Ikbale Kalaja (Bushati)

– born in 1959 in Shkodër, she is a painter, illustrator, textile artist, and photographer who lives and works in Shkodër. She studied from 1978 to 1981 at the Higher Institute of Arts, now the University of Arts, specializing in textile arts. After completing her studies, she was appointed as a teacher at the “Prenkë Jakova” High School of Arts. In 1994 she became part of Albanian Artist Women Association “Linda” – founded that same year. In 2005, she earned the academic title of “Prof. As.” In 2012, with the establishment of the Academy of Arts in Shkodër, she was appointed Dean of the Faculty of Visual Arts. In November 2013, by Presidential Decree, she was appointed Rector of the Academy of Arts in Shkodër, a position she held until 2014. She later returned to the University of Shkodër “Luigj Gurakuqi,” in the Department of Arts, where she continues her academic career.

My love for books and art was inspired by my father, who used to draw and was a student of the artist Simon Rrota. My mother, on the other hand, after finishing secondary school, helped support her family by embroidering bridal waistcoats alongside her own mother for young women preparing for marriage.

Whenever I looked at my mother’s bridal waistcoat, I was mesmerized by the craftsmanship and beauty created by her hands. Reflecting on these memories, I realize that my connection to art was not a coincidence—it was deeply rooted in both my father and mother. It was my aunt who truly recognized my passion for art and encouraged me to pursue my studies in Tirana.

After graduating, my work quickly caught the attention of critics, which surprised me because I never truly valued my own work. Labels such as “Impressionist”1and “Expressionist” began to be attached to me. However, my generation and I had only studied art history up until the period before Impressionism.

I have a calm, gentle, and introverted nature, deeply empathetic. Who I am as a person is in stark contrast to the energy that radiates from my work2. Yet, it is precisely this combination that makes me feel fulfilled. My painting style carries a somewhat ironic approach, intertwining elements of past socialist realism with abstraction3. My works reflect a deep dedication to exploring social and personal dynamics through various artistic media, though painting remains my preferred medium.

I approach reality with the attentiveness and curiosity of a child, seeing everything anew each time, marveling at the possibility of discovering what an ordinary eye might overlook. Drawn in by this fascination, I make these observations part of my artistic and human concerns, transforming them into the essence of my creative process. Through the language of art, I strive to leave a modest imprint, to raise my voice in silence, and to invite the viewer to join this voice and respond in their own way to the issues at hand. In this way, I share not only my artistic concerns but also my reflections on life itself. I attempt to do so without noise, without shouting—reaching the viewer through love, emotion, my mark, my tone—compelling them to pause, to engage, to feel.

I do art because I cannot do otherwise. It is an existential part of who I am, the essential nourishment without which I cannot function. Art and my daily life, whether I intend it or not, are inextricably intertwined. Being an artist, for me, is an identity. Long before it becomes a profession, art is a way of being. An artist is not defined solely by their technical skill in a particular medium—whether in my case, visual art, painting, drawing, photography, or textiles. With time, experience, and self-awareness, I can affirm that an artist has a unique way of observing reality. An artist possesses an extraordinary ability to interpret the information they receive—be it verbal, visual, or written. With unconventional ways of thinking, seeing, and acting, being an artist is, above all, an identity.

Artistic inspiration, for me, is more of a restless concern—one that sets off a long journey of thoughts and interpretations, eventually transforming into a tangible product, whether a photograph, sketch, drawing, or painting. Even if the final product appears to be a landscape—something conventionally considered beautiful—the reason behind choosing such a subject is not solely admiration through my artistic eye. More than that, it stems from an intrigue with the interplay of colors4, forms, and textures5—elements I explore while questioning why I am not constantly surrounded by them. Why can’t I carry this light or shadow6in my pocket? Why can’t I encapsulate a facial expression7in a glass cube, so I can revisit the feeling it gave me the first time? Sometimes, I find myself wondering why a woman has arranged her laundry on a clothesline in a particular sequence of colors. As the sight continues to spark my curiosity, I realize that this seemingly mundane moment has completely captured my attention and become a compelling reason to translate it onto canvas. My thoughts begin as hypothetical scenarios that I construct in my mind, and, being aware of the medium I master, I choose to make them subjects of my work. This way of thinking is deeply personal and happens in an instant. The greatest challenge in this flood of imagination is to distill pure forms that do not overtly carry an overload of information—whether real or fictional8. That’s why, when someone asks why I have chosen a certain composition, a particular landscape, or a specific character, my answer may not always be precise. It’s not due to a lack of willingness to explain, but because of the complexity of the creative process. My truest expression is already embedded in the medium I know best, conveyed instinctively9. I cannot verbalize everything; that is not my strength. My role is fulfilled in that line, in that brushstroke.

I believe that the reality of an artist is always challenging and deeply dependent on the psycho-social and political conditions of their environment. Ideally, inspiration demands that an artist always has the tools to capture a moment—a pencil, a piece of paper, a camera—as well as the physical time to translate that inspiration into creation before it fades. In an ideal world, I would be able to drop everything the moment inspiration strikes. If I’m out shopping, balancing grocery bags on my bicycle, fumbling to answer my phone because it might be my daughter, my husband, or work, and suddenly an idea strikes me, I would love to toss the bags at my doorstep and sprint to my studio, regardless of the time or commitments, to immediately put that idea onto canvas. But life is not like that. Unfortunately, I must also plan for my basic needs, which require organization and structure—concepts that don’t easily align with inspiration. Inspiration is free, spontaneous, unpredictable; it does not arrive with an alarm bell. Every day is a compromise. As a woman, I have chosen to experience other joys in life—motherhood, marriage, and everything that comes with them. While some women may decide not to become mothers, freeing themselves from that responsibility, I wanted to experience it fully, which has placed me in an ongoing puzzle: how to balance my artistic desires with my social and family life. Each day, I make decisions about how to divide my time and energy—who gets the biggest slice of the “cake”: myself, my art, my sleep, my child, my work, my husband? The answer is never simple, and each day brings a new negotiation between my roles as an artist and a woman navigating the complexities of life.

In recent years, the local art scene has shown a growing tendency to give more space and time to women artists, reflecting a broader shift in other fields beyond art as well. There is a slow but noticeable movement toward redefining the concept of a “fulfilled” or “successful” woman. In the past, a woman was expected to be married and a mother in order to be considered accomplished in society. Today, that is no longer an absolute requirement. People are becoming more aware of the importance of time, priorities, and the recognition that household labor—once taken for granted—is just as demanding as any other job. The time and energy traditionally dedicated to domestic work could just as well be invested in artistic pursuits. However, this shift is mostly taking place in more progressive social environments. In smaller towns and more conservative settings, these topics are still difficult to discuss, let alone act upon. 

Statement written by the artist in consultation with Adela Demetja (2025).

1Ikbale Kalaja, Renewal, 1986, Oil on canvas, 115x80 cm
2Ikbale Kalaja, Shkodra Square, 1985, Oil on canvas, 45x53 cm
3Ikbale Kalaja, Life is reborn..., 1989, Oil on canvas, 60 x 60 cm
4Ikbale Kalaja, Surreal landscape, 2014, Oil on canvas, 60x70 cm
5Ikbale Kalaja, Outside the window, 2014, Oil on canvas, 35.5x45 cm
6Ikbale Kalaja, I lit a candle for Shkodra, 2005, Oil on canvas, 101x70 cm
7Ikbale Kalaja, Portrait of a girl, 1997, Oil on canvas, 45x35.5 cm
8Ikbale Kalaja, When Shadows Oppress the Being (Triptych: Dilemma, Harasser, Failed Attempt), 2005, Oil on canvas, 70x191 cm
9Ikbale Kalaja, Beyond Sight, 2006, Oil on canvas, 101x70 cm

-e lindur më 1959 në Shkodër. Është piktore, ilustratore, tekstiliste, fotografe që jeton e punon në Shkodër. Ka studiuar në vitet 1978 – 1981 në Institutin e Lartë të Arteve, sot Universiteti i Arteve në atelierin e tekstilit. Pas mbarimit të studimeve emërohet mësuese në shkollën e mesme artistike “Prenkë Jakova”. Në vitin 1994 ajo u bë pjesë e Shoqatës së Grave Artiste Shqiptare “Linda” – e themeluar po atë vit. Në 2005 emërohet pedagoge në Universitetin e Shkodrës. Në vitin 2012 me hapjen e Akademisë së Arteve Shkodër emërohet Dekane e Fakultetit të Artit Pamor. Në nëntor 2013 me Dekret të Presidentit emërohet Rektore e AASH-së deri në vitin 2014. Më pas rikthehet në Universitetin e Shkodrës “Luigj Gurakuqi”, në Departamentin e Arteve, ku vazhdon aktivitetin e saj akademik.

Dashurinë për librin dhe artin ma nxiti babai, i cili vizatonte dhe ishte nxënës i artistit Simon Rrota. Kurse ime mëmë në mbarim të shkollës unike, për të ndihmuar familjen bashkë me nënën e saj qëndisnin xhamadanë nusërie për vajzat e atëhershme që do të martoheshin. Kur shikoja xhamadanin e nusërisë të nënës sime mahnitesha nga mrekullia që kishin bërë duart e saj. Kur kujtoj të gjitha këto kuptoj se arti tek unë nuk ishte një rastësi, pasi edhe nga babi, edhe nga nëna kisha rrënjë arti. Tezja ishte ajo që e mori seriozisht pasionin tim për artin dhe më nxiti të ndiqja studimet në Tiranë. 

Pas diplomimit punët e mia morën vëmendjen e kritikës shumë shpejt, e kjo më habiste shumë, sepse asnjëherë nuk e vlerësoja punën time. Filluan të më etiketonin ‘impresioniste’1, ‘ekspresioniste’. Ndërkohë unë dhe brezi im, Historinë e Artit e kemi studiuar deri para fillimit të impresionizmit. 

Jam një natyrë e qetë, e butë, shumë e ndrojtur dhe empatike. Personi që unë jam është një kontradiktë e madhe me energjinë që transmetohet në punët e mia2. Por është ky kombinim që më bën të ndjehem e përmbushur.  Stili im i të pikturuarit ka një qasje disi ironike, duke ndërthurur elemente të realizmit socialist të së kaluarës me abstragimin3. Veprat e mia pasqyrojnë një përkushtim të thellë ndaj eksplorimit të dinamikave sociale dhe personale përmes mediumeve të ndryshme artistike, megjithatë piktura mbetet mediumi im i preferuar.

Realitetit i qasem me vemendjen dhe kuriozitetin e një fëmije për të parë çdo gjë, çdo herë si diçka e re nga e cila mrekullohem, për të zbuluar aty, atë çka një sy i zakonshëm nuk mundet. Duke u ndjerë e ngacmuar, bëj pjesë të shqetësimit tim artistik dhe njerëzor të gjitha këto, duke i kthyer në tharmë të krijimtarisë sime, ku përmes gjuhës së artit mundohem të lë gjurmën time modeste, të ngre zërin në heshtje dhe të grish te shikuesi dëshirën për t’iu bashkuar këtij zëri dhe për të reaguar në mënyrën e vet ndaj problemeve. Kështu, ndaj me shikuesin jo vetëm shqetësimet e mia artistike, por edhe jetësore. Mundohem ta bëj këtë pa bujë, pa klithur, duke depërtuar te shikuesi me dashuri, me emocion, me shenjën time, me tingullin tim, duke e bërë të ndalet.

Bëj art, sepse nuk mund të mos bëj. Ai është pjesë ekzistenciale e vetes sime, është ushqimi kryesor për mua pa të cilin nuk mund të funksionoj. Arti, dhe e përditshmja ime, dashur pa dashur, nderthuren pashmangmërisht me njëri-tjetrin. 

Të qenurit artist është për mua një identitet. Shumë më herët sesa ky identitet të kthehet në profesion, arti është një mënyrë të qënuri. Pra, artisti nuk përcaktohet si i tillë thjesht nga aftësia që ka mbi një medium të caktuar si në rastin tim të artit pamor, pikturës, vizatimit, fotografisë, tekstilit. Tashmë me moshën, eksperiencën dhe vetëdijësimin mundem të pohoj që artisti ka një tendencë për të vëzhguar ndryshe realitetin. Artisti ka një aftësi shumë jashtë normales për të interpretuar një informacion që merr, qoftë verbal, viziv apo të shkruar. Duke pasur mënyra jo konvencionale të të menduarit, të parit dhe të vepruarit, të qënurit artist është identitet. 

Frymëzim artistik për mua është më shumë një shqetësim, i cili nis një kalvar të gjatë mendimesh e interpretimesh, e që më pas shndërohet në një produkt që është i prekshëm, qoftë foto, skicë, vizatim, pikturë. Edhe në qoftëse produkti final mund të jetë një peizazh, i një pamjeje të konsideruar të bukur, arsyeja e zgjedhjes së këtij subjekti, nuk vjen vetëm nga admirimi që mund të ketë syri im artistik ndaj asaj që po më paraqitet. Më shumë vjen si ngacmim i një loje ngjyrash4, formash, teksturash5që unë i hulumtoj dhe pyes veten pse nuk rrethohem gjatë gjithë kohës nga ato? Përse nuk mund ta mbart këtë dritë apo hije6 në xhepin tim, pse nuk mund ta kapsuloj këtë shprehi fytyre7, në një kub të qelqtë që ta shikoj dhe të provoj sa herë që dua ndjesinë që më ka dhënë herën e parë? Më ndodh për shembull të pyes veten pse kjo zonjë i ka varur rrobat e saj në tel sipas kësaj kronologjie ngjyrash? E tesksa teli me rrobat e varura vazhdon e ndjell kuriozitet, unë e gjej veten para faktit që ky moment tmerrësisht i thjesht ka skllavëruar vëmendjen dhe kohën time dhe është shndërruar në arsye të mjaftueshme për ta hedhur në telajo. Pyetjet nisin nga skenare hipotetike që unë filloj dhe krijoj në kokën time për çdo situatë, e duke qënë tashmë e ndërgjegjshme për mediumin që zotëroj, vendos ta bëjë subjekt. Ky proces të menduari është tërësisht individual dhe shumë i shpejtë. Në këtë mori fantazish pjesa më e vështirë është krijimi i formave të pastërta, të cilat nuk përmbajnë në dukje kaq shumë ngarkesë informacioni, të vërtetë ose edhe fiktiv8. Prandaj dhe shpesh herë kur dikush më pyet pse e kam bërë këtë zgjedhje, për këtë kompozim, pse kam zgjedhur këtë peizazh, apo këtë karakter, përgjigjja mund të mos jetë gjthmonë e sakta. Kjo, jo nga mungesa e dëshirës për ta dhënë këtë informacion, por nga procesi i koklavitur i krijimit. Të gjithë të vërtetën e pastër unë e kam shprehur me mediumin që zotëroj më mirë, në formë instiktive9. Nuk mundem të shpjegoj çdo gjë verbalisht, nuk e bëj dot kaq mirë këtë pjesë. Roli im është përmbushur aty tek ajo linjë, tek ajo penelatë.

Mendoj se realiteti i një artisti është gjithmon i vështirë dhe tmerrësisht i varur nga kushtet psiko-social-politike të vendit dhe situatës ku ndodhet. Ngacmimet frymëzuese kërkojnë që në kushtet ideale, artisti të kishte jo vetëm gjithmonë me vete një mjet, një laps, një letër, një aparat për ta hedhur, por edhe kohën fizike jo shumë të largët nga momenti i marrjes së spuntos frymëzuese. Unë teksa bëj pazaret dhe vërtitem me biçikletë, teksa mundohem të liroj duart nga qeskat e blerjeve se po më bie telefoni, duke menduar që mund të jetë vajza, burri, puna, kam marrë një spunto artistike dhe i hedh qeskat përtokë tek dera e shtëpisë dhe vrapoj në studio pavarësisht orës apo çdo angazhimi, për të hedhur idenë time në telajo. Kjo do të ishte nje situatë ideale por jeta nuk është kështu dhe fatkeqsisht unë kam nevojë që të planifikoj përmbushjen e nevojave bazike, të cilat kërkojnë organizim e planifikim. Koncepte këto që nuk lidhen mirë me frymëzimin si proçes, i çili është i lirë, është spontan, është i papritur dhe nuk ka një zile me alarm. Sigurisht çdo ditë është një kompromis, sepse si grua unë kam zgjedhur të përjetoj edhe kënaqësi të tjera siç ka qënë dhe mëmësia, martesa dhe çdo gjë që vjen me këto angazhime. Pra, nëse për një grua tjetër vendimi për të mos u bërë nënë mund ta lirojë atë nga një angazhim, në rastin tim që kam dashur ta bëj dhe ta shijoj si ndjesi, më ka vënë para një pazëlli – se si mund të balancoj dëshirat e mia në lidhje me artin por edhe jetën sociale dhe bashkëshortore. Ç’do ditë duhet të marr vendime se kujt do t’i jap copën më të madhe të “tortës”, vetes, artit, gjumit, fëmijës, punës, bashkëshortit etj.

Në skenën e artit vendas sigurisht në vitet e fundit ka një tendencë më të madhe për t’i dhënë më shumë kohë gruas artiste, sigurisht edhe në fusha të tjera jo vetëm në art. Ka një lëvizje me hapa të vegjël drejt ndryshimit të konceptit, të një gruaje të përmbushur apo të arrirë. Dikur ishte ideja që gruaja medoemos duhej të ishte e martuar dhe nënë që të përmbushte rolin e saj në shoqëri, ndërsa sot ky nuk është një kusht aq i domosdoshëm. Njerëzit kanë filluar të ndërgjëgjësohen për aspektin kohë, prioritet dhe madje tashmë punët e një shtëpiakeje që dikur merreshin si të mirëqëna, kuptohet që janë si çdo punë tjetër që kërkojnë kohë dhe energji, që fare mirë mund t’i jepej artit. E megjithatë po flasim për këtë gjë vetëm në realitete sociale më të zhvilluara, sepse në provincë dhe realitete të mbyllura këto tematika, nuk kanë guxim as të diskutohen e jo më të ndërmerren veprime sipas tyre. 

Tekst i shkruar nga artistja në konsultim me Adela Demetja-n (2025).

1Ikbale Kalaj, Përtëritje, 1986, Vaj në kanavacë, 115x80 cm
2Ikbale Kalaja, Piaca e Shkodrës, 1985, Vaj në kanavacë, 45x53 cm
3Ikbale Kalaja, Jeta rilind..., 1989, Vaj në kanavacë, 60 x 60 cm
4Ikbale Kalaja, Peizazh surreal, 2014, Vaj në kanavacë, 60x70 cm
5Ikbale Kalaja, Jashtë dritares, 2014, Vaj në kanavacë, 35.5x45 cm
6Ikbale Kalaja, I ndeza një qiri Shkodrës, 2005, Vaj në kanavacë, 101x70 cm 
7Ikbale Kalaja, Portret vajze, 1997, Vaj në kanavacë, 45x35.5 cm
8Ikbale Kalaja, Kur hijet shtypin qenien (Triptik: Dilema, Ngacmuesi, Përpjekje e dështuar), 2005, Vaj në kanavacë, 70x191 cm
9Ikbale Kalaja, Përtej shikimit, 2006, Vaj në kanavacë, 101x70 cm