Ada Adu Rączka

– ur. 1997. [on/ona/ono/onx/jego/jej/jex] Absolwent_ka Fine Arts w Städelschule. Pracuje z obrazami, tekstem i wideo. Łączy poezję z obrazem, odręczne pisanie i rysowanie z cyfrowym przetworzeniem. Osoba autorska książek poetyckich „Nie róbmy nic, błagam. Ale powiedzmy innym, że robiłyśmy” (2019), „Chciałośmy” (2022) i „Byłobyśbyło” (2024) oraz zina „Próba wyjścia z brzucha | Próba wejścia do brzucha” (2021) stworzonego z Zofką Koftą i Girls* to the Front. Członkini kolektywu Plenum Osób Opiekujących Się.

Koncentruję się wokół dwóch obszarów tematycznych — języka i opieki.

Początkowo moje zainteresowanie kategorią prac reprodukcyjnych, wykonywanych na rzecz odtwarzania się pokoleń, było związane z moim doświadczeniem pracy jako opiekunki oraz z doświadczeniem rodzinnym (m.in rolą starszej siostry). Od tego czasu szukam języka wizualnego i literackiego, który mógłby przywrócić reprezentację pracom opiekuńczym i podtrzymującym, działaniom niewidocznym, nieodpłatnym lub niskopłatnym.

W książce Nie róbmy nic błagam. Ale powiedzmy innym, że robiłyśmy1 skupiłxm się na kwestii nierównego podziału prac w domu, uwikłaniu w role płciowe oraz związanych z nimi oczekiwaniach dotyczących zachowania czy wyglądu. Z kolei seria sitodruków Powaga ścierek2 oraz linia reprodukcyjna3, inspirowana Szczelinami istnienia4, bazuje na skanach ścierek kuchennych i mopów, zwracając uwagę na powtarzalność, której wymagają czynności takie jak sprzątanie, ale i np. proces twórczy związany z techniką sitodruku.

Wątkiem, do którego regularnie powracam jest kwestia relacji z matką. Pod tym względem inspiracją pozostają dla mnie filmy Chantal Akerman, która nie tylko uważnie przyglądała się swojej więzi z matką, ale również zaproponowała nowy sposób opowiadania historii, odrzucający konwencję zwrotów akcji, bohaterskich czynów, czy puent. Pod wpływem jej twórczości stworzyłxm wideo Wiadomości z domu5, nawiązujące do jej filmu z 1977 roku6, w którym reżyserka odczytuje listy, które otrzymała od swojej matki w okresie rozłąki. 

Namysł nad wieloznaczną funkcją domu jako przestrzeni służącej m.in do estetycznego wyrazu, sprawowania władzy i podtrzymywania pamięci wpłynął również na kształt mojej pracy dyplomowej — przyjmując formę wydruku zeskanowanych obrazów dokumentujących wzory domowych tkanin78 — oraz na formę kolejnych projektów, takich jak przypominająca wstęgę Długa wiadomość9. 

Od czasu zina Próba wyjścia z brzucha | Próba wejścia do brzucha1011, stworzonego wspólnie z Girls and Queers to the Front i Zofką Koftą, będącego moim niebinarnym coming-outem, włączam coraz częściej do mojej twórczości refleksję nad rolą języka, jego możliwościami i ograniczeniami, a także eksploruję jego neutralne i niebinarne przejawy. Moje prace przybierają czasem formę instalacji tekstowo-przestrzennych, np. wydruków wykorzystujących skany odręcznie pisanych tuszem liter. W tej technice powstały m.in. Chciałxm / Chcę / Chcemy12 — wstęgi nawiązujące do przemówienia Zofii Nałkowskiej wygłoszonego na Zjeździe Kobiet w 1907 roku, zakończonego słynnym okrzykiem: „Chcemy całego życia”, a także praca Mówiłośmy nawet jeśli nie o nas była mowa13, w której połączyłxm fragmenty tekstów Virginie Despentes14, Ireny Klepfisz15 i Audre Lorde16. 

Bliska jest mi metoda polegająca na gromadzeniu słów. W Byłobyśbyło17 skupiłxm się na mówieniu jako na aktywności nadrzędnej, która może przejawiać się na wiele możliwych sposobów czasem przez gardło, czasem przez: powłoki, płaszczyzny, opuszki, blaszki. Wykorzystując strategię zapożyczeń — zbudowałxm zdania na zasadzie wielogłosu, wplatając w nie cytaty z książek innych autorek (m.in Kathy Acker, Moniki Rogowskiej-Stangret, Sary Ahmed). W pracach wizualnych, np. Próbnik18, ​​pobudzenie/zahamowanie19, Kim byłoś20 — rozwijam z kolei estetykę nawiązującą do odręcznej notatki. Sprawdzam jaki efekt daje szybki, a jaki powolny zapis. Tworzę otwarte zbiory słów.

Myśląc o tym jak zakończyć ten tekst, wraca do mnie wyraz: „podtrzymywanie”. Możliwość podtrzymywania siebie, swojego otoczenia, bliskich, bytów ludzkich i nieludzkich, swojej twórczości — wydaje mi się możliwością niezwykłą, uprzywilejowaną i podstawową zarazem. Jest to również słowo-klucz, obecne w rozmowach kolektywu Plenum Osób Opiekujących Się21, założonym przez Werę Morawiec w 2021 roku, którego jestem częścią od 2022 roku. Jak połączyć pracę opiekuńczą i twórczą? Jaki język potrzebny jest do opisania pracy podtrzymywania? Co się dzieje na przecięciu tożsamości płciowej oraz roli pełnionej w systemie rodzinnym i społecznym? Te pytania do mnie powracają.

Tekst powstał we współpracy z Romualdem Demidenko (2024).

1Ada Rączka, Nie róbmy nic, błagam. Ale powiedzmy innym, że robiłyśmy, Fundacja Duży Format, Warszawa 2019.
2Zdjęcie: Ada Adu Rączka, widok wystawy Powaga ścierek, 2019, Johanne, Städelschule, Frankfurt/Main. Fot. Ivan Murzin. Dzięki uprzejmości osoby artystycznej.
3Zdjęcie: Ada Adu Rączka, linia reprodukcyjna, 2020, sitodruk, Städelschule, Frankfurt/Main. Fot. Ivan Murzin. Dzięki uprzejmości osoby artystycznej.
4Jolanta Brach-Czaina, Szczeliny istnienia, Wydawnictwo Dowody, Warszawa 2024.
5Zdjęcie: Ada Adu Rączka, Wiadomości z domu, ujęcie z wideo, 2018. Dzięki uprzejmości osoby artystycznej.
6Chantal Akerman, Wieści z domu, Francja, Belgia, RFN, 1977.
7Zdjęcie: Ada Adu Rączka, bez tytułu (wstęga), 2020, wydruk cyfrowy na papierze, Portikus, Frankfurt/Main. Fot. Ivan Murzin. Dzięki uprzejmości osoby artystycznej.
8Zdjęcie: Ada Adu Rączka, bez tytułu (wstęga), 2020, detal, wydruk cyfrowy na papierze, Portikus, Frankfurt/Main. Fot. Ivan Murzin. Dzięki uprzejmości osoby artystycznej.
9Zdjęcie: Ada Adu Rączka, Długa wiadomość / Long message, 2021, wydruk cyfrowy na papierze, praca zrealizowana w ramach rezydencji artystycznej w Goyki 3 Art Inkubatorze w Sopocie, kuratorka: Kasia Sobczak. Fot. Bogna Kociumbas. Dzięki uprzejmości osoby artystycznej.
10Ada Rączka, Próba wyjścia z brzucha / Próba wejścia do brzucha, Girls* to the Front, Warszawa 2021.
11Zdjęcie: Ada Adu Rączka, rozkładówka zina: Próba wyjścia z Brzucha | Próba wejścia do brzucha, Girls* to the Front, Warszawa 2021, projekt graficzny i skład: Zofka Kofta, opieka redakcyjna i wizualna: Aleksandra Kamińska, Agata Barbara Wnuk, Alin Szewczyk, Łaja Szkło, Magdalena Rzepecka, redakcja i korekta: Maria Halber, konsultacja: Sylwia Chutnik. Fot. Max Zielinski. Dzięki uprzejmości osoby artystycznej.
12Zdjęcie: Ada Adu Rączka, Chciałxm / Chcę / Chcemy, 2021, wydruk cyfrowy na papierze, na wystawie: Nie wiem kto opowiedział mi tę historię (kuratorka: Anna Łazar), Muzeum im. Zofii i Wacława Nałkowskich. Fot. Monika Orpik. Dzięki uprzejmości osoby artystycznej.
13Zdjęcie: widok wystawy: Queerowe Strategie (kuratorka: Gabi Skrzypczak), Wołyńska 9, Poznań, na środku: Ada Adu Rączka, Mówiłośmy nawet jeśli nie o nas była mowa, 2023, wydruk cyfrowy na papierze. Fot. Przemek Sowiński. Dzięki uprzejmości osoby artystycznej.
14Virginie Despentes, Teoria King Konga, przeł, A. Dwulit, M. Kowalska, Wydawnictwo Feminoteki, Warszawa 2015, s. 14.
15Irena Klepfisz, DI RAJZE AHEJM / PODRÓŻ DO DOMU, tłum. B. Szwarcman-Czarnota, [w:] Moja dzika koza. Antologia poetek jidysz, red. K. Szymaniak, J. Lisek, B. Szwarcman-Czarnota, Austeria, Kraków,
Budapeszt, Syrakuzy, 2018, s. 356-357.

16Audre Lorde, Siostra Outsiderka. Eseje i przemówienia, tłum. B. Szelewa, Czarna Owca, Warszawa 2015, s. 52
17Ada Adu Rączka, Byłobyśbyło, Katalog Press, Warszawa-Kraków-Rybnik 2024. 
18Zdjęcie: Ada Adu Rączka, widok wystawy Dzień dobry Osobo, po lewej: Próbnik (2), 2023, kredki na płótnie, wyszywane nićmi, Pracownia Wschodnia, Warszawa. Fot. Remi Urant. Dzięki uprzejmości osoby artystycznej.
19Zdjęcie: Ada Adu Rączka, pobudzenie/zahamowanie, 2023, detal; olej, akryl, pastele olejne, ołówek na płótnie, wyszywane nićmi. Fot. Ada Adu Rączka. Dzięki uprzejmości osoby artystycznej.
20Zdjęcie: Ada Adu Rączka, Kim byłoś, 2023, akryl, ołówek na płótnie, wyszywane nićmi. Fot. Ada Adu Rączka. Dzięki uprzejmości osoby artystycznej.
21Zdjęcie: Plenum Osób Opiekujących Się (od lewej: Ania Witkowska, Wera Morawiec, Ada Adu Rączka, Kasia Kania, Dorota Walentynowicz, poza kadrem: Anna Steller), widok instalacji: Odmiany miłości zwane podtrzymywaniem, na wystawie Chcemy Całego Życia. Feminizmy w sztuce polskiej (kolektyw kuratorski: SemFem: Anka Leśniak, Karolina Majewska-Güde, Paulina Olszewska, Agnieszka Rayzacher, Dorota Walentynowicz), 2024, Państwowa Galeria Sztuki w Sopocie. Fot. archiwum Ady Adu Rączki. Dzięki uprzejmości osoby artystycznej.