– born in Minsk in 1972. She is a graduate of the Gerrit Rietveld Academie (Amsterdam) and the Reijksakademie (Amsterdam), a guest lecturer at the Stedelijk Museum (Amsterdam), AKV|St. Joost Den Bosch, Y Gallery (Minsk), Wackersakademie Amsterdam, the Gerrit Rietveld Academie and others.
You have been living in the Netherlands for more than twenty years – do you introduce yourself as a Dutch or a still Belarusian artist?
I am a Belarusian-Dutch artist. At the Royal Academy of Art, where I studied, we were asked to specify our nationalities, the administration mentioned mine as “NL/BY” and it has remained like this since then.
How did a Belarusian Academy student end up in the Netherlands 20 years ago?
When I graduated from the Academy of Arts in Minsk, around the mid-1990s, a sickle and a hammer were put back on the main square making it clear – it was not a place where I could live. I knew I had to leave the country.
It was in 1996 – a turning point for Belarus – when you left, wasn’t it?
I left later, in 1996 I was still saving money. Few friends of mine managed to enter the Belarusian State Academy of Arts and those who did faced humiliation. Later many got expelled and also starting to think about leaving for Europe to finish their studies abroad. The entire generation of artists moved elsewhere. The academy administration considered the Chair of Ceramics where I was studying to be not the most progressive direction and showed little interest in it, thus I was able to complete my education. Then I made a breakthrough, so to say, by the skin of my teeth and entered the Academy of Art in Amsterdam.
Did you feel a big difference in the academic process?
Yes, it was mind-blowing, enormous, I’d say.
Could you give examples?
It just felt so good being at the Rietveld. Everyday life was very hard, but the environment I found myself in was so exciting that it compensated for all the hardships.
The education at the academy is free, students discuss with professors what they want to do, there is no “socialist” competition, there are absolutely mixed groups of students of different ages, nationalities, those well-versed and those with no education at all, impoverished refugees and children from rich families.
I had a Dutch friend who turned out to have Warhol’s flowers in her bedroom, while I was struggling to pay for toothpaste. And yet, we were getting on really well with her.
At the academy, I got access to the technical base. I was firing something daily – small pieces of clay and glazes – mixing, burning, and ruining a bunch of plates. But I also learned a lot, I really like all this chemistry.
And in Amsterdam itself there is a good artistic climate, there are many artists who, just like us, also have come from all around the world, there are numerous exhibitions in art galleries, exhibition spaces, clubs, and museums. One can aspire to be successful, which motivates a lot.
Was the Royal Academy your next step in European socialization?
Yes, I took a 2-years’ course at the Reijksakademie. It is a place that makes you put aside all your everyday problems. You have a studio, monthly scholarship and, most importantly, access to various technical workshops and assistants who help you put your ideas into life for free. And the main answer to the question “How can I do it?” was not the one that we used to have before, when we were said, “It is impossible, here you need less…” or “Oh, just forget about it and come with something less complicated!”. At the ReijksakademieI we heard, “Let’s think about how to do it!”
Have you always wanted to be an artist?
My dad is an art collector. Well, he was an athlete, a swimming coach, but somehow gradually grew into collecting. He really loves painting and among his friends there are many artists he enjoys socializing with and supporting. One day he brought home a small landscape by Nikolay Isaenko. I think it was the first painting that appeared in our house. It was a landscape in Gurzuf, smaller than A3 in size. A house on top of the mountain at distance covered in haze.
While looking at this artwork, I felt everything turning upside down inside me, I realized it was my cup of tea – painting, paints, and brushes…. When I grew up, I realized that at that moment there was some click of fate turning me into an artist. This landscape is now hanging in my bedroom. It was in 1979, I was seven years old.
Did you then you meet Nikolai Isayonok?
Yes, he was a family friend ruining himself in drink together with my dad. Both got heart attacks and both gave up drinking – well, all as usual. For me, a seven-year-old child, those meetings were something extraordinary. Then I attended Khobotov’s art studio on Kalinowski Street in Minsk. And it was there that I met Anya Sokolova, I was ten, and she was seven years old.
And what was the Belarusian cultural and artistic field like in the 1980s?
The 1980s, especially the late 1980s, were a real buzz. I had a feeling that it was all new, somewhat very alive. “Nemiga-17” appeared. I knew every member of the association, at home we have the works of almost all the artists from “Nemiga-17”: Matievich, Kiryushchenko, Hobotov, Kuznetsov, Gorovaya, Sokolova, Litvinova, and Katkova.
Is there a Belarusian artist who has had a particular influence on you?
Well, Tamara Sokolova has influenced me a lot.
In which way?
She has some specific taste, her approach, her own unique minimalism, a sense of material that I lacked. Do, it was Tamara who has had an impact on me – with the beauty of life or something.
How did you decide on your art medium? You are one of those who have been faithful to the chosen direction (ceramics) for decades.
Fortunately, when still in Minsk, I failed to enter the Department of Painting at the Academy and made an easy choice, which was ceramics – a less popular major with classes held in a separate building. All those who were studying monumental art and painting, went from their main building to our to moan and get distracted. At the Department of Painting and Monumental Art, the atmosphere was extremely unhealthy and humiliating.
In which way did it manifest itself?
Penniless professors full of complexes endlessly humiliated students and one another probably as well. At the Department of Ceramics, there was nothing of the kind. Fortunately, the administration based in the main building did not have time for us.
When in 2020 the students of the Belarusian Academy of Arts in Minsk went out to protest and ended up in prison, did it remind you of 1996 and your groupmates’ mass expulsions for their civil position?
The current situation is much worse – sadistic riot police armed with clubs did not run after us.
How does the current socio-political situation in Belarus affect your professional practice?
I believe we all need to pull together to organize exhibitions and campaigns, write letters to draw attention to the Belarusian problem. My life split into before and after August 2020. Before that, I had not been really willing to communicate with anyone, I left and rather wanted to forget these Belarusian ties in favor of something new. I wanted to change. And now that we are facing such a disaster, we need to help each other as much as possible.
Is it possible to convey such messages with ceramics?
I have already joked that for me ceramics is a practice that resists catastrophes. Here in Holland we have a well-known ceramic academy in Den Bosch, and once it was on fire. Absolutely everything perished in the fire, nothing remained – it was a city-wide catastrophe. Only students’ ceramic works survived. They were wiped off the soot, and that’s it – now they are bright and beautiful, as before.
I may be wrong, but you are the only Belarusian artist whose works were bought by the Stedelijk Museum in Amsterdam.
Yes, probably I am.
Which of your works became a part of the Stedelijk collection?
It’s a tea set that looks like it was once broken and then glued back together from different pieces. I created it to escape melancholy and nostalgia, in memory of my grandmother’s habit of gluing together broken porcelain pieces123. Another artwork is a series of trophy cups – the idea to make it also comes from my family history456. I brought some works to “The Frozen Fountain” gallery the status of which allows it to advise museums on whose artists’ pieces to purchase. And that was when everything started789.
Has this gallery started to represent you?
Yes, I am still an artist of this gallery. It’s been for twelve years already. The gallery advised them to buy my tea set. It is very difficult to work professionally without a gallery in Western Europe, so I am very glad that we are still cooperating.
Are you a commercially successful artist?
I don’t know, probably no. I’m just selling some pieces here and there. Now I am creating 3 small artworks for a London gallery.
That is, success in career has never been an end in itself?
It has certainly been. Even in order to get an independent artist’s visa and stay in the Netherlands.
Have you ever thought of bringing the national context of Belarusian ceramics into your work? If I didn’t know that Vika Mitrichenko is an artist who was born in Belarus, in Minsk, I would think you are a London artist whose works are sold in a prestigious gallery.
I don’t have any references to Belarusian ceramics, but all my works are based on family stories that took place mostly in Belarus. My grandmother’s Chinese cups, for example. Such typical Soviet poverty, when people might have nothing but still a grandmother would have beautiful cups in the sideboard and there would nothing more beautiful in the entire world. As a child, I used to open her sideboard and just sort through them.
When I arrived in Amsterdam, the first years were very difficult, I had to work hard to survive, and in the little free time I had from all my part-time jobs, I began to sculpt, breaking and gluing cups back. It was my therapy, my salvation from the problems. And suddenly my professor at the Academy said, “Listen, this is great, finish this work.” Or rather, I didn’t even show it to anyone, it was she to open my closet without asking, and for a European to open a personal closet and take something out of it is the top crime.
I finished the series of cups, and I am so grateful to my professor for that. I don’t remember anything else I did during my studies, but only these broken and glued pieces of history. They will remain with me forever.
Edited by Anna Karpenko and Sophia Sadovskaya (2022).
1Image: Vika Mitrichenko, Grandmother’s Treasures, cup. Courtesy of the artist.2Image: Vika Mitrichenko, Grandmother’s Treasures, group exhibition at Museum Morsbroich, Leverkusen, DE. Courtesy of the artist.
3Image: Vika Mitrichenko, Grandmother’s Treasures, installation view Cibone gallery, Tokyo. Courtesy of the artist.
4Image: Vika Mitrichenko, The Trophy Cup - No2. Courtesy of the artist.
5Image: Vika Mitrichenko, The Trophy Cups, group exhibition at Garage Rotterdam, Rotterdam, NL. Courtesy of the artist.
6Image: Vika Mitrichenko, The Trophy Cups, installation view at The Frozen Fountain, Amsterdam, NL. Courtesy of the artist.
7Image: Vika Mitrichenko, Amusing Pictures, series of Murals. Courtesy of the artist.
8Image: Vika Mitrichenko, Amusing Pictures, series of Murals. Courtesy of the artist.
9Image: Vika Mitrichenko, Amusing Pictures, series of Murals. Courtesy of the artist.
– нарадзілася ў Мінску ў 1972 г. Выпускніца Акадэміі імя Герыта Рытвельда і Дзяржаўнай акадэміі прыгожых мастацтваў (Амстэрдам). Запрошаная лектарка ў Гарадскім музеі Амстэрдама, Акадэміі мастацтва і дызайна імя Святога Йодака ў Хертагенбосе, Галерэі сучаснага мастацтва “Ў” у Мінску, Акадэміі Рудта Вакерса ў Амстэрдаме, Акадэміі імя Герыта Рытвельда і іншых.
Вы больш дваццаць гадоў жывяце ў Нідэрландах, прадстаўляецеся ўжо як галандская ці дагэтуль беларуская мастачка?
Я беларуска-нідэрландская мастачка. У Каралеўскай акадэміі мастацтваў, дзе я вучылася, трэба было называць нацыянальнасць, адміністрацыя пазначыла NL/BY, так і засталося.
Як студэнтка Беларускай акадэміі мастацтваў апынулася 20 гадоў таму ў Нідэрландах?
Калі я скончыла Акадэмію мастацтваў у Мінску, дзесьці ў 1995 годзе на галоўную плошчу горада вярнулі серп і молат, тады ўсё стала зразумела, што не будзе тут жыцця для мяне, трэба з’язджаць.
Гэта быў пераломны для Беларусі 1996 год, калі Вы зʼехалі?
Зʼехала я пазней, тады яшчэ збірала грошы.
У Беларускую акадэмію мастацтваў прынялі нямногіх і цкавалі ўсіх маіх сяброў, многіх адлічылі ў працэсе, і пытанне адʼезду ў Еўропу – каб давучыцца – стаяла ў многіх. Эмігравала, хто куды, цэлае пакаленне мастакоў. Да кафедры керамікі, дзе я вучылася, у кіраўніцтва Акадэміі рукі не дайшлі, гэта лічылася перыферыяй, таму я змагла скончыць вучэльню. Потым зрабіла рывок, так бы мовіць, ускочыла на прыступку адыходзячага цягніка і паступіла ў Акадэмію мастацтваў у Амстэрдаме.
Ці адчулі Вы вялікую розніцу ў акадэмічным працэсе?
Так, мне проста знесла галаву.
Што менавіта?
У “Рытвельдзе” ўсё было проста выдатна. Жыццё і быт былі няпростымі, але асяроддзе, у якое я трапіла, аказалася настолькі цікавым, што гэта кампенсавала ўсе нягоды.
Адукацыя ў Акадэміі свабодная, студэнты абмяркоўваюць з выкладчыкамі, што яны хочуць рабіць, ніякага сацыялістычнага спаборніцтва, абсалютна размаітыя групы студэнтаў розных узростаў, нацыянальнасцей, людзі з выдатнай адукацыяй і наогул без яе, убогія ўцекачы і дзеці з багатых семʼяў.
У мяне была сяброўка, галандка, дык у яе ў спальні, як потым аказалася, віселі “Кветкі” Уорхала, а мне тады было няма чым плаціць за зубную пасту. І тым не менш мы блізка сябравалі.
У Акадэміі я дарвалася да тэхнічнай базы. Кожны дзень нешта абпальвала (кавалачкі гліны, глазуры), змешвала, выпякала, сапсавала мноства пліт. Але затое шмат чаму навучылася, мне гэтая хімія вельмі падабаецца.
І ў самым Амстэрдаме добры мастацкі клімат, шмат мастакоў, “панаехаўшых”, як і мы, выстаў у арт-галерэях, выставачных прасторах, клубах, музеях. Ёсць перспектывы для поспеху, і гэта натхняе.
Значыць, Каралеўская акадэмія была наступнай прыступкай еўрапейскай сацыялізацыі?
Так, я паступіла ў Райксакадэмію на два гады. Райксакадэмія – гэта такое месца, дзе ўсе бытавыя праблемы знікаюць. У цябе ёсць студыя, табе кожны месяц на карту падаюць грошы, а галоўнае, ты маеш доступ да розных тэхнічных воркшопаў, асістэнтаў, якія бясплатна дапамагаюць рэалізоўваць тую ці іншую задуму. І галоўны адказ на пытанне “Як мне рэалізаваць сваю ідэю?” – не такі, з якім мы заўсёды сутыкаліся: “Гэта немагчыма, вось тут трэба паменш ці проста забудзься і прыдумай нешта лягчэйшае”, а наадварот: “А давай падумаем, як гэта зрабіць”.
Вам заўсёды хацелася быць мастачкай?
Мой тата – калекцыянер мастацтва. Увогуле ён спартсмен, быў трэнерам па плаванні, але неяк паступова стаў калекцыянерам. Ён вельмі любіць жывапіс, сябруе, мае зносіны з мастакамі і падтрымлівае іх. Аднойчы ён прынёс дадому маленькі пейзаж Мікалая Ісаёнка. Па-мойму, гэта была першая карціна, якая зʼявілася ў нас дома. Пейзаж у Гурзуфе, памер меншы за фармат А3. Дом на гары, далеч, смуга.
Я глядзела на гэтую работу, і ў мяне ўсё ўнутры перавярнулася, я зразумела, што вось гэта маё: жывапіс, фарбы, пэндзлікі. Калі я вырасла, то зразумела, што ў той момант нейкая кнопка лёсу націснулася, і я стала мастачкай. Гэты пейзаж вісіць цяпер у маёй спальні. Семдзесят дзявяты год. Мне было сем гадоў.
Потым Вы пазнаёміліся з Мікалаем Ісаёнкам?
Так, ён быў сябрам сямʼі. Яны з маім татам разам співаліся. Атрымлівалі ўдваіх інфаркты, разам жа завязалі – усё, як звычайна. Для мяне, сямігадовага дзіцяці, гэтыя сустрэчы былі чымсьці незвычайным. Потым я хадзіла ў мастацкую студыю Хобатава на вуліцы Каліноўскага ў Менску. І там мы ўжо з Аняй Сакаловай пазнаёміліся. Мне было дзесяць, а ёй сем гадоў.
А якім было беларускае культурнае і мастацкае поле ў 80-я?
Гэта было даволі бурлівая прастора, асабліва канец 80-х.
У мяне было адчуванне, што гэта ўсё нейкае новае, вельмі жывое. Зʼявілася “Няміга-17”. Я ведала ўсіх, хто быў тады ў абʼяднанні, у нас дома вісяць працы амаль усіх мастакоў “Нямігі-17”: Маціевіч, Кірушчанка, Хобатаў, Кузняцоў, Гаравая, Сакалова, Літвінава, Каткова.
Ці ёсць сярод мастакоў у беларускай прасторы фігура, якая асабліва паўплывала на Вас?
Тамара Сакалова аказала моцны ўплыў.
Чым?
У яе нейкі асаблівы густ, падыход, свой унікальны мінімалізм, чуццё матэрыялу, якога ў мяне не было. Тамара на мяне паўплывала. Гэтай прыгажосцю жыцця ці што.
А як Вы вызначыліся са сваім мастацкім медыумам? Вы адна з тых, хто дзесяцігоддзямі верны абранаму кірунку (кераміцы).
На шчасце, яшчэ тады ў Мінску мяне не ўзялі на жывапіс у Акадэміі, і я паступіла туды, куды лягчэй паступіць: на перыферыйную кераміку ў асобным корпусе. Усе, хто паступілі на манументальнае мастацтва і на жывапіс, хадзілі са свайго галоўнага будынка да нас плакаць і адвесці душу. На аддзяленнях жывапісу і манументальнага мастацтва была проста невыносна здзеклівая, хворая атмасфера.
У чым праяўлялася такая атмасфера ў Беларускай акадэміі мастацтваў у той час?
Закамплексаваныя ўбогія выкладчыкі бясконца прыніжалі студэнтаў і, напэўна, адзін аднаго таксама. На кераміцы гэтага не было, на шчасце, да нас рукі з галоўнага корпуса не дацягнуліся.
Калі ў 2020 годзе студэнты Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў у Мінску выходзілі на пратэсты, а потым аказваліся ў турме, ці нагадвала Вам гэта 1996 год і масавыя адлічэнні Вашых аднакурснікаў за грамадзянскую пазіцыю?
Ім куды горш, за намі не бегалі садысты-амапаўцы з дубінамі.
Як цяпер сацыяльна-палітычная сітуацыя ў Беларусі ўплывае на Вашу прафесійную практыку?
Я лічу, што нам усім трэба абʼядноўвацца, разам рабіць выставы, акцыі, пісаць лісты, каб прыцягнуць увагу да беларускай праблемы. Маё жыццё падзялілася на “да” і “пасля” жніўня 2020 года. Да гэтага я не асабліва хацела мець з кімсьці зносіны. Я зʼехала, і мне хацелася як мага хутчэй забыць гэтыя беларускія сувязі на карысць чагосьці новага. Хацелася змяніцца. Цяпер, калі здарылася такое гора, нам трэба максімальна дапамагаць адно аднаму.
Ці можна з дапамогай керамікі данесці падобныя пасланні?
Я неяк жартавала, што для мяне кераміка – гэта практыка, якая супрацьстаіць катастрофам. У нас у Галандыі ёсць вядомая керамічная акадэмія ў Хертагенбосе, і яна аднойчы гарэла. У агні згінула абсалютна ўсё, нічога не засталося, гэта была катастрофа гарадскога маштабу. Захаваліся толькі студэнцкія керамічныя працы. Іх адцерлі ад сажы і ўсё – яны былі яркія, прыгожыя, як раней.
Магу памыляцца, але Вы адзіная беларуская мастачка, работы якой купіў Гарадскі музей Амстэрдама.
Хіба так.
Якія з вашых работ аказаліся ў калекцыі гэтага музея?
Чайны сервіз, які выглядае нібы ён быў некалі разбіты і склеены нанова з розных кавалкаў. Я стварала гэтую работу, ратуючыся ад меланхоліі і настальгіі, у памяць пра звычку маёй бабулі склейваць разбіты фарфор123. І серыя трафейных кубкаў456 – ідэя таксама бярэ пачатак у сямейнай гісторыі. Я прынесла некалькі работ у тутэйшую галерэю The Frozen Fоuntain, якая валодае статусам, які дазваляе раіць музеям, работы якіх мастакоў варта набываць. І ўсё закруцілася789.
Вы сталі мастачкай гэтай галерэі?
Так, я дагэтуль мастачка гэтай галерэі. Ужо гадоў дванаццаць. Галерэя параіла купіць мой «сервіз». У заходнееўрапейскім асяроддзі прафесійна працаваць без галерэі вельмі складана, таму я вельмі рада, што мы да гэтага часу супрацоўнічаем.
Вы камерцыйна паспяховая мастачка?
Не ведаю, хіба не, прадаю нейкія дробязі. Зараз я ствараю на замову тры маленькія работы ў Лонданскую нацыянальную галерэю.
То-бок, карʼерны поспех ніколі не быў самамэтай?
Быў, вядома ж, нават для таго, каб атрымаць візу незалежнага мастака і застацца жыць у Нідэрландах.
Ці было ў Вас жаданне прыўнесці нацыянальны кантэкст беларускай керамікі ў Вашы работы? Калі б я не ведала, што Віка Мітрычэнка – гэта мастачка, якая нарадзілася ў Беларусі, у Мінску, я б падумала, што гэта лонданская мастачка, якая прадаецца ў прэстыжнай галерэі.
У мяне няма ніякіх інтэнцый да беларускай керамікі, але ўсе мае працы заснаваныя на сямейных гісторыях, якія адбываліся збольшага ў Беларусі. Тыя ж бабуліны кітайскія кубкі. Такая тыповая саўковая беднасць, калі няма нічога, а ў бабулі ў серванце стаяць прыгожыя кубкі, і нічога выдатнейшага за гэта няма на свеце. У дзяцінстве я адкрывала яе сервант і проста перабірала іх.
Калі я прыехала ў Амстэрдам, першыя гады даваліся вельмі цяжка, даводзілася шмат працаваць, каб выжыць, і ў вольны ад усялякіх падпрацовак час я стала ляпіць, разбіваць, нанова склейваць кубкі. Гэта была мая тэрапія, выратаванне ад усіх маіх праблем. І раптам мая выкладчыца ў Акадэміі кажа: «Слухай, гэта ж выдатна, дапрацуй гэтую работу». Дакладней, я нават нікому іх не паказвала, яна сама, не спытаўшыся, адкрыла маю шафу, а для еўрапейца адкрыць чужую шафу і дастаць нешта – гэта проста верх крыміналу.
Я палепшыла гэтую серыю кубкаў, і я так удзячная ёй, таму што ўсё астатняе, што я рабіла падчас вучобы, я зусім не памятаю, а вось гэтыя пабітыя і злепленыя кавалкі гісторыі са мной назаўжды.
Рэдактаркі: Ганна Карпенка і Сафія Садоўская (2022).
1Выява: Віка Мітрычэнка, Скарбы бабулі, кубак. З дазволу мастачкі.
