Pamela Bożek
– born 1991. Artist and human rights activist, feminist, founder of the brand and collective Notesy z Łukowa [Notebooks from Łuków] together with Zaira Avtaeva, Zalina Tavgereeva, Liana Borczaszvilli, Makka Visengereeva, Khava Bashanova, Ajna Malcagova; publisher and editor of the magazine Wiza-Vis; graduate and doctoral student at the Academy of Fine Arts in Krakow. Her artistic practice includes post-artistic activities, care and charity.
When I started, in 2005, art seemed to me to be synonymous with freedom. And although the historical one did not excite me, it turned out that contemporary artists speak a language that I understand. My decision to make art was not made when I chose to study at the academy. I knew that being an artist was not a romantic vision, but a profession. It was an important decision, one of my favourites. I made it when I gave birth to my son in 2014.
My artistic practice developed based on personal experiences of living in Poland and observations of the socio-political situation in a broader context. These were explorations related to identity and belonging, visual issues of stigmatisation, exclusion related to economic status, ability or background. From my earliest years I was close to feminist theories and activism, which helped me mature and ultimately shaped me as an artist. My work explores issues such as community building, sustaining connections, care, support – in this context I particularly understand economic support for women with refugee experience.
Since 2011 I studied at the Faculty of Sculpture in Gdansk and then in Krakow. It was there that I met Dr. Iwona Demko, who is currently also the supervisor of my doctoral thesis entitled From Polish soil to Poland1. I dedicated my Master’s degree2 the theme of keys as artefacts carrying the stories of houses whose owners were forced to leave as a result of wars and persecutions. Working on my diploma allowed me to better recognise my area of artistic activity and set a direction related to nurturing relationships and building long-term collaborations. At the beginning of 2018, I became involved with the Association For the Earth3, which helped me legally implement my first participatory project entitled Notes from Łuków4567. Its aim was to create strategies for legal economic support of women in the azylum procedure in Poland. When creating post-artistic strategies, one of the most important aspects is to make them accessible and tailored to the needs of women with whom I work directly and who themselves have other people in their care. My interest in the subject comes from my experience of independent motherhood and caring for a child with a physical disability.
The women’s collective Notes from Łuków consists of Zaira Avtaeva, Zalina Tavgereeva, Liana Borchashvilli, Makka Visengereeva, Khava Bashanova and Ajna Malcagova. As a result of our cooperation, the projects Your Things891011 and GIFT OF THE HEART12 13 were created. These activities are the implementation of further strategies to redistribute wealth and support, using contemporary art spaces. In 2020, I published the first edition of a newspaper entitled. Wiza-Vis14. The second15 and subsequent issues are published in cooperation with art institutions in Poland, which makes it possible to realise the postulates that are most important for my practice, such as education, sharing competences and working towards visibility, as well as making space available, practising inclusive practices and stimulating the cooperation of the NGO sector working towards the integration of male and female migrants with the art world.
Second Things16 is the youngest sister of the community activities I have initiated. It is at the same time a women’s collective and a charity shop with products created by refugee women in collaboration with designers, as well as second-hand clothes. While providing secure employment for people in the international protection procedure, part of the income is also used for community development.
The work I do is a continuum – my art practice is inextricably linked to activism and everyday life. When I stopped looking for ways to separate the professional and private spheres, I found a balance in this combination. I see value in local actions and only hope for them, and I see their visibility as a tool to expand the possibilities for grassroots activities.
The text was written in collaboration with Anna Kowalska (2021).
1Pamela Bożek, From Polish soil to Poland, 2018. The work is a summary and analysis of my post-art strategies. It will take the form of a guide to artistic and activist strategies and good practices for the accessibility and empowerment of refugees and refugee women in Poland.2Pamela Bożek, I left the keys under the doormat, 2011, installation. The work consists of a collection of original keys or copies thereof, given to me by their owners, forced to leave their homes. I dedicated my master's diploma to the notion of keys as artefacts that are bearing the stories of houses whose owners were forced to leave as a result of wars and persecution.
3The association For the Earth has been supporting people with refugee experience in Poland, especially in the Lublin region, for over a decade, see: dlaziemi.org/
4Image: Notesy z Łukowa [Notebooks from Łuków], see: facebook.com/Notesy-z-%C5%81ukowa-638463799853194. Courtesy of artists.
5Image: Notesy z Łukowa [Notebooks from Łuków]. Courtesy of artists.
6Image: Notesy z Łukowa [Notebooks from Łuków]. Courtesy of artists.
7Image: Notesy z Łukowa [Notebooks from Łuków]. Courtesy of artists.
8Image: Notesy z Łukowa, Your Things, 2019, 20-meters of patchowork-fabric made of second-hand clothes donated for migrants, see: pamelabozek.com/wasze-rzeczy. Courtesy of artists.
9Image: Notesy z Łukowa, Your Things, 2019. Courtesy of artists.
10Image: Notesy z Łukowa, Your Things, 2019. Courtesy of artists.
11Image: Notesy z Łukowa, Your Things, 2019. Courtesy of artists.
12Image: Notesy z Łukowa, GIFT OF THE HEART, 2019, collection, photo Alicja Kozak, see: https://www.pamelabozek.com/dar-serca. Courtesy of artists. The collection consists of 100 selected items of clothing from the collection of donations for refugee women. The selected outfits did not find new owners. Their excess was sent to a sewing workshop, creating the GIFT OF THE HEART collection. This activity raised the question about the value of things and responsibility for them.
13Image: Notesy z Łukowa, GIFT OF THE HEART, 2019, collection, photo Alicja Kozak, see: https://www.pamelabozek.com/dar-serca. Courtesy of artists.
14 Image: Pamela Bożek, Wiza-Vis, 2020, publication, ed. Muzeum of Modern Art, Warsaw, see: artmuseum.pl/pl/publikacje-online/wiza-vis-nr-1-droga-publikacjaonline. Visa-Vis is an art-publishing project launched thanks to the Bogna Olszewska Scholarship and the Museum of Modern Art in Warsaw. Its aim is to create a newspaper, the printed version of which is available to people staying in the centres for foreigners in Poland. Courtesy of the artist and MSN Warsaw.
15Image: Pamela Bożek, Wiza-Vis quarantine, 2020, publication, ed. Labirynt Gallery, Lublin, see: labirynt.com/premiera-kwartalnika-wiza-vis-w-labiryncie/. Courtesy of the artist and Labirynt Gallery.
16Pamela Bożek, Second Things, 2020, charity shop project, see: sklep.dlaziemi.org/ The charity shop project is a platform created for collaboration, sharing competences and working for visibility. The idea of the project is creative exchange and the goal is independence in financing worthwhile initiatives. The shop is run in cooperation with the Association For Earth at the Centre for Foreigners and Aliens in Łuków.
![]()
– urodzona w 1991. Artystka i aktywistka na rzecz praw człowieka, feministka, założycielka marki i kolektywu Notesy z Łukowa wraz z Zairą Avtaevą, Zaliną Tavgereevą, Lianą Borczaszvilli, Makką Visengereevą, Khavą Bashanovą, Ajną Malcagovą; wydawczyni i redaktorka magazynu Wiza-Vis; absolwentka i doktorantka ASP w Krakowie. W ramach praktyki artystycznej zajmuje się działaniami postartystycznymi, opieką i charytatywnością.
Kiedy zaczynałam, w roku 2005, sztuka wydawała mi się synonimem wolności. I chociaż ta historyczna nie wywoływała we mnie ekscytacji, okazało się, że współcześni twórcy i twórczynie posługują się językiem, który rozumiem. Moja decyzja o zajmowaniu się sztuką nie zapadła w momencie wyboru studiów na akademii. Wiedziałam, że bycie artystką to nie romantyczna wizja, ale zawód. To była ważna decyzja, jedna z moich ulubionych. Podjęłam ją kiedy urodziłam syna w 2014 roku.
Moja praktyka artystyczna rozwijała się w oparciu o osobiste doświadczenia związane z życiem w Polsce oraz obserwacje sytuacji społeczno-politycznej w szerszym kontekście. Były to poszukiwania związane z tożsamością i przynależnością, wizualnymi zagadnieniami stygmatyzacji, wykluczeniem związanym ze statusem ekonomicznym, sprawnością czy pochodzeniem. Od najwcześniejszych lat bliskie były mi teorie feministyczne i aktywizm, dzięki którym dojrzałam i które ostatecznie ukształtowały mnie jako artystkę. W twórczości poruszam takie zagadnienia jak tworzenie wspólnoty, podtrzymywanie więzi, opieka, wsparcie – w tym kontekście rozumiem przede wszystkim wsparcie ekonomiczne kobiet z doświadczeniem uchodźczym.
Od 2011 studiowałam na wydziale rzeźby w Gdańsku a następnie w Krakowie. Tam poznałam drę hab. Iwonę Demko, która aktualnie jest również promotorką mojej pracy doktorskiej pt. Z ziemi polskiej do Polski.1 Dyplom magisterski2 poświęciłam teamtyce kluczy jako artefaktów niosących historie domów, których właściciele i właścicielki zmuszone/szeni były/li opuścić w wyniku wojen i prześladowań. Praca nad dyplomem pozwoliła mi lepiej rozpoznać obszar mojej artystycznej działalności i wyznaczyć kierunek związany z dbaniem o relacje i budowanie długofalowej współpracy. Na początku 2018 roku związałam się ze Stowarzyszeniem Dla Ziemi3, które pomogło mi prawnie zrealizować mój pierwszy projekt partycypacyjny pt. Notesy z Łukowa4567. Jego celem było wytworzenie strategii legalnego wsparcia ekonomicznego kobiet w procedurze uchodźczej w Polsce. Podczas tworzenia strategii postartystycznych jednym z najważniejszych aspektów jest ich udostępnnianie i dostosowanie do potrzeb kobiet, z którymi bezpośrednio współpracuję, a które same mają pod opieką inne osoby. Moje zainteresowanie tematem jest wynikiem doświadczenia samodzielnego macierzyństwa i opieki nad dzieckiem z niepełnosprawnością ruchową.
Kolektyw kobiecy Notesy z Łukowa tworzą Zaira Avtaeva, Zalina Tavgereeva, Liana Borczaszvilli, Makka Visengereeva, Khava Bashanova i Ajna Malcagova. W wyniku naszej współpracy powstały projekty Wasze Rzeczy891011 oraz DAR SERCA1213. Działania te są realizacją kolejnych strategii redystrybucji dóbr i wsparcia, z wykorzystaniem przestrzeni sztuki współczesnej. W roku 2020 wydałam pierwszą edycję gazety pt. Wiza-Vis14. Drugi15 i kolejne numery wydawane są we współpracy z instytucjami sztuki w Polsce, dzięki czemu możliwa jest realizacja najważniejszych dla mojej praktyki postulatów takich jak edukacja, dzielenie się kompetencjami i pracą na rzecz widoczności, a także udostępnianie przestrzeni, ćwiczenia praktyk włączających i stymulowanie współpracy sektora organizacji pozarządowych działających na rzecz integracji migrantów i migrantek ze światem sztuki.
Rzeczy Drugie16 to najmłodsza siostra inicjowanych przeze mnie działań wspólnotowych. Jest to równocześnie kobiecy kolektyw i sklep charytatywny, w którym dostępne są produkty tworzone przez uchodźczynie we współpracy z projektantkami/tami, a także ubrania z drugiej ręki. Dając bezpieczne zatrudnienie osobom w procedurze ochrony międzynarodowej, część dochodu przeznaczana jest jednocześnie na rozwój wspólnoty.
Działania, które podejmuję stanowią kontinuum – moja praktyka artystyczna nierozerwalnie łączy się z aktywizmem oraz życiem codziennym. Kiedy przestałam szukać sposobów na rozdzielenie sfery zawodowej i prywatnej, znalazłam w tym połączeniu równowagę. Widzę wartość w działaniach lokalnych i tylko w takich pokładam nadzieję, a ich widoczność traktuję jako narzędzie do poszerzania możliwości działań oddolnych.
Tekst powstał we współpracy z Anną Kowalską (2021).
1Pamela Bożek, Z ziemi polskiej do Polski, 2018. Praca jest podsumowaniem i analizą strategii postartystycznych artystki. Przyjmie formułę przewodnika po strategiach artystycznych i aktywistycznych i dobrych praktykach na rzecz dostępności i upodmiotowienia uchodźców i uchodźczyń w Polsce.2Pamela Bożek, I left the keys under the doormat, 2011, instalacja. Praca składa się z kolekcji oryginalnych kluczy lub ich kopii, przekazanych przez ich właścielki/cieli, zmuszone do opuszczenia domów. Dyplom magisterski poświęciłam teamtyce kluczy jako artefaktów niosących historie domów, których właściciele i właścicielki zmuszone/szeni były/li opuścić w wyniku wojen i prześladowań.
3Stowarzyszenie Dla Ziemi od ponad dekady wspiera osoby z doświadczeniem uchodźczym w Polsce, szczególnie na Lubelszczyźnie, zob. dlaziemi.org/
4djęcie: Notesy z Łukowa, zob. facebook.com/Notesy-z-%C5%81ukowa-638463799853194. Dzięki uprzejmości artystek.
