in a nearby river. The Frankfurt exhibition was an attempt to reckon with this trauma, but also to reckon with another experience in the context of water – the ritual of baptism, which incorporates you without choice into the Catholic Church. Let me just mention that I started my process of apostasy already five years ago. What appealed to me here was one interpretation of the custom of drowning Marzanna, which supposedly started after Poland’s Christianisation in 966 as a kind of coping with the traumatic experience of the Slavs – the destruction of all statues, representations of Slavic religion, by burning and drowning them. I’m also puzzled as to why these modern fears that are drowned in the river are usually representations of a woman…”6.
In Lamentations, the artist draws inspiration from the rituals surrounding the drowning of Marzanna. The title refers to expressions of grief, lament and mourning. The video created as part of the project shows a group of women bathing together, performing acts of devotion and religious purification. Surrounded by a scenography of decorative ceramics and other props, the female protagonists show concern for each other, which at times takes on a sinister expression – they paint the symbol of the cross on their backs with mud, submerge their heads under the water.
Alicja Wysocka’s projects repeat motifs of disenchanting collectivisation and of building communities anew, outside the capitalist system. The action Relax Revolution Movement. Make Love Not Art (2020) is based on the idea of non-capitalist engagement through communal mental and bodily self-care, mutual care and solidarity . The action, which premiered in February 2020, in a travelling van parked in front of the Staedelschule institution building, is a search for contemporary ways of experiencing spirituality that are not driven by religious power. The main inspiration for the work came from Eastern customs and traditions of meeting in baths, such as the Russian banya, in which people – regardless of class – sweat together, strengthening the immune system and social relations, or the hammam, an important part of the culture of the Ottoman Empire and a safe space for women (the only one in which they could be naked). Relaxation here is seen as a communal experience, and the main goal becomes not material production, but the creation of a situation and the maintenance of relationships, through physical co-presence. Washing together is not only a spiritual act, but also an effortless, collective act of resistance7891011121314151617.
The text was written in collaboration with Bogna Stefanska (2022).
1Krzysztof Gutfrański, Alicja Wysocka: Artists predicted the pandemic [interview], Culture.pl, 23 lipca 2021, see: culture.pl/pl/artykul/alicja-wysocka-artysci-przewidzieli-pandemie-wywiad.2Ibid.
3Ibid.
4Alicja Wysocka, Lamentations – wideo, ceramika, woda, skóra obiekty przestrzenne – Jo-Anne Gallery, 2021, fot. Dominik Litwin, Frankfurt am Main.
5Olivia Berkowicz, Lamentations, Rundgang, 2021, see: rundgang.io/alicja-wysocka-lamentations/.
6Krzysztof Gutfrański, Alicja Wysocka: Artists predicted the pandemic [interview], Culture.pl, 23 lipca 2021, see: culture.pl/pl/artykul/alicja-wysocka-artysci-przewidzieli-pandemie-wywiad.
7Image: Alicja Wysocka, Equinox 2022, photo by Ola Bydlowska. Courtesy of the artist.
8Imgage: Alicja Wysocka, Equinox 2022, photo by Ola Bydlowska. Courtesy of the artist.
9Image: Alicja Wysocka, Equinox 2022, photo by Ola Bydlowska. Courtesy of the artist.
10Image: Alicja Wysocka, Equinox (Konrad from Nowogród), 2022, photo by Gazeta CGD. Courtesy of the artist.
11Image: Alicja Wysocka, Lamentations, Jo-Anne gallery, Frankfurt am Main, 2021, photo by Dominik Litwin. Courtesy of the artist.
12Image: Alicja Wysocka, Lamentations, video still, 2021, courtesy of the artist.
13Image: Alicja Wysocka, Lamentations, video still, 2021, courtesy of the artist.
14Image: Alicja Wysocka, Relax Revolution Movement, Make Love Not Art: Relaxation as Ressistance Manifesto, 2019 - to date. Courtesy of the artist.
15Image: Alicja Wysocka, Relax Revolution Movement, Rundgang Staedelschule, Frankfurt am Main, 2020, photo by Alicja Wysocka. Courtesy of the artist.
16Image: Alicja Wysocka, Relax Revolution Movement, Rundgang Staedelschule, Frankfurt am Main, 2020. Courtesy of the artist.
17Image: Alicja Wysocka, Relax Revolution Movement, Rundgang Staedelschule, Frankfurt am Main, 2020, photo by Alicja Wysocka. Courtesy of the artist.
— urodzona w Rybniku. Absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu. Obecnie kończy studia w Staedelschule we Frankfurcie nad Menem. Interesuje się badaniem alternatywnych modeli ekonomicznych, form współistnienia społeczności takich jak; tworzenie rzemiosła, rytuałów, form współpracy, religii, mitologii oraz ich funkcjonowaniem jako zbiorowe, terapeutyczne doświadczenie. Tworzy instalacje wideo, instalacje site specific, obiekty, rysunki, performance. Ostatnie projekty społeczne to: Spółdzielnia Ushirika (od 2017) oraz Solstice/Equinox (od 2018). Jest współorganizatorką Międzynarodowego Kongresu Spółdzielni Artystycznych. Wybrane wystawy zbiorowe: Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie (2020), Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie (2020), Kunstverein Wiesbaden (2020), Biennale Architektury w Wenecji (2021), The Fairest: Teaser 02 (Berlin, 2021). Wystawy solowe: Galeria Jo-anne (Frankfurt nad Menem, 2021), Wunderkammer (Stuttgart, 2021), Galeria fffredrich (Frankfurt nad Menem, 2022). Wybrane rezydencje artystyczne: Jatiwnagi art Factory (Indonezja 2019), Akademie Schloss Solitude (Stuttgart 2020), Cittadellarte – Fondazione Pistoletto (Biella, 2021), Goethe Institute Sofia (2021), Hestia Belgrad (2022), Jan van Eyck Academie (Holandia, 2022-2023).
W 2017 roku Alicja Wysocka zainicjowała serię spotkań z mieszkańcami małych wiejskich społeczności. Były one pretekstem do wspólnego spędzania czasu, rozmów i nauki różnych technik artystycznych, między innymi wyplatania makram. Wspólnotowe działania objęły kilka wsi i miasteczek w Polsce. Ich efektem było wydarzenie o nazwie Przesilenie, przygotowane w czerwcu 2018 roku w Nowogrodzie, wspólnie z mieszkańcami tej wioski oraz artystką Joanną Rajkowską. Odbyło się ono na lokalnym, historycznym kopcu Grodzisko.
„Głównym zamierzeniem była podróż przez różne wsie w Polsce. Miałam walizkę ze sznurkami i innymi materiałami plastycznymi, proponowałam mieszkańcom wsi Budy, Kuźnica, Saczkowce, Dzieczewo, Paliwodzizna, Macikowo i Nowogród warsztaty plastyczne. Była to forma researchu, szansa na rozmowę z ludźmi i poznanie nowych miejsc, ale też ponowne spojrzenie na peryferyjne miejsca w Polsce. W mojej głowie migotały też obrazy ze wsi mojej młodości; Pustków, Zaklików, Irena…”1.
„Łysa baba z walizką pełną sznurków, o co jej chodzi?! (śmiech) W Nowogrodzie jednak to od razu zatrybiło. Pożyczyłam rower od Joanny Rajkowskiej i wpraszałam się na herbatki. To było wspaniałe, uwielbiam te herbaty w szklankach ze spodkiem i podawane z domowym plackiem. Joanna się śmiała, że w końcu poznaję swoich sąsiadów. Dla mnie jako artystki zainteresowanej praktykami wspólnotowymi opartymi na współpracy kumulacja tych dwóch faktów zadziałała na wyobraźnię jako miejsce mocy. Malutka wioska jako ognisko współdziałania ludzi”2.
W 2020 roku artystka zrealizowała w Nowogrodzie kolejne wydarzenie pod nazwą Równonoc. Kluczowa jest dla niej współpraca z Kołem Gospodyń Wiejskich. W powiecie Golub-Dobrzyń znajduje się najwięcej Kół Gospodyń Wiejskich w Polsce, a to w Nowogrodzie jest obecnie najstarszą działającą wspólnotą tego typu w Polsce (w 2022 roku obchodzi swoje 75. urodziny). Cykl Przesilenie/ Równonoc miał swoje 4 edycje (2018-2022). Impulsem do działania była raczej chęć stworzenia na nowo mitologii słowiańskiej, która nigdy nie została systematycznie spisana, niż próba odtworzenia dawnych zwyczajów i celebracji przesileń. Jak mówi sama artystka: „Mitologię Parandowskiego i wszystkich bogów greckich znałam na pamięć, zaczęłam się więc zastanawiać, gdzie jest wiedza o mitologii słowiańskiej”3.
Innym projektem Wysockiej, który także odnosi się do nowej, słowiańskiej mitologii oraz, jak nazywa to artystka, traumy po chrześcijańskiej (post Christian trauma) jest Lamentations (2021)4. Odnosi się on do popularnej w niektórych regionach Polski i Europy Wschodniej uroczystości pożegnania mroźnej zimy. Pierwszego dnia wiosny społeczność gromadzi się, żeby stworzyć postać Marzanny – słowiańskiej bogini, reprezentującej odrodzenie, sny i życie po życiu – która jest rytualnie podpalana i topiona5.
„O wodzie jako nośniku traumy traktowała moja ostatnia wystawa we Frankfurcie nad Menem, jednak początek tych zainteresowań sięga traumatycznego doświadczenia z dzieciństwa. Mama robiła Marzannę dla klasy mojej starszej siostry. Obserwowałam, jak szmaty, papier i drewno za sprawą zręcznych rąk mamy nabierają kształtów postaci kobiety. Miała białą głowę z prześcieradła, oczy i uśmiech narysowane flamastrami. Rozczapierzone dłonie z papieru były »ukrzyżowane« pinezkami na drewnianym stelażu. Później ku wspólnej uciesze dzieci i nauczycieli kukła została podpalona i utopiona w pobliskiej rzece. Wystawa we Frankfurcie była próbą rozliczenia z tą traumą, ale też rozliczeniem innego doświadczenia w kontekście wody – rytuału chrztu, który włącza cię bez możliwości wyboru do Kościoła katolickiego. Wspomnę tylko że mój proces apostazji zaczęłam już 5 lat temu. Przemówiła tu do mnie jedna z interpretacji zwyczaju topienia Marzanny, który miał powstać po chrzcie Polski w 966 roku jako swego rodzaju sposób radzenia sobie z traumatycznym doświadczeniem Słowian – zniszczenia wszelkich figur, reprezentacji słowiańskiej religii, poprzez ich spalenie i utopienie. Zastanawia mnie też, czemu te współczesne strachy, które topi się w rzece, są zwykle reprezentacjami kobiety…”6.
W Lamentations artystka czerpie inspirację z rytuałów towarzyszących topieniu Marzanny. Tytuł nawiązuje do wyrazów żalu, lamentu i żałoby. Powstałe w ramach projektu wideo przedstawia grupę kobiet kąpiących się razem, wykonujących akty nabożne i religijne oczyszczanie. Otoczone scenografią z ozdobnej ceramiki i innych rekwizytów, kobiece bohaterki okazują sobie wzajemną troskę, która przyjmuje momentami złowrogi wyraz – malują błotem symbol krzyża na plecach, zanurzają głowy pod wodą.
W projektach Alicji Wysockiej powtarzają się wątki odczarowywania kolektywizacji i budowania wspólnotowości na nowo, poza systemem kapitalistycznym. Działanie Relax Revolution Movement. Make Love Not Art (2020) opiera się na idei niekapitalistycznego zaangażowania poprzez wspólnotowy self-care psychiczny i cielesny, wzajemną opiekę i solidarność. Działanie, które miało swoje premierę w lutym 2020, w zaparkowanym przed budynkiem instytucji Staedelschule podróżnym vanie, jest poszukiwaniem współczesnych sposobów doświadczania duchowości, które nie byłyby napędzane siłą religijną. Główną inspiracją działania stały się wschodnie zwyczaje i tradycje spotkań w łaźniach, jak na przykład rosyjska bania, w której ludzie – bez względu na przynależność klasową – pocą się razem, wzmacniając układ odpornościowy i relacje społeczne czy hammam, będący ważnym elementem kultury Imperium Osmańskiego i bezpieczną przestrzenią dla kobiet (jedyną, w której mogły przebywać nago). Relaks jest tu postrzegany jako wspólnotowe doświadczenie, a głównym celem staje się nie produkcja materialna, ale stworzenie sytuacji i podtrzymywanie relacji, poprzez fizyczną współobecność. Wspólne mycie to nie tylko akt duchowy, ale także bezwysiłkowy, zbiorowy akt oporu7891011121314151617.
Tekst powstał we współpracy z Bogną Stefańską (2022).
1Krzysztof Gutfrański, Alicja Wysocka: Artyści przewidzieli pandemię [wywiad], Culture.pl, 23 lipca 2021, zob.: culture.pl/pl/artykul/alicja-wysocka-artysci-przewidzieli-pandemie-wywiad.2Tamże.
3Tamże.
4Alicja Wysocka, Lamentations – wideo, ceramika, woda, skóra obiekty przestrzenne – Jo-Anne Gallery, 2021, fot. Dominik Litwin, Frankfurt am Main.
6Krzysztof Gutfrański, Alicja Wysocka: Artyści przewidzieli pandemię [wywiad], Culture.pl, 23 lipca 2021, zob.: culture.pl/pl/artykul/alicja-wysocka-artysci-przewidzieli-pandemie-wywiad.
7Zdjęcie: Alicja Wysocka, Równonoc, 2022, fot. Ola Bydlowska. Dzięki uprzejmości artystki.
