– born in 1930 in Falenty, died in 2017 in Warsaw. Sculptor, author of fabrics and installations. She studied in Sopot and at the Academy of Fine Arts in Warsaw. In 1979 she received the title of professor at the State Higher School of Fine Arts in Poznań, where she headed the Tapestry Studio from 1965 to 1990. Initially she created fabrics using untypical materials (string, sisal, horsehair). Gradual domination of texture and spatial qualities led her to relief and fabric sculpture (the so-called abacanas), from which she in turn began to construct spatial arrangements, also realized in the open air. Her works refer to natural forms, primarily the human figure. In 1965 she was awarded a gold medal at the São Paulo Biennale, marking the beginning of her worldwide career. Since the 1980s she has also used wood, metal and stone in her monumental sculptures. Her works can be found in numerous collections, including the Centre George Pompidou in Paris, the Metropolitan Museum of Art in New York, the Museum of Art in Łódź, the National Museum in Warsaw, Wrocław and Poznań.
“For me, art was a bane and a support at the same time, a form of constant opposition to what is”1.
“By placing importance on the sequence of our ancestors, geneticists may be right. I for one do not at the moment feel the need to penetrate this relationship of mine. My business is to draw on my imagination, not to investigate the reasons for its complexity.”2.
“I don’t know what you critics call a creative code. I think we carry certain laws within ourselves and they are impassable to us. Sometimes they have nothing to do with the philosophy that is proclaimed, because they are unconscious and only manifest themselves in visual action. In 1968 I had to write a statement for a catalogue; it sounded like this, and I will quote excerpts: “I don’t like rules and regulations. They are the enemies of imagination. I use the weaving workshop to force it to obey my intentions. My work has always been a protest against what I found in weaving… I have never been interested in fabric with its role as a wall decoration… I was simply interested in what can be done with this fabric… When creating, I do not want to refer either to ‘fabric’ or to ‘sculpture’. What I am interested in in this work is the elimination of the “utilitarian” role of the fabric, but most of all, creating the possibility of a comprehensive contact with an object with a fleshy and flexible structure, giving the viewer the possibility to penetrate through the cracks and holes, to the furthest nooks and crannies of the interior of the composition. I am interested in the scale of tensions that arise between a shape made of rich, fleshy matter and its surroundings. I am interested in the movement and undulation of surface fabrics. I am interested in each collection of threads and ropes, its possibilities for transformation. I am interested in the course of an individual thread in space. I am not interested in the ‘practical’ utility of my work…”3.
“Commenting on one’s work by an artist is a fad. Explanations and analyses of creativity that come from interpretations of imagery are cumbersome and all too often produce an inadequate result. I always feel cornered by questions. Words are too unambiguous. I do not feel the need to reduce my work to unambiguity. Why keep explaining and explaining? I hated school because questions were posed. They cut through thought, and thought is not made up of words, it is the totality of feeling. Why turn it into words? Isn’t it enough that I answer in the language of form? After all, that’s what it’s made for, to contact the world.”4.
“In my work, planning is impossible. It is not divided into yearly periods, I cannot predict how long I will work on a given issue.”5.
“Fabric, with its specific functions, has accompanied us for centuries. Maybe that is why it is so banally perceived. With the particular stages of my work, I would like to destroy the stereotypes of our thinking and show that fabric suspended in space can represent something completely different, new. (…) With what I do, I try to define my attitude towards reality or my attitude towards the problems of contemporary man, or to create conditions for the viewer to concentrate. I am interested in the issue of people entangled in the problems of civilization built against them, in whose systems they stop coping, lose their normal mode, do not control too much tension. In these matters I consulted outstanding neurologists and psychologists at home and abroad. From these conversations and my own observations, a series of works devoted to man and his situation in modern civilization systems was created. They were created as a result of my travels in Western countries, where one can clearly see, among other things, the decreasing possibility of communication between people, their defencelessness in the face of technology and the resulting hopeless situations. That’s why I think that creating conditions for contemplation should be my counterproposal to the problems of civilization that surround us”6.
“My works grow with a slow rhythm as creations of nature, and as creations of nature are limited, and as creations of nature in time will become earth. They are created by the work of my fingers, joints, muscles. Only I am able to give them my energy and my secrets. The number of actions possible to perform with my hands is limited by the structure of my body, the rhythm of breathing, the circulation of blood. It is good to know the limits of this rhythm. The capacity of the day is different for thoughts, for decisions, for physical movement. You have to be able to reconcile them…”7.
“It is impossible today, at the end of the twentieth century, to think about art and the role of the artist as we have become accustomed to. We find ourselves in a flock of tripled humanity that multiplies further at an extraordinary rate. The expansion of thought follows: space penetration, the atomic bomb. Genetic engineering produces animals without a specific species. All of this is our everyday reality. I think in creating it you have to be really aware of the time we are living in and who we are addressing.”8.
„I don’t do it, I’m not a politician. I do art. My works are ambiguous, they appeal to our imagination. They are generally about the human condition. Policies change, and it is not politics that determines how many fears and uncertainties accompany human existence”9.
“At the Academy in Warsaw, they knew what painting was bad and what was good, I did not understand this classification. (…) The trauma was so lasting that I did not return to drawing until the 1980s. The period of my studies allowed me to formulate my own views, and unleashed a rebellion against rules and regulations, against orders and prohibitions.”10.
“I’m a loner by nature, but I live in a circle of close friends. I often say into the phone: “Ms. Abakanowicz has left” so that I can work in peace. I need great concentration to work. It is disturbed by other people’s thoughts, other people’s reactions…”11.
“I am convinced that art is influenced by the conditions in which it is created, as well as by those universal issues that every person carries with them. And here I would add, as an example, that pop art could not have been created in Poland because we were looking for objects, we had too few objects, so we did not mock them, because there were none. You couldn’t mock food because you had to queue to get it. Our experience of the crowd was also different. After all, we learned about crowds here by looking at Hitlerite and Stalinist demonstrations, or later on, demonstrations affirming other leaders and other philosophies. We learned about the reactions of the crowd, how it is manipulated, how it is bent to the needs of the moment. This comes out in my art. It’s inevitable. So these things that were born, whether in my studio or anywhere else in the world, were rooted in reality, in experience – I would say in the experience of certain things that were local”12.
“I have no idea what an ordinary life is. I know what mine is. It has developed over the years. At night, faxes come in from Japan and America. In the morning I have to answer them. Working in the so-called office, discussing what, where and when takes me several hours. This is an avalanche of various things happening in the world, in which I take part. For example, I am approached by people who want an exhibition, they provide transport, but all this has to be planned. (…) I write five or six letters a day in English. I’m a low-pressure person, I get started in the afternoon. I go to the studio for a few hours, but it is not the most pleasant time, because I fight with limitations, doubts and my own insecurity. I go to bed early, at nine. At six in the morning the alarm clock rings again and I am up. I don’t know what to call the work of an artist: an activity in constant tension or a flow of energy between living and creating. I strive to discover new things and take risks. This does not mean that I do not, for example, cook. (…) For many years I ran the house alone (…)”13.
“It’s Slavic masochism. I didn’t move out of the country precisely because it was easy to do so. It was much harder to stay here and act there. But you can’t change the country like an unfashionable dress. I am bound to Poland by the collective memory, the historical experiences of my family, and the contemporary intellectual understanding of the world. I am aware of the sacrifice of my ancestors who were taken to Siberia, killed, and deprived of their property. Besides, it seems to me that people who can mentally afford emigration risk emptiness within themselves. Communicating in the language one was born with is a great gift.”14.
“This does not affect me in a negative sense [the fact that the abakan was included in the feminist exhibition]. I am happy that at this exhibition the abakan is again separate, unmatched. There is an erotic section, very contemporary, but created in a different language. The abakan, although erotic, has not found a place in it. That is enough for me.”15.
“I didn’t feel like a boy. I only dreamed about it because my mother wanted a son and she had two daughters. No continuity – that’s how it was seen at the time. I wanted to respond to this complex of hers. So I ran around in short pants and had a shaved head. I was too shy for a bully. Weepy, sickly.”16.
“For me, art was a bane and a support at the same time, a form of constant opposition to what is”17.
An example of the artist’s work in the collection of the Zachęta National Gallery of Art18.
Materials were collected and edited by Ewa Mielczarek (2020).
1Magdalena Abakanowicz on conversation with Stach Szabłowskim, „Wysokie Obcasy”, 2008. 2Magdalena Abakanowicz, Podjąć i wytrzymać ryzyko, Rozmowa z Magdaleną Abakanowicz [Taking the risk, Conversation with Magdalena Abakanowicz], „Literatura”, 1976. 3Magdalena Abakanowicz, Podjąć i wytrzymać ryzyko, Rozmowa z Magdaleną Abakanowicz [Taking the risk, Conversation with Magdalena Abakanowicz], „Literatura”, 1976. 4Magdalena Abakanowicz, Podjąć i wytrzymać ryzyko, Rozmowa z Magdaleną Abakanowicz [Taking the risk, Conversation with Magdalena Abakanowicz], „Literatura”, 1976. 5Magdalena Abakanowicz, W pracowni artystów [In artists’ studio], „Trybuna Ludu”, 1976. 6Magdalena Abakanowicz, Chcę tworzyć obiekty do kontemplacji [I want to create objects for contemplation], „Za i przeciw”, 1978. 7Magdalena Abakanowicz, Zejście ze ściany [Leaving the wall], „Tydzień. Magazyn ilustrowany”, 1980. 8Magdalena Abakanowicz, Arbor, or tree, "Rzeczpospolita", 1994. 9Magdalena Abakanowicz, interview, „Kurier polski”, 1995. 10Magdalena Abakanowicz, The Incomplete Form, “Sukces”, 1996. 11Magdalena Abakanowicz, The Incomplete Form, “Sukces”, 1996. 12Magdalena Abakanowicz, Conversations about Art, ”Odra”, 1996. 13Magdalena Abakanowicz, interview, „Twój STYL”, 2001. 14Magdalena Abakanowicz in conversation with Monika Małkowska, “Rzeczpospolita”, 2001. 15Magdalena Abakanowicz in conversation with Monika Małkowska, ”Rzeczpospolita”, 2001. 16Magdalena Abakanowicz in conversation with Monika Małkowska, ”Rzeczpospolita”, 2001. 17Magdalena Abakanowicz In conversation with Stach Szablowski, ”Wysokie Obcasy”, 2008. 18Image: Magdalena Abakanowicz, La Seur, sculpture, sisal, 1979.
– urodzona w 1930 roku w Falentach, zmarła w 2017 roku w Warszawie. Rzeźbiarka, autorka tkanin i instalacji. Studiowała w Sopocie oraz w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W 1979 roku otrzymała tytuł profesora w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu, gdzie w latach 1965-1990 kierowała Pracownią Gobelinu. Początkowo tworzyła tkaniny z wykorzystaniem nietypowych materiałów (sznur, sizal, końskie włosie). Stopniowa dominacja walorów fakturowych i przestrzennych doprowadziła ją do reliefu i rzeźby w tkaninie (tzw. abakanów), z której z kolei zaczęła konstruować aranżacje przestrzenne, realizowane także w plenerze. Jej prace odwołują się do form naturalnych, przede wszystkim postaci ludzkiej. W 1965 nagrodzona została złotym medalem na Biennale w São Paulo, co było początkiem jej światowej kariery. Od lat 80. do monumentalnych rzeźb wykorzystywała także drewno, metal i kamień. Jej prace znajdują się w licznych kolekcjach m.in. w Centre George Pompidou w Paryżu, Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Narodowym w Warszawie, Wrocławiu i Poznaniu.
„Dla mnie sztuka była zmorą i podporą jednocześnie, formą ciągłego sprzeciwu wobec tego, co jest”1.
„Przykładając wagę do ciągu naszych przodków genetycy być może mają rację. Ja w danej chwili nie odczuwam potrzeby penetrowania tej swojej zależności. Moją sprawą jest czerpanie z wyobraźni, a nie badanie przyczyn jej złożoności”2.
„Nie wiem, co wy krytycy nazywacie kodeksem twórczym. Myślę, że pewne prawa nosimy w sobie i są one dla nas nieprzekraczalne. Czasami nie mają one nic wspólnego z głoszoną filozofią, gdyż są nieuświadomione, a objawiają się tylko w działaniu wizualnym. W 1968 roku musiałam napisać wypowiedź do katalogu; brzmiała tak, zacytuję fragmenty: „nie lubię reguł i przepisów. Są one wrogami wyobraźni. Warsztatem tkackim, posługuję się zmuszając go do posłuszeństwa wobec moich zamierzeń. Moja twórczość była od początku protestem wobec tego, co w tkactwie zastałam… Nie interesowała mnie nigdy tkanina z jej rolą dekoracji ściany… Pasjonowało mnie po prostu to, co z tej tkaniny można zrobić… Tworząc nie chcę nawiązywać ani do „tkaniny” ani do „rzeźby”. Interesuje mnie w tej pracy likwidacja roli „użytkowej” tkaniny, przede wszystkim zaś stworzenie możliwości wszechstronnego obcowania z obiektem o strukturze mięsistej i giętkiej, danie widzowi możliwości penetracyjnych przez pęknięcia i otwory, aż do najdalszych zakamarków wnętrza kompozycji. Interesuje mnie skala napięć powstających między kształtem z bogatej, mięsistej materii a otoczeniem. Interesuje mnie ruch i falowanie tkanin powierzchni. Interesuje mnie każde zbiorowisko nici i lin, jego możliwości przekształcania się. Interesuje mnie bieg poszczególnej nitki w przestrzeni. Nie interesuje mnie „praktyczna” przydatność mojej pracy…”3.
„Komentowanie swej pracy przez artystę jest modą. Wyjaśnienia i analizy twórczości płynące z interpretacji wyobrażeń są kłopotliwe i dają zbyt często rezultat nieadekwatny. Pytaniami czuję się zawsze osaczona. Słowa są zbyt jednoznaczne. Nie czuję potrzeby sprowadzania do jednoznaczności moich prac. Dlaczego ciągle wyjaśniać i objaśniać? Nienawidziłam szkoły, bo stawiano pytania. Przecinają myśl, a ona nie składa się ze słów, jest całością odczuwania. Po co zamieniać ją na słowa? Czy nie wystarczy, że odpowiadam językiem formy? Przecież po to się ją robi, żeby kontaktować się ze światem”4.
„W mojej pracy planowanie jest niemożliwe. Nie dzieli się ona na okresy roczne, nie mogę przewidzieć jak długo będę pracowała nad obranym zagadnieniem”5.
„Tkanina, z jej określonymi funkcjami towarzyszy nam od wieków. Może dlatego jest tak banalnie widziana. Poszczególnymi etapami swojej prac chciałabym zburzyć stereotypy naszego myślenia i pokazać, że tkanina zawieszona w przestrzeni może przedstawiać może przedstawić sobą coś zupełnie innego, nowego. (…) Tym co robię, staram się określić swoją postawę wobec rzeczywistości czy też swój stosunek do problemów współczesnego człowieka, bądź stworzyć widzowi warunki do koncentracji. Interesuje mnie sprawa człowieka uwikłanego w problemy zbudowanej wbrew niemu cywilizacji, w której układach przestaje on sobie radzić, traci normalny tryb, nie panuje nad zbyt dużą ilością napięć. W tych sprawach konsultowałam się z wybitnymi neurologami i psychologami w kraju i za granicą. Z rozmów tych i własnych obserwacji powstał cykl prac poświęconych człowiekowi i jego sytuacji we współczesnych układach cywilizacyjnych. Powstały one z doznań wyniesionych z podróży po krajach zachodnich, gdzie już w sposób wyraźny daje się zauważyć m.in. coraz mniejsze możliwości porozumiewania się człowieka z człowiekiem, jego bezbronność wobec techniki i wynikające z tego faktu beznadziejne sytuacje. Dlatego uważam, że stwarzanie warunków do kontemplacji winno być moją kontrpropozycją na otaczające nas problemy cywilizacyjne”6.
„Moje prace rosną powolnym rytmem jak twory natury i jak twory natury są ograniczone i jak twory natury z czasem staną się ziemią. Powstają pracą moich palców, przegubów, mięśni. Tylko ja jestem w stanie przekazać im soją energię i swoje tajemnice. Ilość czynności możliwych do wykonania rękami jest ograniczona budową mojego ciała, rytmem oddechu, obiegiem krwi. Dobrze jest znać granice tego rytmu. Pojemność dnia jest inna dla myśli, inna dla decyzji, inna dal ruchu fizycznego. Trzeba umieć to pogodzić”7.
„Nie można dzisiaj, pod koniec XX wieku, myśleć o sztuce i roli artysty tak, jak się do tej pory do tego przyzwyczailiśmy. Znaleźliśmy się w stadzie potrojonej ludzkości, która mnoży się w niezwykłym tempie dalej. Idzie za tym ekspansja myśli: penetracja kosmosu, bomba atomowa. Inżynieria genetyczna produkuje zwierzęta bez określonego gatunku. To wszystko jest naszą codzienną rzeczywistością. Myślę, że tworząc trzeba być naprawdę świadomym, w jakim czasie żyjemy i do kogo się zwracamy”8.
„Ja się tym nie zajmuję, nie jestem politykiem. Ja sztukę robię. Moje prace są wieloznaczne, zwracają się do naszej wyobraźni. Traktują generalnie o kondycji ludzkiej. Polityki się zmieniają i nie polityka stanowi o tym, jak wiele lęków i niepewności towarzyszy egzystencji każdego człowieka”9.
„Na Akademii w Warszawie, wiedziano, jakie malarstwo jest złe, a jakie dobre, nie pojmowałam tej klasyfikacji. (…) Uraz był tak trwały, że wróciłam do rysowania dopiero w latach 80. Okres studiów pozwolił mi sformułować własne poglądy, wyzwolił bunt przeciw regułom i przepisom, przeciw nakazom i zakazom”10.
„Z natury jestem samotnikiem, ale żyję w gronie bliskich przyjaciół. Często mówię do telefonu: „Pani Abakanowicz wyjechała”, żeby móc spokojnie pracować. Potrzebne mi jest do pracy wielkie skupienie. Przeszkadzają w nim cudze myśli, cudze reakcje”11.
„Jestem przekonana, że sztuka pozostaje pod wpływem warunków, w których powstaje, jak również tych spraw uniwersalnych, które każdy człowiek sobie nosi. I tutaj bym dodała jako przykład to, że pop-art nie mógłby powstał w Polsce, ponieważ myśmy poszukiwali przedmioty, myśmy mieli przedmiotów za mało, więc się z nich nie kpiło, bo ich nie było. Nie można było kpić z jedzenia, bo zdobywało się je tkwiąc w kolejkach. Również nasze doświadczenie tłumu było inne. Myśmy się przecież tutaj dowiadywali o tłumach patrząc na manifestacje hitlerowskie, stalinowskie czy potem afirmujące innych wodzów i inne filozofie. Myśmy się dowiadywali o reakcjach tłumu, o tym, jak się tym tłumem manipuluje, jak się go nagina do potrzeb chwili. W mojej sztuce to się odzywa. To nieuniknione. Te sprawy, więc, które rodziły się, czy to w mojej pracowni, czy gdziekolwiek indziej na świecie, miały jednak korzeń w rzeczywistości, w doświadczeniu – powiedziałabym w przeżyciu pewnych spraw, które były lokalne”12.
„Nie mam pojęcia co to znaczy zwyczajne życie. Wiem, jakie jest moje. Wytworzyło się przez lata. W nocy przychodzą faksy z Japonii i Ameryki. Rano muszę na nie odpowiedzieć. Praca w tzw.biurze, omawianie: co, gdzie, kiedy zajmuje mi parę godzin. To jest lawina najróżniejszych rzeczy, które dzieją się na świecie, w których biorę udział. Na przykład zwracają się do mnie, że chcą wystawę, zapewniają transport, ale to wszystko trzeba zaplanować. (…) Piszę dziennie pięć, sześć listów po angielsku. Jestem niskociśnieniowcem, rozkręcam się popołudniu. Idę do pracowni na kilka godzin, ale to nie jest najprzyjemniejsza pora, bo walczę z ograniczeniami, wątpliwościami i własną niepewnością. Wcześnie kładę się spać, o dziewiątej. O szóstej rano znów dzwoni budzik i jestem na nogach. Nie wiem, jak nazwać pracę artysty: działaniem w nieustającym napięciu czy przepływem energii między życiem a tworzeniem. Dążę do odkrywania nowych rzeczy i ryzykuję. Co wcale nie znaczy, że nie zajmuje się na przykład gotowaniem. (…) Przez wiele lat prowadziłam dom sama (…)”13.
„To słowiański masochizm. Nie wyprowadziłam się z kraju właśnie dlatego, że było to łatwo zrobić. O wiele trudniej było pozostać tu, a działać tam. Ale kraju nie można zmieniać jak niemodnej sukienki. Jestem związana z Polską pamięcią zbiorową, przeżyciami historycznymi rodziny, współczesnym intelektualnym pojmowaniem świata. Mam w świadomości poświęcenie moich przodków wywożonych na Sybir, zabijanych, pozbawianych majątków. Poza tym wydaje mi się, że ludzie, których psychicznie stać na emigrację, ryzykują pustkę w sobie. Porozumiewanie się w języku, z którym człowiek się urodził, jest wielkim darem”14.
„To mnie nie dotyka w sensie negatywnym [fakt, że abakan znalazł się na wystawie feministycznej]. Ja się cieszę, że na tej wystawie abakan znowu jest osobny, niedopasowany. Tam jest sekcja erotyki, bardzo współczesna, ale stworzona innym językiem. Abakan, mimo, że erotyczny, nie znalazł w niej miejsca. To mi wystarcza”15.
„Nie czułam się chłopcem. Ja tylko o tym marzyłam, bo moja matka chciała mieć syna, a miała dwie córki. Brak kontynuatora – tak to było wówczas widziane. Chciałam odpowiedzieć na ten jej kompleks. Więc biegałam w krótkich portkach i miałam ostrzyżony łepek. Na łobuza byłam zbyt nieśmiała. Płaczliwa, chorowita”16.
„Dla mnie sztuka była zmorą i podporą jednocześnie, formą ciągłego sprzeciwu wobec tego, co jest”17.
Przykładowa praca artystki znajdująca się w kolekcji Zachęty Narodowej Galerii Sztuki18.
Materiały zebrała i przygotowała Ewa Mielczarek (2020).
1Magdalena Abakanowicz w rozmowie ze Stachem Szabłowskim, „Wysokie Obcasy”, 2008. 2Magdalena Abakanowicz, Podjąć i wytrzymać ryzyko, Rozmowa z Magdaleną Abakanowicz, „Literatura”, 1976. 3Magdalena Abakanowicz, Podjąć i wytrzymać ryzyko, Rozmowa z Magdaleną Abakanowicz, „Literatura”, 1976. 4Magdalena Abakanowicz, Podjąć i wytrzymać ryzyko, Rozmowa z Magdaleną Abakanowicz, „Literatura”, 1976. 5Magdalena Abakanowicz, W pracowni artystów, „Trybuna Ludu”, 1976. 6Magdalena Abakanowicz, Chcę tworzyć obiekty do kontemplacji, „Za i przeciw”, 1978. 7Magdalena Abakanowicz, Zejście ze ściany, „Tydzień. Magazyn ilustrowany”, 1980. 8Magdalena Abakanowicz, Arbor, czyli drzewo, „Rzeczpospolita”, 1994. 9Magdalena Abakanowicz, wywiad, „Kurier polski”, 1995. 10Magdalena Abakanowicz, Forma Niepełna, „Sukces”, 1996. 11Magdalena Abakanowicz, Forma Niepełna, „Sukces”, 1996. 12Magdalena Abakanowicz, Rozmowy o sztuce, „Odra”, 1996. 13Magdalena Abakanowicz, wywiad, „Twój STYL”, 2001. 14Magdalena Abakanowicz w rozmowie z Moniką Małkowską, „Rzeczpospolita”, 2001. 15Magdalena Abakanowicz w rozmowie z Moniką Małkowską, „Rzeczpospolita”, 2001. 16Magdalena Abakanowicz w rozmowie z Moniką Małkowską, „Rzeczpospolita”, 2001. 17Magdalena Abakanowicz w rozmowie ze Stachem Szabłowskim, „Wysokie Obcasy”, 2008 18Zdjęcie: Magdalena Abakanowicz, La Seur, rzeźba, sizal, 1979.