Małgorzata Gurowska
— born in 1977 in Warsaw – is a visual artist, curator and book author. She works at the intersection of art, activism and science. Her work addresses political and social issues, critically describing the relationship between humans and non-humans as well as searching for more just and empathy-based scenarios. She is interested in bringing together different perspectives, people and disciplines. She looks for new connections and collaborations, including across species. She creates books and drawings, and ventures outdoors (sculpture, installations, walks). She explores the field of artistic research and is interested in generating knowledge through art practices. Her work has been shown in solo and group exhibitions in Poland and internationally, including at the 22nd Triennale di Milano (2019), Museum of Modern Art in Warsaw (2020). Graduate and lecturer at the Academy of Fine Arts in Warsaw.
In the summer of 2020, during a visit to Sokołowsko, while hiking in the Suche Mountains, I came across wild strawberries growing over a precipice, pushing their way between scattered stones. This is how the seed of an action was born, which has been budding, budding and evolving to this day. These biological metaphors are no accident. In my work, I combine the biological with the political and the social, starting from the premise that the boundary between ‘nature’ and ‘culture’ is a harmful construct that has led to the exploitation of non-humans: animals and nature. An example of this is the melaphyre mine in Rybnica Leśna, which I stumbled upon one summer day, to which I was led by the strawberries, my guides. Since then, as part of the project Where Wild Strawberries Grow, I have been weaving different threads together, connecting people and non-humans. Together with the participants of Contexts – Post-Artistic Congress (2021), I have visited the streams of Rybna and Sokolowiec, the meadows, beeches, lupines, mnemonic anthers, owls, moufflons and many other inhabitants of Bukowiec, Krzywucha and Graniczna. I got in touch with local activists fighting against the mine, made my way through piles of documents, talked to mine workers, drove a dump truck, talked to lawyers and journalists. I delved into the geology and infrastructure, following the story of the melaphyre that, violently ripped out of the mountain, is scattered on roads and trackways. Bringing together threads, narratives, themes and discourses, collaborating with a variety of human and non-human people, I co-create a project spread over years, the material outcome of which can be presented in various formats in cultural institutions and galleries.
What motivates me and drives me to action is the rejection of exploitation and the desire to make a difference. This is how I define the role of art, which is a mediator, a connector between different stories and areas, between experts, scientists, artists and the public. I believe that it helps bring certain topics to a wider consciousness, sensitises, alerts, but also – and perhaps above all – shows the possibilities of co-creating a different, a fairer world.Such a better world, i.e. a radical interspecies community, is the subject of ZOEpolis, a long-term project that I co-create in interspecies and interdisciplinary teams. So far, there have been two exhibitions (Dizajn gallery BWA Wrocław, 2017 and Nośna Foundation, Krakow, 2019) and a book has been written (ZOEpolis. Building a human-not-human community, 2020). It started with my participation in an NPRH grant on feminist new materialisms. The feminist approach resonates with my way of working based on connecting, networking and intertwining. It provides one of the intellectual inspirations for building relationships between humans and non-humans: animals, fungi, bacteria, minerals. The thoughts of important theorists such as Donna Haraway or Anna Tsing are an important reference point for me in conceptualising interspecies relationships based on cooperation, symbiosis, or coevolution. The interspecies collaboration between human, fungus and tree, was addressed in the MYCOsystem project that I co-created. Together with the co-authors of the project, we asked ourselves how humans can become involved in existing symbiotic networks between species so that instead of being an aggressive ‘invasive species’, we become a partner and collaborator?
A critical reflection on how humans produce knowledge about other species and consequently generate an anthropocentric model of the world is an important element of the book Mandragora. Classifications, also produced under an NPRH grant. The protagonist of the book is Mandragora, a human-like plant. She is the protagonist of several hundred stories woven from truth, fiction, hearsay, fabrication and myth. Each has been given equal status, demonstrating the arbitrariness of human discourses about the surrounding world. The book is composed non-linearly, and can be read like a ‘holy book’, opened at any point, explored.
I am interested in more-than-human zoestory or geostory. It is crucial for me to understand how the histories of humans and non-humans have intertwined, unfortunately mostly in the form of exploitation. This is told in the works Optimisation and Red. In Optimisation, I showed, at a scale of 1:1, dozens of animal species most commonly exploited by humans. I then folded them like a sheet of paper, crammed them, ‘optimised’ them to fit into one square metre. The large animals were cropped, compressed. The small ones – multiplied to show the scale of animal exploitation by man. I worked on Red in an analogue way, filling up an old notebook with red droplets. The process of creating this notebook was a days-long meditation on the use of Porphyrophora larvae for the production of cochineal, a red dye, one of the most important exports from Poland in the past and the foundation of Polish national symbolism – it is thanks to this dye that the red on the flag has the shade it does.
I look at human history from the perspective and through the lens of other species. It’s interesting for me to consider what history might look like from the viewpoint of other beings, such as Porphyrophora. I want to unseal this anthropocentric story by showing how our history as a species, has been pieced together through alliances, collaborations, but also exploitation of other beings. However, I do not limit myself to criticism, always looking for pretexts to establish a meaningful relationship with the non-human other, including in my daily practice with friendly sparrows, pigeons and countless species of companion plants.
The text was written in collaboration with Bogna Stefanska (2022).
1Małgorzata Gurowska, Wild Strawberries, 2020 – 2022, Melaphyre mine, Bukowiec, Graniczna, Krzywucha, Sokołowsko.2The wild strawberry grows wild in all of Europe, usually in forests and their sunny edges. The wild strawberries that grow in the mine in Rybnica Leśna in suche Mountains are a memory of a forest that was once present there. The protagonist of Bergman’s film goes on a nostalgic journey to the realm of his childhood. The story takes place during an idyllic, hot summer that smells of wild strawberries. Perhaps, in due time a jar of wild strawberry jam will become an idyllic token of a landscape long gone.
3Małgorzata Gurowska, „Wild Strawberries” exhibition, Galeria Jedna/Druga Gallery, Szczecin, 2021, https://galeriajednadruga.wixsite.com/jednadruga/tam-gdzie-rosna-poziomki.
4Małgorzata Gurowska, „Wild Strawberries” exhibition, Galeria Jedna/Druga Gallery, Szczecin, 2021, https://galeriajednadruga.wixsite.com/jednadruga/tam-gdzie-rosna-poziomki.
5Postartistic Congress, Sokołowsko, 2021, http://konteksty.to/.
6Małgorzata Gurowska, Agata Szydłowska, For Yours and Ours – a series of posters displayed on advertising columns in public space – The Antifascist Year, Warsaw Biennale, 11.11.2020.
7We dream of the “parliament of things”, as it was proposed by Bruno Latours, in which non-human animals, plants, mushrooms, mountains and rivers would have their own representatives. In the fairy-tale version of a radical human-non-human community animals would go to the streets to protest. In the meantime we have to keep protesting in theirs and ours name: https://rokantyfaszystowski.org/en/wydarzenia/za-wasza-i-nasza/.
8Rings (Małgorzata Gurowska, Krystyna Jędrzejewska-Szmek, Anna Siekierska) – installation – Jazdów City Garden, Naturomorphic, U-jazdowski Center for Contemporary Art in Warsaw, 2018: https://u-jazdowski.pl/en/programme/social-projects/-ogrod-miejski-jazdow-/naturomorficznie/malgorzata-gurowska-krystyna-jedrzejewska-szmek-anna-siekierska.
9 ZOEpolis. Budując wspólnotę ludzko-nie-ludzką [ZOEpolis. Constructing the human-non-human community] (edited by: Małgorzata Gurowska, Agata Szydłowska, Monika Rosińska), Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Warsaw 2020.
10Among the authors involved in creating the book and the project are Broadleaf Plantain, Common Earthworm, European Spruce Bark Beetle, Cow, Rock Dove, Fruit Fly, Escherichia Coli, as well as attorney Karolina Kuszlewicz who defends the rights of animals and nature, sociologist Marek Krajewski, potter Alicja Patanowska, sculptor Anna Siekierska, sound curator Daniel Brożek, philosopher Monika Rogowska-Stangret, sociologist Hanna Mamzer, curator Zofia Nierodzińska and any other human and non-human persons.
11„ZOEpolis” is an imagined human-non-human community, in which plants, animals, mushrooms and microorganisms participate in designing their common material milieu.
12Eye – paint on the wall – exhibition “ZOEpolis. Design for weeds and pests”. Nośna Fallery, Cracow, 2017. The drawing depicts an eye, a magnifying glass and a Petri dish: https://magazynszum.pl/zoepolis-dizajn-dla-chwastow-i-szkodnikow-w-fundacji-nosna/.
13Małgorzata Gurowska, Rhizome. Japanese Knotweed, exhibition „Manifest for a Better Life”, Salon Akademii Gallery, Warsaw 2021.
14Many plant species that cross the borders and appear new places are considered invasive by humans. It is forbidden for humans to become friends with some of them – one can be fined or arrested for that kind of crime. So-called „invasive” plants are refugee species, often forced to move from the place where they feel good to a new location, where they are treated like intruders. The exhibition was enveloped by rhizomes of an illegal plant, which became a symbol of the manifest for a better life.
15Małgorzata Gurowska, Stanisław Loboziak, Nasz Mikrobiom [Our Microbiome] Przemiany Festival, Copernicus Science Center, Warsaw, 2016.
16Our body is a habitat for over 1.3 billion different microorganisms: bacteria, mites, fungi, viruses. This is more than the number of all the cells our body is made of. All of these microorganisms (called the microbiome) live in symbioses with us, on our skin, in our alimentary tract and birth canal. On an outline of a human body we installed Petri dishes in which different bacteria living in human organisms were developing in a special medium.
17Małgorzata Gurowska, Agata Szydłowska, Maciej Siuda, Fungi, Trees and others, MYCOsystem, Polish Pavillion at the XXII Triennale di Milano „Broken Nature. Design Takes on Human Survival”, 2019.
18MYCOsystem is based on interspecies collaboration. It is a study of just one material—wood—as seen from the vantage point of a variety of species. We perceive timber as a construction material, while for fungi it constitutes a food source. It may also be considered a part of a living plant, an organism with a potential of symbiotic coexistence. Contradictory to the claims of some geneticists and economists, survival is based on teamwork.
19If we thought about interspecies collaboration in the context of design and production of commodities, animals and plants would become partners rather than resources. Are we capable of renouncing our domination of materials and things to let other species use them as well? https://triennale.org/en/events/mycosystem.
20MYCOsystem – drawing – Polish Pavillion at the XXII Triennale di Milano „Broken Nature. Design Takes on Human Survival”, 2019.
21Małgorzata Gurowska, Monika Rogowska-Stangret, Mandragora. Klasyfikcje [Mandragora. Classifications], Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Warsaw 2020.
22Małgorzata Gurowska, Optimalisation, Centre of Polish Sculpture, Orońsko, 2014. Silkscreen print on a square meter of bonded leather. also known as composition leather – a material obtained from ground waste of tanned leather from wild animals, livestock, fish.
23Małgorzata Gurowska, Jonna Ruszczyk, exhibition „Arc/Optimalistaion” – stop motion animation, object (composition leather, glass, metal), infographics, drawings – Sztucza Foundation, Warsaw, 2016-2017.
24In the history of planet Earth there were five mass extinction events. All of them were caused by environmental factors. Currently we are living through the sixth mass extinction event, but this time it’s caused not by natural changes, but human activity. The „Arc” is a contemporary version of the Flood story, in which a mythical catastrophe is confronted with the current one – the degradation of the natural environment.
25Red – notebook, 96 pages, A4 format (paper, dye – 155 000 drops of red) – 2007-2019, exhibition „The Penumbral Age Art in the Time of Planetary Change”, Museum of Modern Art in Warsaw, 2020. https://issuu.com/muzeum_sztuki_nowoczesnej/docs/wiek_po__cienia._the_penumbral_age._issuu.
26Małgorzata Gurowska, Interspecies Community – installation in public space, mural – Traffic Design, Biennale of Art and Design, Gdynia, 2020. In the branches of an aged tree-mural tits and sparrows find their home: https://noizz.pl/design/w-gdyni-powstal-mural-z-domkami-dla-ptakow/zmyrmqz.
— urodzona w 1977 w Warszawie – jest artystką wizualną, kuratorką, autorką książek. Działa na przecięciu sztuki, aktywizmu i nauki. W swoich pracach porusza kwestie polityczne i społeczne, krytycznie opisując relacje ludzi i nie-ludzi oraz poszukując bardziej sprawiedliwych i opartych o empatię scenariuszy. Interesuje ją łączenie różnych perspektyw, osób, dziedzin. Szuka nowych połączeń i współprac, także międzygatunkowych. Tworzy książki i rysunki, wychodzi w przestrzeń (rzeźba, instalacja, spacer). Eksploruje obszar badań artystycznych, interesuje ją generowanie wiedzy za pomocą praktyk z zakresu sztuki. Jej prace pokazywane były na wystawach indywidualnych i zbiorowych w Polsce i na świecie, między innymi XXII Triennale di Milano (2019), Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie (2020). Absolwentka i wykładowczyni Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
Latem 2020 roku, podczas wizyty w Sokołowsku, w trakcie spaceru po Górach Suchych, natknęłam się na rosnące nad przepaścią poziomki, przedzierające się między rozsypanymi kamieniami. Tak powstał zaczyn działania, które rozkłącza się, pączkuje i ewoluuje do dziś. Te biologiczne metafory nie są przypadkiem. W mojej pracy łączę to, co biologiczne z tym, co polityczne i społeczne, wychodząc z założenia, że granica między „naturą” i „kulturą” jest szkodliwym konstruktem, który doprowadził do wyzysku nie-ludzi: zwierząt i przyrody. Przykładem jest kopalnia melafiru w Rybnicy Leśnej, na którą natknęłam się pewnego letniego dnia, do której zaprowadziły mnie poziomki, moje przewodniczki. Od tego czasu, w ramach projektu Tam, gdzie rosną poziomki, zaplatam różne wątki, łącząc ze sobą ludzi i nie-ludzi. Razem z uczestniczkami i uczestnikami Kontekstów – Kongresu Postartystycznego (2021) odwiedziłam potoki Rybną i Sokołowiec, łąki, buki, łubiny, niepylaki mnemozyna, sóweczki, muflony i wielu innych mieszkańców Bukowca, Krzywuchy i Granicznej. Nawiązałam kontakt z lokalnymi aktywistkami walczącymi z kopalnią, przedarłam się przez stosy dokumentów, rozmawiałam z pracownikami kopalni, jeździłam wywrotką, rozmawiam z prawniczkami i dziennikarkami. Zgłębiałam wiedzę dotyczącą geologii i infrastruktury, śledząc dalsze losy melafiru, który, przemocą wydzierany z góry, rozsypywany jest na drogach i torowiskach. Łącząc wątki, narracje, tematy i dyskursy, współpracując z różnymi osobami ludzkimi i nie-ludzkimi, współtworzę projekt rozpisany na lata, którego materialny efekt może być prezentowany w różnych formatach w instytucjach kultury i galeriach.
Tym, co mnie motywuje i napędza do działania jest niezgoda na wyzysk oraz chęć wprowadzenia zmiany. Tak właśnie definiuję rolę sztuki, która jest mediatorką, łączniczką między różnymi opowieściami i obszarami, między ekspertkami, naukowczyniami, artystkami a publicznością. Wierzę, że pomaga przedrzeć się niektórym tematom do szerszej świadomości, uwrażliwia, alarmuje, ale także – a może przede wszystkim – pokazuje możliwości współtworzenia innego, bardziej sprawiedliwego świata.
Taki lepszy świat, czyli radykalna wspólnota międzygatunkowa, jest tematem ZOEpolis – wieloletniego projektu, który współtworzę w międzygatunkowych i interdyscyplinarnych zespołach. Do tej pory odbyły się dwie wystawy (galeria Dizajn BWA Wrocław, 2017 i Fundacja Nośna, Kraków, 2019) oraz powstała książka (ZOEpolis. Budując wspólnotę ludzko-nie-ludzką, 2020). Początkiem tego projektu był mój udział w grancie NPRH, poświęconemu feministycznym nowym materializmom. Podejście feministyczne rezonuje z moim sposobem pracy opartym o łączenie, sieciowanie i zaplatanie. Stanowi jedną z inspiracji intelektualnych do budowania relacji między ludźmi a nie-ludźmi: zwierzętami, grzybami, bakteriami, minerałami. Myśli ważnych dla mnie teoretyczek, takich jak Donna Haraway, czy Anna Tsing, są dla mnie istotnym punktem odniesienia w konceptualizacji relacji międzygatunkowych, opartych na współpracy, symbiozie, czy koewolucji. Współpracy międzygatunkowej pomiędzy człowiekiem, grzybem i drzewem, dotyczył współtworzony przeze mnie projekt MYCOsystem. Razem ze współautorkami projektu zadałyśmy sobie pytanie, w jaki sposób człowiek może włączyć się w istniejące sieci symbiotyczne między gatunkami tak, byśmy zamiast bycia agresywnym „gatunkiem inwazyjnym”, stali się partnerem i współpracownikiem?
Krytyczna refleksja dotycząca tego, jak człowiek produkuje wiedzę na temat innych gatunków i w rezultacie generuje antropocentryczny model świata, jest ważnym elementem książki Mandragora. Klasyfikacje, także zrealizowanej w ramach grantu NPRH. Główną bohaterką książki jest Mandragora, roślina przypominająca człowieka. Jest ona protagonistką kilkuset opowieści utkanych z prawdy, fikcji, pogłosek, zmyśleń i mitów. Każda z nich uzyskała równorzędny status, co pokazuje arbitralność ludzkich dyskursów na temat otaczającego świata. Książka jest skomponowana nielinearnie, można ją czytać jak „świętą książeczkę”, otwierać w dowolnym miejscu, eksplorować.
Interesuje mnie więcej-niż-ludzka zoestoria czy geostoria. Kluczowe jest dla mnie zrozumienie, jak dzieje ludzi i nie-ludzi zaplatały się ze sobą, niestety najczęściej w formie eksploatacji. Opowiadają o tym prace Optymalizacja. W Optymalizacji przedstawiłam w skali 1:1 kilkadziesiąt gatunków zwierząt najczęściej wykorzystywanych przez człowieka. Następnie złożyłam je jak kartkę papieru, upchnęłam, „zoptymalizowałam”, by zmieściły się w jednym metrze kwadratowym. Duże zwierzęta zostały przycięte, skompresowane. Małe – zwielokrotnione, żeby pokazać skalę wyzysku zwierząt przez człowieka. Nad Czerwienią pracowałam analogowo, zapełniając stary brulion czerwonymi kroplami. Proces powstawania tego notatnika był wielodniową medytacją nad wykorzystywaniem larw czerwca do produkcji koszenili, czerwonego barwnika, jednego z ważnych towarów eksportowych niegdysiejszej Polski oraz fundamentu polskiej symboliki narodowej – to dzięki niemu czerwień na fladze ma taki, a nie inny odcień.
Patrzę na historię ludzką z perspektywy i przez soczewkę innych gatunków. Ciekawe są dla mnie rozważania, jak historia mogłaby wyglądać z perspektywy innych istot, na przykład owego czerwca. Chcę rozszczelniać tę antropocentryczną opowieść pokazując to, jak nasza historia jako gatunku, utkana została z sojuszy, współprac, ale też eksploatacji innych gatunków. Nie ograniczam się jednak do krytyki, zawsze szukając pretekstów do nawiązania znaczącej relacji z nie-ludzkim innym, także w mojej codziennej praktyce z zaprzyjaźnionymi wróblami, gołębiami i niezliczonymi gatunkami roślin towarzyszących.
Tekst powstał we współpracy z Bogną Stefańską (2022).
1Małgorzata Gurowska, Tam, gdzie rosną poziomki 2020 – 2022, kopalnia Melafiru, Bukowiec, Graniczna, Krzywucha, Sokołowsko.3Małgorzata Gurowska, Wystawa „Tam, gdzie rosną poziomki”, Galeria Jedna/Druga, Szczecin, 2021, https://galeriajednadruga.wixsite.com/jednadruga/tam-gdzie-rosna-poziomki.
7Pierśnice (Małgorzata Gurowska, Krystyna Jędrzejewska-Szmek, Anna Siekierska) – instalacja – Ogród miejski Jazdów Naturomorficznie, CSW Zamek Ujazdowski w Warszawie, 2018: https://u-jazdowski.pl/program/program-spoleczny/-ogrod-miejski-jazdow-/naturomorficznie/malgorzata-gurowska-krystyna-jedrzejewska-szmek-anna-siekierska.
10„ZOEpolis” to wyobrażona wspólnota ludzko-nie-ludzka, w której rośliny, zwierzęta, grzyby, mikroorganizmy uczestniczą w projektowaniu wspólnego materialnego otoczenia.
13Małgorzata Gurowska, Stanisław Loboziak, Nasz Mikrobiom, Festiwal Przemiany, Centrum Nauki Kopernik, Warszawa, 2016.
15Małgorzata Gurowska, Agata Szydłowska, Maciej Siuda, Grzyby, Drzewa i inni, MYCOsystem, Pawilon Polski na XXII Triennale di Milano „Broken Nature. Design Takes on Human Survival”, 2019.
17Czy bylibyśmy w stanie zrzec się panowania nad materiałami i rzeczami tak, by inne gatunki również mogły z nich korzystać?: https://triennale.org/en/events/mycosystem.
18MYKOsystem – rysunek – Pawilon Polski na XXII Triennale di Milano „Broken Nature: Design Takes on Human Survival", 2019.
21Małgorzata Gurowska, Jonna Ruszczyk, wystawa „Arka/Optymalizacja” – animacja poklatkowa, instalacja dźwiękowa, obiekt (skóra mielona, szkło, metal), infografiki i rysunki – Fundacja Sztuczna, Warszawa, 2016 – 2017.
22W historii Ziemi było pięć masowych wymierań spowodowanych działaniem czynników środowiskowych. Obecnie trwa szóste, ale tym razem przyczyną nie są zmiany naturalne, a działalność człowieka. „Arka” to współczesna wersja opowieści o potopie, w której mityczna katastrofa zostaje skonfrontowana z obecną – degradacją środowiska naturalnego.
23Czerwień – brulion 96 kart. format A4 (papier, barwnik – 155000 kropli czerwieni) – 2007–2019, wystawa „Wiek półcienia. Sztuka w czasach planetarnej zmiany”, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, 2020, https://issuu.com/muzeum_sztuki_nowoczesnej/docs/wiek_po__cienia._the_penumbral_age._issuu.
