Maja ∀. Ngom

Maja ∀. Ngom — born in 1980, Polish-Senegalese visual artist living in London. In 2005, she obtained a master’s degree from the Faculty of Modern Languages at the Adam Mickiewicz University in Poznań, where she also studied at the Institute of Cultural Studies. She also graduated from the Faculty of Art at the Royal College of Art in London.
In her work, she combines photography, text and sculpture. Her work is inspired by natural forms and the diversity of techniques and materials. In her artistic explorations, she often draws on autobiographical motifs and issues related to the study of Blackness in the context of Poland.

To this day, it is unclear whether I was born in Poland, in Poznań, or in Djilor, a small village in Senegal, where my father comes from. I remember little from my childhood, and the fragments from which I piece together my past make me a rather unreliable narrator. I remember the taste of peanut butter, which I used to eat with a spoon straight from the jar, sticking to the roof of my mouth. I remember my grandmother’s bare feet walking across the sandy beach in front of her house, followed by stray dogs. I also remember my dad’s hi-fi tower, which looked like a spaceship cabin in his small student room, and the image of the Black Madonna illuminated by coloured bulbs lighting up my grandparents’ bedroom. 

About two art lessons

In my early school years, my grandmother decided to help me learn to write letters. The tip of her tongue, trapped in the corners of her mouth — the result of deep concentration and great care — harmonised with the pen moving slowly between the lines, drawing incomprehensible zigzags that eventually formed letters.

My first encounter with art in primary school was a failure, marked by a poor grade for a crayon drawing entitled ‘Night Bonfire’. It is dusk, when the fading horizon blurs the perspective, mixing the sky with the earth. A few trees covered with grooved bark, suspended in the space of the page, form a forest. In the middle, a pile of red-hot wood, blazing with yellow fire, touches the frames of asymmetrical stars. A group of people huddle around the fire, its embers glowing. They stare ahead in silence, motionless. Their delicately sketched round faces with dot-like eyes are silent, their lips thin dashes. The only person who was moved by this drawing was my grandfather.

My repeated experiences of duality have deeply influenced who I am today, and their echoes resound in many of my works. For several years, before I moved in with my grandparents permanently, I attended two schools and lived in two different places: a few months in Poznań in a block of flats with my mother and a few months in the countryside in a house with my grandparents, sleeping in a hollow between their mattresses. Growing up, I had neither the language nor the tools to describe my experiences of being a ‘female’ and “aged” body in all its excessive visibility in Poland and the madness of its absence and excess (‘not enough’ / ‘too much’ / ‘not enough’ Czarna), where the authenticity of one’s sense of self is constantly undermined by social interactions. Perhaps my art and practice are a way of inhabiting and finding my own place in these irreconcilable, oil-and-water-like multiplications of myself.

The Sweet Taste of Otherness 12345, an installation created for the Zielona Góra Biennale, was an attempt to create and appropriate a symbolic space in which the method and direction of the work were determined by selected racial and visual linguistic codes. These were both those I know from my own experience and those my father would remember from his time in Poland in the 1980s, before he returned to Senegal.

In a text for the magazine Obieg entitled The Sweet Taste of Otherness6, which gave rise to the idea for the installation, I wrote: “My father and I shared the same experience of otherness and otherworldliness.” In this purple-tinged space lined with asphalt roofing felt, music that put the brain into a state of relaxation led the viewer between undulating and silent vessel-figures with plants. The sickly smell combined with the music and the sharpness of the light made the place claustrophobic. I believe that this space also reflected my state of mind at the time — it was an expression of my fear and discomfort, but it also expressed an urgent need to take my own place and voice.

Many people in Poland ask me: Is creating works about black subjectivity the result of an imposed white, dominant gaze that focuses on its otherness and, in a way, ‘obliges’ you to address this issue? Does it matter? I think that the body never exists in a vacuum, but is immersed in a cultural context. Immersed in the mud of history, it floats on the surface of what is absent, omitted or hidden. The possibility of excluding the body from perceiving and experiencing the world — its presumed invisibility — is a privilege granted only to some of us.

Many of my works are permeated with an atmosphere of silence and the unspeakable, probably resulting from a sense of loneliness in otherness. The lack of siblings, limited contact with my father, and growing up in a country with a small black diaspora did not provide many opportunities to share, understand, or process certain experiences. This sense of isolation sown in the past prompted me to work on a new visual project, Dark Polish Archives, a multi-layered repository of public and personal materials dedicated to the experience of Black Polish women and men. These archives are experimental and fluid in form. They collect a polyphony of voices, a multitude of gestures, threads and traces. 

In my artistic practice, I work on many levels, such as text, sculpture and photography. I am interested in the diversity of materials, their fusion despite their differences, their rawness and organic nature. Narrative and autobiographical elements are a recurring motif in my work, in which I draw inspiration from symbolic and linguistic codes, literature, religious and popular science motifs, creating a mycelium of peculiar associations and relationships. 78910

The text was written in collaboration with Romuald Demidenko (2024).

1Image: Maja ∀. Ngom, Sweet Taste of Otherness, 2020, installation, Biennale Zielona Góra. Photo: Marek Lalko. Courtesy of the artist.
2Image: Maja ∀. Ngom, Vessel, figure 3, from the series “Sweet Taste of Otherness”, 2020, installation, Biennale Zielona Góra, ceramics, plant Colocasia esculenta (black magic). Photo: Marek Lalko. Courtesy of the artist.
3Image: Maja ∀. Ngom, Curtain, from the series “Sweet Taste of Otherness”, 2020, installation, Biennale Zielona Góra, satin, bamboo stick, hair. Photo: Hicham Gardaf. Courtesy of the artist.
4Image: Maja ∀. Ngom, Sweet Taste of Otherness, 2022, exhibition view at Museum of Art in Łódź, ceramics, asphalt felt, plants: Cocos nucifera (coconut palm), Rhapis excelsa (lady palm), Phoenix roebelenii (pygmy date palm); sound, papier mâché, UV lights. Photo: HaWa. Courtesy of the artist.
5Image: Maja ∀. Ngom, Sweet Taste of Otherness, 2022, installation, Museum of Art in Łódź, ceramics, plant: Rhapis excelsa (lady palm). Photo: HaWa. Courtesy of the artist.
6Maja ∀. Ngom, Sweet Taste of Otherness, Obieg, no. 13/2019 “Od–innienie”, see: https://obieg.pl/177-slodki-smak-innosci.
7Image: Maja ∀. Ngom, Untitled (8), from the series “Everything They Hide From Themselves Will Be Revealed To Them”, 2015, gelatin silver print, 20 x 25 cm. Courtesy of the artist.
8Image: Maja ∀. Ngom, Untitled (3), from the series “Everything They Hide From Themselves Will Be Revealed To Them”, 2015, gelatin silver print, 110 x 150 cm. Courtesy of the artist.
8Image: Maja ∀. Ngom, Untitled (4), from the series “Everything They Hide From Themselves Will Be Revealed To Them”, 2015, gelatin silver print, 20 x 25 cm. Courtesy of the artist.
9Image: Maja ∀. Ngom, Burning Heart, 2024, FILET, London, plaster, wax, rose, fork, crystal vessel, napkin, papier mâché. Photo: Tanya Moulson. Courtesy of the artist.

— urodzona w 1980 roku, polsko-senegalska artystka wizualna mieszkająca w Londynie. W 2005 roku uzyskała tytuł magistra na Wydziale Neofilologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie równolegle studiowała w Instytucie Kulturoznawstwa. Ukończyła również studia na Wydziale Sztuki w Royal College of Art w Londynie.  W swojej twórczości łączy fotografię, tekst i rzeźbę. Inspiracją dla jej prac są formy naturalne oraz różnorodność technik i materiałów. W poszukiwaniach artystycznych często sięga po motywy autobiograficzne oraz zagadnienia związane z badaniem pojęcia Czarności (Blackness) w kontekście ukształtowanym na gruncie polskim.

Do dziś nie jest pewne, czy urodziłam się w Polsce, w Poznaniu, czy w Djilor, małej wiosce w Senegalu, z której pochodzi mój ojciec. Z czasów dzieciństwa pamiętam niewiele, a okruchy, z których składam przeszłość, robią ze mnie dosyć niewiarygodnego narratora. Pamiętam smak masła orzechowego, które wyjadane łyżeczką ze słoika przyklejało się do podniebienia. Przypominam sobie bose stopy mojej babci przemierzające piaszczystą plażę naprzeciwko jej domu i podążające tuż za nią bezpańskie psy. Pamiętam też wieżę hi-fi mojego taty, która wyglądała jak kabina statku kosmicznego w jego małym pokoju akademickim, oraz podświetlany kolorowymi żarówkami obraz Czarnej Madonny rozświetlający sypialnię moich dziadków. 

O dwóch lekcjach sztuki

W pierwszych latach nauki szkolnej to moja babcia postanowiła pomóc mi w nauce pisania liter. Końcówka jej języka, uwięziona w kącikach ust — wynik głębokiego skupienia i ogromnej staranności — harmonizowała z długopisem poruszającym się powoli między liniami, kreślącym niezrozumiałe zygzaki układające się ostatecznie w formę liter. 

Moje pierwsze spotkanie ze sztuką w szkole podstawowej było porażką naznaczoną złą oceną za rysunek kredkami świecowymi zatytułowany „Nocne ognisko”. Jest zmierzch, podczas którego zanik horyzontu rozsadza perspektywę, mieszając niebo z ziemią. Kilka drzew pokrytych korą z wyżłobionymi rowkami, zawieszonych w przestrzeni kartki, tworzy las. Na środku stos rozgrzanego do czerwoności drewna, buchający żółtym ogniem, dotyka ram niesymetrycznych gwiazd. Tuż przy ognisku, przy jego żarze, unosi się grupa ludzi. Patrzą przed siebie w milczeniu, w bezruchu. Ich delikatnie zarysowane okrągłe twarze z oczami niczym kropki milczą ustami z cienkich myślników. Jedyną osobą, którą poruszył ten rysunek, był mój dziadek. 

Wielokrotne doświadczenia podwójności głęboko wpłynęły na to, kim jestem dzisiaj, a ich echo rozbrzmiewa w wielu moich pracach. Przez kilka lat, zanim jeszcze na stałe zamieszkałam z dziadkami, chodziłam do dwóch szkół i mieszkałam w dwóch różnych miejscach: kilka miesięcy w Poznaniu w bloku z mamą i kilka miesięcy na wsi w domu z dziadkami, śpiąc w zagłębieniu powstałym między ich materacami. Dorastając, nie posiadałam ani języka, ani narzędzi, aby opisać moje doświadczenia związane choćby z byciem ciałem „kobiecym” i „urasowionym” w całej jego nadmiernej widzialności w Polsce i obłędzie jego braku i nadmiaru („niewystarczająco” / „nadto” / „nie aż tak” Czarna), gdzie autentyczność poczucia siebie jest nieustannie podważana przez interakcje społeczne. Być może moja sztuka i praktyka są sposobem na zamieszkanie i znalezienie własnego miejsca w tych nie do pogodzenia, niczym olej i woda, zwielokrotnieniach siebie. 

Słodki smak inności12345, instalacja zrealizowana na Biennale Zielona Góra była próbą stworzenia i zawłaszczenia symbolicznej przestrzeni, w której metodę i kierunek pracy wyznaczały wybrane rasowo-wizualne kody językowe. Były to zarówno te, które znam z własnego doświadczenia, jak i te, które pamiętałby mój ojciec, przebywający w Polsce w latach osiemdziesiątych, zanim wrócił do Senegalu.

W tekście dla magazynu „Obieg” zatytułowanym Słodki smak inności6, z którego narodził się pomysł instalacji, napisałam: „Mój ojciec i ja dzieliliśmy to samo doświadczenie inności i nieziemskości”. W tej nasyconej fioletem przestrzeni wyłożonej papą asfaltową, muzyka wprowadzająca mózg w stan relaksacji prowadziła widza między pofałdowane i milczące naczynia-figury z roślinami. Mdlący zapach w połączeniu z muzyką i ostrością światła czyniły miejsce klaustrofobicznym. Uważam, że przestrzeń ta odzwierciedlała również mój stan ducha w tamtym czasie — była wyrazem mojego lęku i dyskomfortu, ale też wyrażała pilną potrzebą zajęcia własnego miejsca i głosu.

Wielu ludzi w Polsce pyta mnie: Czy tworzenie prac o czarnej podmiotowości jest wynikiem narzuconego białego, dominującego spojrzenia, które skupia się na jej inności i niejako „obliguje” do poruszania tego zagadnienia? Czy ma to znaczenie? Myślę, że ciało nie istnieje nigdy w próżni, lecz jest zanurzone w kontekście kulturowym. Zanurzone w błocie historii unosi się ono na powierzchni tego, co nieobecne i pominięte lub ukryte. Możliwość wykluczenia ciała z postrzegania i doświadczania świata — jego domniemana niewidzialność — jest przywilejem danym tylko niektórym z nas.  

W wielu moich pracach przewija się atmosfera milczenia i niewysłowionego, wynikająca prawdopodobnie z poczucia samotności w inności. Brak rodzeństwa, ograniczony kontakt z ojcem oraz dorastanie w kraju, który posiadał nieliczną czarną diasporę, nie dawały wielu możliwości, by dzielić się i zrozumieć, czy przetrawić pewne doświadczenia. To zasiane w przeszłości poczucie odosobnienia skłoniło mnie do pracy nad nowym projektem wizualnym Dark Polish Archives — będącym wielowarstwowym repozytorium publicznych i osobistych materiałów poświęconych doświadczeniu Czarnych Polek i Polaków. Archiwa te mają charakter eksperymentalny i są w swojej formie płynne. Zbierają polifonię głosów, mnogość gestów, wątków i śladów. 

W mojej praktyce artystycznej tworzę na wielu płaszczyznach, takich jak tekst, rzeźba i fotografia. Interesuje mnie różnorodność materiałów, ich zespalanie pomimo odmienności, surowość i organiczność. Elementy narracyjne i autobiograficzne są powracającym motywem w moich pracach, w których czerpię inspirację z kodów symboliczno-językowych, literatury, motywów religijnych i popularnonaukowych, tworząc z nich grzybnię osobliwych skojarzeń i relacji.78910

Tekst powstał we współpracy z Romualdem Demidenko (2024).

1Zdjęcie: Maja ∀. Ngom, Słodki smak inności, 2020, instalacja, Biennale Zielona Góra. Fot. Marek Lalko. Dzięki uprzejmości artystki.

2Zdjęcie: Maja ∀. Ngom, Naczynie, figura 3, z cyklu „Słodki smak inności”, 2020, instalacja, Biennale Zielona Góra, ceramika, roślina Colocasia esculenta (czarna magia). Fot. Marek Lalko. Dzięki uprzejmości artystki.
3Zdjęcie: Maja ∀. Ngom, Zasłona, z cyklu „Słodki smak inności”, 2020, instalacja, Biennale Zielona Góra, satyna, tyczka bambusowa, włosy. Fot. Hicham Gardaf. Dzięki uprzejmości artystki.
4Zdjęcie: Maja ∀. Ngom, Słodki smak inności, 2022, widok wystawy w Muzeum Sztuki w Łodzi, ceramika, papa asfaltowa, rośliny: Cocos nucifera (palma kokosowa), Rhapis excelsa (palma biczowa), Phoenix roebelenii (daktylowiec niski); dźwięk, papier mâché, światła UV. Fot. HaWa. Dzięki uprzejmości artystki.

5Zdjęcie: Maja ∀. Ngom, Słodki smak inności, 2022, instalacja, Muzeum Sztuki w Łodzi, ceramika, roślina: Rhapis excelsa(palma biczowa). Fot. HaWa. Dzięki uprzejmości artystki.
6Maja ∀. Ngom, Słodki smak inności, Obieg, nr 13/2019 “Od–innienie”, zob.: https://obieg.pl/177-slodki-smak-innosci.
7Zdjęcie: Maja ∀. Ngom, bez tytułu (8), z cyklu „Wszystko, co ukrywają przed sobą, zostanie im wyjawione”, 2015, odbitka żelatynowo-srebrowa, 20 x 25 cm. Dzięki uprzejmości artystki.
8Zdjęcie: Maja ∀. Ngom, bez tytułu (3), z cyklu „Wszystko, co ukrywają przed sobą, zostanie im wyjawione”, 2015, odbitka żelatynowo-srebrowa, 110 x 150 cm. Dzięki uprzejmości artystki.
8Zdjęcie: Maja ∀. Ngom, bez tytułu (4), z cyklu „Wszystko, co ukrywają przed sobą, zostanie im wyjawione”, 2015, odbitka żelatynowo-srebrowa, 20 x 25 cm. Dzięki uprzejmości artystki.
9Zdjęcie: Maja ∀. Ngom, Gorejące serce, 2024, FILET, Londyn, gips, wosk, róża, widelczyk, naczynie kryształowe, serwetka, papier mâché. Fot. Tanya Moulson. Dzięki uprzejmości artystki.