Agata Zbylut
– born in 1974. She is an artist, academic, feminist and radicalising vegetarian, occasional curator and activist. In 2008 she defended her PhD at the Faculty of Multimedia Communication of the Academy of Fine Arts in Poznań, and in 2012 she was awarded a postdoctoral degree at the National Television and Theatre School in Łódź. Her work is dominated by feminist and egocentric themes, which appear in the context of everyday and commonplace matters. She lives and works in Warsaw and Szczecin. Since 2010 she has been working at the Academy of Art there, where she runs the Studio of Photography and Post-Artistic Activities, and since 2018 she is also the head of the Department of Photography. In 2005, she was awarded the Gloria Artis Bronze Medal for Merit to Culture.
My works are dominated by self-portraits. This has been the case since my university days. My MA thesis, doctoral thesis and post-doctoral thesis all consisted of self-portraits. When I was looking for subjects for my next projects, I simply looked around. I looked at the world through the eyes of a girl, then a woman. What I saw was changing, but so was the body through which I was looking. Both these factors – body and perception – have always influenced each other in my work. I consider self-portraiture to be a radically honest mode of expression that also indicates from which point the narrative is being conducted – young or old, female or male, white or dark-skinned, pretty or ugly, fat or skinny. These are all important. Each of these figures receives different opportunities and chances from the world. It is also important to me that I work with a body that is always at hand, always willing to cooperate and that I don’t have to think about how the person I photograph should look like.
My statement is therefore the statement of a woman, expanded by obsessive observation of other women – how they live, what choices they make, their emotions, cultural, sociological and legal conditions. I notice the inequalities they face, the fact that they usually start from an inferior position, they overcome many obstacles along the way and it is difficult for them to reach places where they would easily reach in a male physical and cultural body. Particularly important to me are women’s relationships with their own bodies, how the “myth of beauty” takes hold of many of them, and how experience and life wisdom struggle with bodies that escape aesthetic standards.
One such work was a series of photographs entitled Lady1234. I was inspired by a conversation with the beautician who was going to remove my permanent eyebrow makeup. As I waited for the anaesthetic to kick in, the beautician talked about other treatments she could do for me. I looked at her beautiful well-groomed face and thought “why not try it?” and made further appointments. I underwent very popular treatments such as botox, hyaluronic acid hydration with different concentrations and applications, wrinkle filling, lifting threads. These can be done not only in aesthetic medicine clinics, but also in beauty salons and almost every dentist’s office. And although they are so popular, I have never seen anyone right after such a procedure. I was surprised to learn that hyaluronic acid bubbles take 3-4 days to absorb into the skin, while lifting threads leave huge bruises for a week. Photographers fly to the other end of the world to show us the rituals that take place there, while we do not know those that take place on the bodies of our mothers or friends.
Lady is also a story about shame and desire. We are ashamed of what time does to us and we desire eternal youth. We buy it at the price of a lot of money, because treatments are expensive, time – because it has to be done regularly and after most of them we have to stay in isolation for a few days. And finally, we buy it at the price of pain, because most of them are very painful. And the shame still remains, the feeling that we can’t grow old with dignity – which, after all, is almost unattainable in our culture. And certainly not for women.
I deal with the world of women, which, unlike the world of men, is still not simply art and is called feminist art. For years I have heard that feminism is no longer fashionable, that it has passed away, that artists in the 1960s, 1970s, 1980s had already said everything important that needed to be said. Time has shown how wrong the old farts were. With the right-wing turn, the need to integrate around feminist art and women’s activities has returned with redoubled force. What is private becomes all the more public by taking to the squares and streets. Such works are dresses: the first is a wedding dress which looks like a meringue and is ten sizes too big for me567. A dress I never grew up to wear. It was purchased as a gesture of defiance against societal pressure to get married. It’s still as big a deal to me as a grown-up bride’s dress is to a few-year-old girl. The other is a dress sewn from a red chasuble, which a pope or cardinal might wear on a special occasion8, as if a career for women in the Catholic Church were possible. Two other dresses were sewn from the scarves of the Polish national team: Caviar Patriot9 and Caviar Patriots10 . The latter was created in collaboration with Charlotte Drag Queer. Both of them are dresses for the great outings with the exception that the first one is for a cis girl and the second one is for a beautiful drag girl who definitely won’t fit into size 34 or even 44. The latter complements the former in a very important way. Today I’m surprised myself that when sewing the first one I didn’t notice how exclusive it is and represents only very slim cis women. Unfortunately, patriarchy hits us everywhere, so much so that we have learned not to notice it. It is still invisible to many of us. We must learn to see the world without the patriarchal cripples.
I am painfully aware that art has a gender and is not, as patriarchal artists and critics would have it, divided into “good and bad”. Being an artist is not only feminine. Projects showing the world from a female perspective are mainly shown by female curators and written about by female critics. Invitations from the male side come extremely rarely. They simply aren’t interested in most of it. At least those older and equal to me in age, because with time this changes too. But for the time being, we live in a world of academies where mainly girls graduate and the so called artistic careers are made mainly by men who are over-represented in exhibitions, collections or the resources of private galleries. They are also overrepresented on faculty councils, such as the Council of the Faculty of New Media at the Poznañ Art University, which, being 100% male, did not open a professorship for me in 2019, even though I met all the formal requirements in excess. Or when the mayor of Szczecin did not choose me for the position of director of Trafo in Szczecin, which was created thanks to my many years of personal commitment and the work of the association I lead. Instead of a feminist, the God-fearing mayor chose someone who had compromised and left the institution with debts after four years. That’s when I left for Warsaw. The decision came easily to me, because having practically nothing but a house loan, I didn’t have to ask anyone for their opinion. I never started a family, what many people call “getting your life together”. I’ve always known I didn’t want to, even though by my 40s I’d heard that I’d definitely change my mind or that I’d regret it. Being a woman without children is a conscious choice in a world that demands obedience and heroism from women every day. I appreciate the sacrifices of Mothers, but I also notice that more and more of us are choosing not to be childless. It is one of those strategies to make the patriarchy affect us a little less. I say this willingly, because I myself also needed such female role models when I was a young artist. In fact, to this day biographies of female artists are my favourite reading. How can we know how to live if we live a different life than our Mothers and Grandmothers? This is also a very important reason to be present on the internet, on social networks. To fill them with equality, feminist and ecological content, to be a support for the next generation of young girls and at the same time an effective opposition to nationalistic, patriarchal and Catholic hegemony.
The text was written in collaboration with Karolina Maria Rojek (2020).
1Image: Agata Zbylut, PAŃCIA [LADY], 2018, series of photos on barite paper, framed in wooden frames, manually covered with metal flakes, 60 x 60 or 60 x 48 cm each, see: https://www.agatazbylut.com/Article/pancia-1. Courtesy of the artist.2Image: Agata Zbylut, PAŃCIA [LADY], 2018, series of photos on barite paper, framed in wooden frames, manually covered with metal flakes, 60 x 60 or 60 x 48 cm each, see: https://www.agatazbylut.com/Article/pancia-1. Courtesy of the artist.
3Image: Agata Zbylut, PAŃCIA [LADY], 2018, series of photos on barite paper, framed in wooden frames, manually covered with metal flakes, 60 x 60 or 60 x 48 cm each, see: https://www.agatazbylut.com/Article/pancia-1. Courtesy of the artist.
4Image: Agata Zbylut, PAŃCIA [LADY], 2018, series of photos on barite paper, framed in wooden frames, manually covered with metal flakes, 60 x 60 or 60 x 48 cm each, see: https://www.agatazbylut.com/Article/pancia-1. Courtesy of the artist.
5Image: Agata Zbylut, PONAD MIARĘ, ALE W NORMIE [OVER MEASURED BUT NORMAL], 2001, 13 photos, 30 x 30 cm, wedding dress 10 sizes too big, frame for the dress, see: https://www.agatazbylut.com/Article/ponad-miarea-ale-w-normie. Courtesy of the artist.
6Image: Agata Zbylut, PONAD MIARĘ, ALE W NORMIE [OVER MEASURED BUT NORMAL], 2001, 13 photos, 30 x 30 cm, wedding dress 10 sizes too big, frame for the dress, see: https://www.agatazbylut.com/Article/ponad-miarea-ale-w-normie. Courtesy of the artist.
7Image: Agata Zbylut, PONAD MIARĘ, ALE W NORMIE [OVER MEASURED BUT NORMAL], 2001, 13 photos, 30 x 30 cm, wedding dress 10 sizes too big, frame for the dress, see: https://www.agatazbylut.com/Article/ponad-miarea-ale-w-normie. Courtesy of the artist.
8Image: Agata Zbylut, SUKNIOWSTAPIENIE [DRESSURECTION], 2014, object - a dress inspired by a chasuble sewn in the Atelier of Kasia Hubińska, audio with text by Inga Iwasiów, wooden frame, „Szalik i medalik” [„Scarf and Medallion”] exhibition, Center of Polish Sculpture,Orońsko, col. CCA „Znaki Czasu", Toruń, see: https://www.agatazbylut.com/Article/sukniowstapienie. Courtesy of the artist and CCA „Znaki Czasu", Toruń.
9Image: Agata Zbylut, KAWIOROWA PATRIOTKA [CAVIAR PATRIOT], 2020, a dress made of scarves of the fans of the Polish national team, 120 × 140, see: https://www.agatazbylut.com/Article/kawiorowa-patriotka. Courtesy of the artist.
10Image: Agata Zbylut, Kawiorowe Patriotki [Caviar Patriots], 2020, dress made for Charlotte Drag Queen. Courtesy of the artist.
– urodzona w 1974. Jest artystką, akademiczką, feministką i radykalizującą się wegetarianką, okazjonalnie kuratorką i aktywistką. W 2008 obroniła tytuł doktory na Wydziale Komunikacji Multimedialnej Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu, a w 2012 otrzymała tytuł doktory habilitowanej w Państwowej Wyższej Szkole Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. W jej twórczości dominują wątki feministyczne i egocentryczne, które pojawiają się w kontekście spraw codziennych i potocznych. Mieszka i pracuje w Warszawie i Szczecinie. Od 2010 pracuje w tamtejszej Akademii Sztuki, gdzie prowadzi Pracownię Fotografii i Działań Postartystycznych, a od 2018 jest także kierowniczką Katedry Fotografii. W 2005 została odznaczona brązowym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis.
W moich pracach dominują autoportrety. Tak jest już od czasów studiów. Z autoportretów składał się mój dyplom magisterski, praca doktorska oraz habilitacyjna. Gdy szukałam tematów do kolejnych projektów, po prostu rozglądałam się wokół. Patrzyłam na świat oczyma dziewczyny, później kobiety. To co widziałam, zmieniało się, ale zmieniało się również ciało, poprzez które patrzyłam. Oba te czynniki – ciało i postrzeganie – w mojej pracy zawsze na siebie wpływały. Autoportret uważam za radykalnie szczery sposób wypowiedzi, który jednocześnie wskazuje z jakiego punktu prowadzona jest narracja – osoby młodej czy starej, kobiety czy mężczyzny, białej czy ciemnoskórej, ładnej czy brzydkiej, grubej czy chudej. To wszystko jest istotne. Każda z tych figur otrzymuje od świata inne możliwości i inne szanse. Nie bez znaczenia jest też dla mnie fakt, że pracuję z ciałem, które zawsze mam pod ręką, które jest zawsze do tej współpracy chętne a ja nie muszę się zastanawiać, jak powinna wyglądać osoba, którą fotografuję.
Moja wypowiedź jest więc wypowiedzią kobiety, poszerzoną o obsesyjne obserwowanie innych kobiet – tego jak żyją, jakich dokonują wyborów, ich emocji, uwarunkowań kulturowych, socjologicznych i prawnych. Dostrzegam nierówności z którymi się zmagają, to że zazwyczaj startują z gorszej pozycji, po drodze pokonują wiele przeszkód i trudno im dojść tam, gdzie w męskim ciele fizycznym i kulturowym doszły by bez trudu. Szczególnie ważne są dla mnie relacje kobiet z własnymi ciałami, to w jaki sposób „mit urody” przejmuje władzę nad wieloma z nich oraz to jak doświadczenie i życiowa mądrość zmagają się z wymykającymi się standardom estetycznym ciałami.
Jedną z takich prac była seria fotografii pt. Pańcia1234. Zainspirowałam się rozmową z kosmetyczką, która miała usunąć mi makijaż permanentny brwi. Gdy czekałam aż znieczulenie zacznie działać, kosmetyczka opowiadała o innych zabiegach, które mogłaby dla mnie wykonać. Patrzyłam na jej piękną zadbaną twarz i pomyślałam “dlaczego nie spróbować?” i umówiłam się na kolejne wizyty. Poddałam się bardzo popularnym zabiegom takim jak botox, nawilżenie kwasem hialuronowym o różnych stężeniach i zastosowaniach, wypełnienie zmarszczek, nici liftingujące. Można je wykonać nie tylko w klinikach medycyny estetycznej, ale również w salonach kosmetycznych i w niemal każdym gabinecie dentystycznym. I chociaż są tak bardzo popularne, nigdy nie widziałam nikogo tuż po takim zabiegu. Byłam zdziwiona, że bąbelki kwasu hialuronowego potrzebują 3-4 dni, aby się wchłonąć w skórę, a po niciach liftingujących przez tydzień zostają ogromne siniaki. Fotografowie lecą na drugi koniec świata by nam pokazać tamtejsze rytuały, a nie znamy tych, które odbywają się na ciałach naszych mam czy koleżanek.
Pańcia to również opowieść o wstydzie i pożądaniu. Wstydzimy się tego, co robi z nami czas i pożądamy wiecznej młodości. Kupujemy ją za cenę olbrzymich pieniędzy, bo zabiegi są drogie, czasu – bo trzeba ja wykonywać regularnie a po większości z nich musimy zostać w izolacji przez kilka dni. I w końcu kupujemy ją za cenę bólu, bo większość z nich jest bardzo bolesna. A wstyd i tak zostaje, poczucie, że nie potrafimy zestarzeć się z godnością – co przecież w naszej kulturze jest niemal nieosiągalne. A na pewno nie dla kobiet.
Zajmuję się światem kobiet, który w odróżnieniu od świata mężczyzn wciąż nie jest sztuką po prostu i jest nazywany sztuką feministyczną. Przez lata słyszałam, że feminizm jest już niemodny, że przeminął, że artystki w latach 60., 70., 80. powiedziały już wszystko to, co ważnego było do powiedzenia. Czas pokazał, jak bardzo dziadersi się mylili. Wraz z prawicowym zwrotem ze zdwojoną siłą powróciła potrzeba integrowania się wokół sztuki feministycznej i kobiecych działań. To co prywatne tym bardziej staje się publiczne wychodząc na place i ulice. Takimi pracami są suknie: pierwsza to suknia ślubna wyglądająca jak beza i o 10 rozmiarów na mnie za duża567. Suknia, do której nigdy nie dorosłam. Została zakupiona w geście sprzeciwu przeciwko społecznej presji na zamążpójście. Wciąż jest dla mnie tak wielka, jak suknia dorosłej panny młodej dla kilkuletniej dziewczynki. Druga to suknia uszyta z czerwonego ornatu, którą na wyjątkową okazję mogłaby założyć papieżyca lub kardynała8, tak, jak gdyby kariera kobiet w kościele katolickim była możliwa. Dwie kolejne suknie zostały uszyte z szalików reprezentacji Polski: Kawiorowa Patriotka9 i Kawiorowe Patriotki10. Ta druga powstała we współpracy z Charlotte Drag Queer. Obie są sukniami na wielkie wyjścia z tym, że pierwsza dla cis dziewczyny a ta druga dla pięknej drag, która na pewno nie zmieści się w rozmiar 34, ani nawet 44. Ta druga w bardzo istotny sposób uzupełnia tę pierwszą. Dziś sama się dziwię, że szyjąc pierwszą nie zauważyłam, jak bardzo jest ekskluzywna i reprezentująca tylko bardzo szczupłe cis kobiety. Niestety patriarchat otacza nas zewsząd tak bardzo, że nauczyłyśmy/nauczyliśmy się go nie dostrzegać. Wciąż dla wielu z nas jest niewidzialny. Musimy uczyć się patrzeć na świat bez patriarchalnych kalek.
Boleśnie doświadczam tego, że sztuka jednak ma płeć i nie dzieli się, jak by chcieli to widzieć patriarchalni twórcy i krytycy, na „dobrą i złą”. Bycie artystką to nie tylko feminatyw. Projekty pokazujące świat z kobiecej perspektywy pokazują głównie kuratorki i piszą o nich krytyczki. Zaproszenia od męskiej strony przychodzą niezwykle rzadko. Ich to po prostu w większości nie interesuje. Przynajmniej tych starszych i równych mi wiekiem, bo z czasem i to się zmienia. Ale póki co, żyjemy w świecie akademii, które kończą głównie dziewczyny a tzw. kariery artystyczne robią głównie mężczyźni będąc nadreprezentowani na wystawach, w kolekcjach czy w zasobach galerii prywatnych. Są również nadreprezentowani na radach wydziału, jak chociażby na Radzie Wydziału Nowych Mediów na UAP, która składając się w 100% z mężczyzn w 2019 nie otworzyła mi przewodu profesorskiego, chociaż spełniałam wszelkie wymogi formalne z nadmiarem. Albo gdy prezydent Szczecina nie wybrał mnie na stanowisko dyrektorki Trafo w Szczecinie, która powstała dzięki mojemu wieloletniemu osobistemu zaangażowaniu i pracy Stowarzyszenia, które prowadzę. Bogobojny prezydent zamiast feministki wybrał kogoś, kto się skompromitował i po czterech latach zostawił instytucję z długami. Wtedy wyjechałam do Warszawy. Decyzja ta przyszła mi łatwo, bo nie posiadając praktycznie nic poza kredytem mieszkaniowym, nie musiałam nikogo pytać o zdanie. Nigdy nie założyłam rodziny, co wiele osób nazywa „ułożeniem sobie życia”. Od zawsze wiedziałam, że tego nie chcę, chociaż do 40. słyszałam, że na pewno zmienię zdanie albo że będę żałowała. Bycie kobietą niedzietną to świadomy wybór w świecie, który od kobiet codziennie wymaga posłuszeństwa i heroizmu. Doceniam poświęcenie Matek, ale też zauważam, że coraz więcej z nas decyduje się na niedzietność. To jedna z tych strategii by patriarchat dotyczył nas trochę mniej. Mówię o tym chętnie, bo sama również potrzebowałam takich kobiecych wzorców, gdy byłam młodą artystką. Zresztą do tej pory biografie artystek są moją ulubioną lekturą. Skąd mamy wiedzieć jak żyć, gdy żyjemy innym życiem niż nasze Mamy i Babcie? To też jest bardzo ważny powód do tego, aby być obecnymi w internecie, na portalach społecznościowych. Napełniać je treścią równościową, feministyczną i ekologiczną, być wsparciem dla kolejnych pokoleń młodych dziewczyn i jednocześnie skuteczną opozycją dla nacjonalistycznego, patriarchalnego i katolickiego hejtu.
Tekst powstał we współpracy z Karoliną Marią Rojek (2020).
1Zdjęcie: Agata Zbylut, PAŃCIA, 2018, cykl zdjęć na papierze barytowym oprawionych w drewniane ramy pokryte ręcznie płatkami metalu, 60 x 60 lub 60 x 48 cm każda, zob. https://www.agatazbylut.com/Article/pancia-1. Dzięki uprzejmości artystki.
