Monika Mamzeta

— born on August 8, 1972. Lives and works in Warsaw. Graduate of the Faculty of Sculpture at the Academy of Fine Arts in Warsaw (supervisor: Prof. Grzegorz Kowalski, 1996). Doctor of Arts. She is also a graduate of the Faculty of Law at the University of Warsaw. She completed her doctoral studies at the School of Social Sciences at the Institute of Philosophy and Sociology of the Polish Academy of Sciences and the Industrial Property Law Studies at the Jagiellonian University. As part of her active legal practice, she works as a lawyer and patent attorney in intellectual property matters (copyright, trademarks, industrial designs, and patents). She is the author of the legal section of the Practical Guide for Artists (ed. Agnieszka Pindera, 2012). She has given lectures and training courses on intellectual property law. She has guest-lectured on projects with students at the Faculty of Media Art (as part of a research club) and at the Faculty of Graphic Arts at the Academy of Fine Arts in Warsaw, as well as giving lectures and presentations at the Academy of Fine Arts in Warsaw and the University of Warsaw. Since 2024, she has been a lecturer at the Solid and Plane Composition Studio at the Department of Artistic Practices of the Faculty of Design at the Academy of Fine Arts in Warsaw. She is the author of posters for feminist non-governmental organizations and feminist theoretical texts. She creates sculptural and multimedia installations, photographs, and videos. She is the author of photographs illustrating books (including Irena Krzywicka, Pierwsza krew, Krytyka Polityczna Publishing House, 2008). She has participated in numerous solo and group exhibitions. She is a co-founder of the Inne Towarzystwo collective. She is the originator and curator of solo and group exhibitions (including Paulina, Side Effects, Revenge Dress). Her works are in private collections and in the collection of the Academy of Fine Arts in Warsaw.

The human body is the point of reference for all my work, starting with my diploma thesis, Androgyne Gyneandros 1, which I defended at the “Kowalnia” Studio at the Faculty of Sculpture of the Academy of Fine Arts in Warsaw. I most often draw on my personal or family experiences, which I try to give a more universal dimension. My works mark turning points in my life, but as it turns out, also in the lives of many other women. We are connected by the experience of motherhood, menopause, illness and death. Some of them, such as Lebensborn 2, Genelogia/Ginealogia [Blizna po matce] 3, are speculative or even polemical and political in nature.

I try to recognise the mechanisms of gendered culture and the sources of oppression against women. In others, I return to these issues, but I build the narrative openly on my own experience. Thus, in the works When I Grow Up, I’ll Be a Virgin (2003) and Hey Ho (2006), I take up the subject of pregnancy as a moment in life when women are, in a sense, thrown out of their bodies, stripped of them. Suddenly, what is most personal and intimate becomes a public good, a national issue and an arena for political struggle. How difficult this is in Poland, where reproductive rights are used as a weapon against women, is difficult to put into words. When I Grow Up, I Will Be a Virgin is an image that speaks of this powerlessness. Other difficult moments of motherhood are depicted in works from this series, such as Madonna II, Madonna III and Pieta. My ambivalent feelings towards motherhood are expressed in the work Untitled (Smile) 4. For me, this photograph is an example of how life sometimes surprisingly complements works of art. In 2003, I was asked by a journalist if the scar shown in this work was from a hysterectomy. At the time, I had no idea that this operation could leave such a mark. To me, it was obvious that it was a caesarean section scar.

As part of my doctoral thesis, I made a video entitled Siren (2023) and sculpted my appendages, which had been surgically removed a year earlier. Created two decades ago, the aforementioned work Smile (2003) took on a new meaning. The preventive castration I underwent is intended to reduce the risk of cancer. Cancer appeared in my life when my mother fell ill. At that time, I made a diptych entitled Plus/Minus (2010). Five years later, I had to face breast cancer myself. This experience resulted in a project entitled Idzie RAK…będzie ZNAK (Cancer is coming… there will be a mark). In September 2020, a competition was announced for a tattoo on the skin of my reconstructed left breast. Over 50 designs were submitted, from which the Competition Committee selected 6 distinguished works and a tattoo design, which was carried out on my body in the spring of 2021. A series of on-camera performances was a way for me to artistically work through the trauma of publicly exposing my mutilated torso. In the video Makeover, I ‘try on’ the winning designs. The recording of the award-winning tattoo was included in the film INK. Another element of the project is my diary, which I started writing soon after receiving the medical diagnosis. In addition to the works mentioned above, this Oncotriptych also includes the video Paulina, which documents the moment of hair loss as a result of chemotherapy, along with the sculpture DILO 20116387240 and a collection of post-chemical headwear that I initiated, which can be placed on an ‘altar of art’. The intimacy of the experiences I process, their personal nature, is a challenge not only for me, but also for the audience. 5 6 7 8 9 10 11 12

Discovering taboos, delving into the repressed, the repulsive, the abject (like my tripe and the inevitable degradation of the body) requires courage. However, it also creates space for conversation – it pushes the boundaries of what is acceptable and forces us to create a new language. Combining different orders helps me to do this. For example, I talk about sex, betrayal and disappointment using meat in the film Extra Safe 2 (2020), which refers to my earlier work (Extra Safe, 2000); communication between the people involved in its creation was mediated by a condom – a symbol of phallocentric discourse. On the other hand, menopause, or the eponymous Change of Life – literally and figuratively – was depicted through a camera-ready action with peonies.

My creative strategy has a kleptomaniac streak. I am driven by the compulsion to “borrow” things, memories, experiences. I feel as if I am taking secrets and mementos from other people’s homes, often unwanted, deliberately pushed into a corner or repressed. I drag them out into the light (just as I pulled the “Sirens” (as women who have undergone hysterectomy or adnexectomy are called) out of the hospital depths) and flaunt them. Because, like every kleptomaniac, I want to be caught red-handed. At the same time, I am a bargain hunter. I fish out the prickly, shimmering moments from the flow of life, the ones I don’t know what to do with, but which need to be tamed. I take these ‘fish’ to the table, cut them up, gut them, prepare them. I turn them into dishes, season them for others. I garnish, serve and wait for feedback. I want to know if they liked it. I want to know if the guests, the revellers, found the same bones. Whether what I find difficult to digest tastes good to them. When I described this creative strategy, I was reminded of the ‘Common area — private area’ exercise in Grzegorz Kowalski’s studio (1993). When, as an innocent girl, I came across the naked genitals of a model, served to us as a starting point for this student assignment, I used a similar tactic to overcome my shame and uncertainty. I dealt with these emotions by growing cress around my colleague’s genitals, which I then offered to the other participants of the activity. I served it on a baguette with butter. Bon appétit!

The text was written in collaboration with Romuald Demidenko (2024).

1Photo: Monika Mamzeta, Androgyne Gyneandros, 1996, photography, mirror, wood, metal, 185 × 200 × 200 cm. Courtesy of the artist..
2Photo: Monika Mamzeta, Lebensborn 1999, epoxy resin, metal, monitor, 190 × 50 × 50 cm. Courtesy of the artist..
3Photo: Monika Mamzeta, Genealogy/Ginealogy [Scar from Mother], 1999 (photograph 70x150 cm). Courtesy of the artist..
4Photo: Monika Mamzeta, Untitled [Smile], 2003 (photograph, lightbox, 70 × 100 × 15 cm). Courtesy of the artist..
5Photo: Monika Mamzeta, I’m Fed Up With It, 2001, offset print, 70 × 100 cm (co-author: Marcin Górski). Courtesy of the artist..
6Photo: Monika Mamzeta, If I Grow Up I’ll Be a Virgin, 2003, photograph, lightbox, 170 × 130 × 15 cm. Courtesy of the artist..
7Photo: Monika Mamzeta, Pieta from the series If I Grow Up I’ll Be a Virgin, 2005, photograph, lightbox, 115 × 115 × 15 cm. Courtesy of the artist..
8Photo: Monika Mamzeta, Poland, I Forgive You, 2010, color photograph, 80x100 cm. Courtesy of the artist..
9Photo: Monika Mamzeta, Extra Safe 2, 2020, video still. Courtesy of the artist.
10Photo: Monika Mamzeta, INK, 2021, video still. Courtesy of the artist..
11Photo: Monika Mamzeta, Change Of Life, 2023, video still. Courtesy of the artist..
12Photo: Monika Mamzeta, Dwarfs [Green, Blue, Brown, Yellow, Black], 2024, concrete, acrylic, ceramics, leather, gold, 55 × 25 × 15 cm. Courtesy of the artist..

— ur. 1972. Mieszka i pracuje w Warszawie. Absolwentka Wydziału Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (promotor prof. Grzegorz Kowalski, 1996). Doktora sztuki. Jest również absolwentką Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Ukończyła studia doktoranckie w Szkole Nauk Społecznych przy Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk oraz Studium Prawa Własności Przemysłowej na Uniwersytecie Jagiellońskim. W ramach aktywnej praktyki prawniczej pracuje jako adwokatka i rzeczniczka patentowa w sprawach z zakresu własności intelektualnej (prawo autorskie, znaki towarowe, wzory przemysłowe i patenty). Autorka części prawnej Praktycznego Poradnika dla Artystów (red. Agnieszka Pindera, 2012). Prowadziła wykłady i szkolenia z zakresu prawa własności intelektualnej. Gościnnie prowadziła projekty z osobami studenckimi na Wydziale Sztuki Mediów (w ramach koła naukowego) oraz na Wydziale Grafiki ASP w Warszawie, a także wykłady i prezentacje na warszawskiej ASP oraz UW. Od 2024 roku wykładowczyni w Pracowni Kompozycji Brył i Płaszczyzn w Katedrze Praktyk Artystycznych Wydziału Wzornictwa ASP w Warszawie. Autorka plakatów dla feministycznych organizacji pozarządowych oraz feministycznych tekstów teoretycznych. Tworzy instalacje rzeźbiarskie i multimedialne, fotografie i filmy wideo. Autorka fotografii ilustrujących książki (m.in. Irena Krzywicka, Pierwsza krew, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2008). Uczestniczka licznych wystaw indywidualnych i zbiorowych. Współzałożycielka kolektywu Inne Towarzystwo. Pomysłodawczyni i kuratorka wystaw indywidualnych i zbiorowych (m.in. Paulina, Skutki Uboczne, Revenge Dress). Jej prace znajdują się w zbiorach prywatnych oraz w kolekcji Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

Ludzkie ciało stanowi punkt odniesienia dla całej mojej twórczości, począwszy od pracy dyplomowej Androgyne Gyneandros1, którą obroniłam w „Kowalni”, na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Najczęściej sięgam do swoich osobistych lub rodzinnych doświadczeń, którym staram się nadać wymiar bardziej uniwersalny.  Prace zaznaczają punkty zwrotne w życiu moim, ale jak się okazuje, także wielu innych kobiet. Łączy nas doświadczenie macierzyństwa, menopauzy, choroby, śmierci. Niektóre z nich, np. Lebensborn2, Genelogia/Ginealogia [Blizna po matce]3, mają spekulatywny lub wręcz polemiczno-polityczny charakter.



Staram się rozpoznać mechanizmy zgenderyzowanej kultury i źródła opresji wobec kobiet. W innych wracam do tych zagadnień, ale narrację buduję już otwarcie na własnym doświadczeniu. I tak w pracach Jak dorosnę będę dziewicą (2003) oraz Hej ho (2006) podejmuję temat ciąży jako tego momentu w życiu, kiedy kobiety zostają niejako wyrzucone ze swojego ciała, wyzute z niego. Nagle to, co najbardziej osobiste i intymne, staje się dobrem publicznym, sprawa narodową i areną walki politycznej. Jak trudne jest to w Polsce, gdzie prawa reprodukcyjne są używane jako broń przeciwko kobietom, trudno jest wyrazić słowami. Jak dorosnę będę dziewicą jest obrazem, który mówi o tej bezsilności. O innych trudnych momentach macierzyństwa opowiadają prace z tego cyklu, takie jak: Madonna II i Madonna III oraz Pieta. Natomiast moje ambiwaletne uczucia wobec macierzyństwa wyraziłam w pracy: bez tytułu (Uśmiech)4. Fotografia ta stanowi zresztą dla mnie przykład tego, jak zaskakująco życie niekiedy dopowiada dzieła sztuki. W 2003 roku zostałam zapytana przez dziennikarkę, czy przedstawiona na tej pracy blizna jest po histerektomii. Nie miałam wtedy pojęcia, że operacja ta może zostawić taki ślad. Dla mnie oczywiste było, że jest to blizna po cesarce.



W ramach pracy doktorskiej, nakręciłam wideo Siren (2023) i wyrzeźbiłam swoje przydatki, które zostały rok wcześniej chirurgicznie usunięte. Stworzona przeze mnie dwie dekady wstecz, wspomniana praca Uśmiech (2003) nabrała nowego znaczenia. Prewencyjna kastracja, której się poddałam ma zmniejszyć ryzyko choroby nowotworowej. Rak pojawił się w moim życiu, kiedy zachorowała moja mama. Zrobiłam wtedy dyptyk Plus/Minus (2010). Pięć lat później sama musiałam zmierzyć się z rakiem piersi. Doświadczenie to zaowocowało projektem pod tytułem Idzie RAK…będzie ZNAK. We wrześniu 2020 roku został rozpisany konkurs na tatuaż na skórze mojej zrekonstruowanej lewej piersi. Wpłynęło ponad 50 projektów, spośród których Komisja Konkursowa wyłoniła 6 wyróżnionych prac oraz projekt tatuażu, który został zrealizowany na moim ciele wiosną 2021 roku. Sposobem na artystyczne przepracowanie traumy związanej z publiczną ekspozycją mojego okaleczonego torsu, była seria dokamerowych performansów. W wideo Makeover „przymierzam” wyróżnione projekty. Natomiast zapis realizacji nagrodzonego tatuażu znalazł się w filmie INK. Elementem projektu jest także mój pamiętnik, który zaczęłam pisać zaraz po otrzymaniu diagnozy lekarskiej. Na ten Onkotryptyk — oprócz wspomnianych wcześniej prac, składa się także wideo Paulina, będące zapisem momentu utraty włosów w wyniku chemioterapii, wraz z rzeźbą DILO 20116387240 oraz zainicjowana przeze mnie zbiórka pochemicznych nakryć głowy, które można złożyć na „ołtarzu sztuki”. Intymność przetwarzanych przeze mnie doświadczeń, ich osobisty charakter, jest wyzwaniem nie tylko dla mnie, ale także dla odbiorczyń i odbiorców56789101112.

Odkrywanie tabu, grzebanie w tym co wyparte, co wstrętne, co jest abject (jak moje flaczki i postępująca nieuchronnie degradacja ciała) wymaga odwagi. Stwarza jednak także przestrzeń do rozmowy – poszerza granice tego co wypada, zmusza do stworzenia nowego języka. Pomaga mi w tym łączenie różnych porządków. Przykładowo o seksie, zdradzie i rozczarowaniu opowiadam wykorzystując mięso w filmie Extra Safe 2 (2020), który nawiązuje do mojej wcześniejszej pracy (Extra Safe, 2000); komunikacja między osobami biorącymi udział w jego powstawaniu była zapośredniczona przez prezerwatywę — symbol fallocentrycznego dyskursu. Natomiast przekwitanie, czyli tytułowe Change of Life — dosłownie i w przenośni — zobrazowałam dokamerowym działaniem z peoniami. 

Moja strategia twórcza ma w sobie rys kleptomanii. Rządzi mną przymus „pożyczania” rzeczy, wspomnień, przeżyć. Czuję się jakbym z cudzych domów wynosiła tajemnice, pamiątki, nierzadko te niechciane, celowo zepchnięte w kąt lub wyparte. Wywlekam je na światło dzienne (tak jak wyciągnęłam ze szpitalnych odmętów „Syrenki” (tak określane są kobiety po histerektomii lub adneksektomii) i obnoszę się z nimi. Bo przecież, jak każda kleptomanka, chcę być złapana na gorącym uczynku. Jednocześnie jestem łowczynią okazji. Wyławiam z nurtu życia uwierające migotliwe chwile, takie, z którymi nie wiem co zrobić, a które wymagają oswojenia. Zabieram te „rybki” na stół, kroję, nicuję, przyrządzam. Robię z nich potrawy, uzdatniam dla innych. Garniruję, podaję i czekam na opinie. Chcę wiedzieć, czy smakowało. Chcę wiedzieć, czy goście, biesiadnicy znaleźli te same ości. Czy to, co dla mnie trudne do strawienia, im smakuje. Kiedy opisałam tę strategię twórczą, przypomniało mi się działanie „Obszar wspólny — obszar własny” w pracowni Grzegorza Kowalskiego (1993). Natrafiwszy wtedy, jako niewinne dziewczę, na nagie genitalia modela, zaserwowanego nam jako punkt wyjścia do tego studenckiego zadania klauzulowego, zastosowałam podobną taktykę przezwyciężania swego wstydu i niepewności. Poradziłam sobie z tymi emocjami uprawiając wokół przyrodzenia kolegi rzeżuchę, którą następnie poczęstowałam innych uczestników działania. Podałam ją na bagietce z masłem. Bon appétit!

Tekst powstał we współpracy z Romualdem Demidenko (2024).

1Zdjęcie: Monika Mamzeta, Androgyne Gyneandros, 1996, fotografia, lustro, drewno, metal, 185 × 200 × 200 cm. Dzięki uprzejmości artystki..
2Zdjęcie: Monika Mamzeta, Lebensborn 1999, żywica epoksydowa, metal, monitor, 190 × 50 × 50 cm. Dzięki uprzejmości artystki.
.
3Zdjęcie: Monika Mamzeta, Genelogia/Ginealogia [Blizna po matce], 1999 (fotografia 70x150 cm). Dzięki uprzejmości artystki..
4Zdjęcie: Monika Mamzeta, bez tytułu [Uśmiech] / Untitled [Smile] 2003 (fotografia, kaseton podświetlany, 70 × 100 × 15 cm). Dzięki uprzejmości artystki..
5Zdjęcie: Monika Mamzeta, To mi się przejadło / I’m Fed Up With It, 2001, druk offset, 70 × 100 cm (współautor: Marcin Górski). Dzięki uprzejmości artystki..
6Zdjęcie: Monika Mamzeta, Jak dorosnę będę dziewicą / If I Grow Up I’ll Be a Virgin, 2003, fotografia, kaseton podświetlany, 170 × 130 × 15 cm. Dzięki uprzejmości artystki..
7Zdjęcie: Monika Mamzeta, Pieta z cyklu Jak dorosnę będę dziewicą / Pieta, from the series If I Grow Up I’ll Be a Virgin 2005, fotografia, kaseton podświetlany, 115 × 115 × 15 cm. Dzięki uprzejmości artystki..
8Zdjęcie: Monika Mamzeta, Wybaczam Ci Polsko / Poland, I Forgive You, 2010, fotografia barwna, 80x100 cm. Dzięki uprzejmości artystki..
9Zdjęcie: Monika Mamzeta, Extra Safe 2, 2020, kadr z wideo. Dzięki uprzejmości artystki. Dzięki uprzejmości artystki.

10Zdjęcie: Monika Mamzeta, INK, 2021, kadr z wideo. Dzięki uprzejmości artystki..
11Zdjęcie: Monika Mamzeta, Change Of Life, 2023, kadr z wideo. Dzięki uprzejmości artystki..
12Zdjęcie: Monika Mamzeta, Krasnale [Zielony, Niebieski, Brązowy, Żółty, Czarny], 2024, beton, akryl, ceramika, skóra, złoto, 55 × 25 × 15 cm. Dzięki uprzejmości artystki..