Kristina Bozhurska
Kristina Bozhurska graduated at the Painting Department of the Faculty of Fine Arts-Skopje in 2008, and got her MA in cultural studies at the Institute for Macedonian Literature, Skopje, in 2017, with a main research focus on social art practice. In her works, Kristina uses a multitude of techniques and materials, including ready-made objects, painting, drawing, text and video. Her interest derives from the intersection of art, pedagogy and socio-political observations, progressing into a practice with elements of participatory art that urges interruption of the “usual” and raises questions about possibilities of transformation. By carefully curating materials and visual references, she often brings attention to the discarded, forgotten and useless, questioning the established norms and the dominant consensus.
Her solo shows include exhibitions in Gallery Una – Bjarred, Sweden; Skopje, Kumanovo, and Prima Gallery-Berlin. She has also participated in a number of group exhibitions and video art festivals in the country and abroad. In 2011, she completed a residential stay at ISCP New York, and in 2013, she received a scholarship for the Arte Utile course led by Tania Bruguera at the Salzburg Summer Art Academy. She has won several awards: The best video in the “Nano Minute” category of the International video festival in Brazil (2008); 2010 ”Denes” Award for best young visual artist, Skopje, Macedonia, and in 2019, she won the BuzArt award at the Art Residence “Togetherness” in Tirana, organized and founded by the Swiss Cultural Fund Albania and Kalo Gallery. She currently teaches art at the Quality International School of Skopje.
Artist statement
I began my journey in art as a painting graduate, but my practice has evolved significantly over the years. Storytelling has always been a large part of my work – specifically, telling the stories that often remain in the margins. In the early stages of my practice, I focused on environmental issues, driven by questions about how art should contribute to the world. Should it aim to reveal a broader truth, answer universal questions?
It didn’t take long for me to realize that my art wasn’t about grand and important narratives.
Instead, my interest gravitated toward my surroundings – the social, political, and cultural fabric of my local context. Living and working in a country marked by constant uncertainty and political turmoil has inevitably shaped my art practice. These realities have found their way into my work.
My feelings about the social potential of art are a constant ebb and flow. Some days I am inspired by artists who use its potential as a tool for social change (Arte útil), other days I feel unconfident and discouraged with the limitations and powerlessness of art. This duality keeps me questioning and experimenting, searching for ways to navigate the tension between optimism and disillusionment.
Thinking about it, I would say my practice is a reflection of these contradictions – a negotiation between hope and critique, between a promise and a feeling of being trapped in the current socio-economic complexities.1
When the grand revamp of Skopje was announced as Skopje 2014 by our conservative and nationalistic government, I was reminded that art can have lots of power. Art can be used to manipulate. We have witnessed this many times. A huge amount of money for such a poor country as ours was spent on sculptures, facades and new buildings. The Neo-Baroque makeover was a way for the government to rewrite history and materialize its own vision of the county’s identity.2345
Growing up in a small town I believe has had a big influence on my work.
The transitioning from a socialist system in Yugoslavia has led to massive layoffs in my hometown. The rapid privatization, unemployment and corruption were fertile ground for worker’s exploitation and manipulation. The stories about the prosperous workers’ past, turned into stories about inhumane exploitations in the private industries.
In 2015, I started collecting those testimonials, building my archive first with the stories my friends and their families shared with me. This artistic documentary project got published by PrivatePrint, and was realized as an artistic and a fundraising project for support of the organization “Glasen tekstilec” [“Loud Textile Worker”] from Shtip, an activist organization that aims to enable better conditions for the women workers in the textile, leather and shoemaking industries.6
My practice often centers on the intersections of gender, cultural dynamics, and the consequences of patriarchy. While working on the series of works that explored the local feminist issues, I felt connected with the Manifesto: Feminism for the 99% (Thesis 2: Liberal Feminism is bankrupt. It’s time to get over it.) which highlights the fact that the neoliberal system impacts woman globally.Facing complex economic and cultural challenges, women on top of that are burdened with patriarchal expectations and norms.789
Will the capitalist system ever transform into something more humane? My work Set in Stone 10 reflects my pessimism about the future, yet I hold onto hope. Through participatory, pedagogical, and collaborative practices, I propose that small steps can lead to social revision.11121314 Art may not transform systems, but little by little, it can inspire personal and intimate transformation.15
Besides working as an artist, I work as an art teacher. As both an artist and educator, I believe in the potential of art in helping us make sense of the world. My current goal is to bridge contemporary art and education, and foster a debate about the role of contemporary art in education and emphasizing its importance in shaping how we think and learn.
The text is a result of the invitation by Ivana Vaseva 2025
1Image: Kristina Bozhurska, It's a trap, 2022, Ready-made object and plexiglass, 24x10x11 cm, installation dimensions variable
2Image: Nationalism detail
3Image: Kristina Bozhurska, Nationalism, 2017 plates and dough, 220x20 cm
4Image: Kristina Bozhurska, Video Stills, Melting Plot, 2017, 3'54''
5Image: Kristina Bozhurska, Disguise, 2017, styrofoam, expanding foam and gold leaf sheets, dimensions variable
6Image: 15 Horror Stories by Women Workers, Publication, 2020, Photo by Private Print
7Image: Kristina Bozhurska, Tangled threads, 2019, Paper-mâché and text, object 18x17cm, installation dimensions variable, photo by photo by Ervin Brexolli
8Image: Kristina Bozhurska, Tangled threads, 2019, exhibition at MoCA Skopje, photo by Maja Argakijeva
9Image: Kristina Bozurska, 365 days, 2019, thread, stone and cotton, photo by Anita Palceska
10Image: Kristina Bozhurska, Set in Stone, 2019, cement tiles, photo by Maja Argakjlieva
11Image: Kristina Bozhurska, Participative Project Homework, 2021 at Center Jadro
12Image: Kristina Bozhurska, Participative Project Homework, 2021 at Center Jadro
13Image: Kristina Bozhurska, Participative Project Homework, 2021 at Center Jadro
14Image: Kristina Bozhurska, Video documentation still,2021 Participative Project at Center Jadro, video by Gjogje Jovanovikj
15Image: Kristina Bozhurska, Tea gathering in the park, community activity about storytelling with activist from Ekvalis, 2023, photo by Nadica Baniska
Кристина Божурска дипломирала сликарство на Факултетот за ликовни уметности – Скопје во 2008 година, а во 2017 година магистрирала културолошки студии на Институтот за македонска литература, Скопје, со главен истражувачки фокус на социјалните практики во уметноста. Во своите дела Кристина користи различни техники и материјали, вклучувајќи реди-мејд предмети, сликарство, цртеж, текст и видео. Таа работи на пресекот меѓу уметноста, педагогијата и социо-политичките опсервации, развивајќи практика со елементи на партиципативна уметност што поттикнува прекин на „вообичаеното“ и поставува прашања за можностите за трансформација. Со внимателна селекција на материјали и визуелни референци, таа често го насочува вниманието кон отфрленото, заборавеното и непотребното, преиспитувајќи ги воспоставените норми и доминантниот консензус.
Има реализирано самостојни изложби во галерија Уна во Бјаред, Шведска; во Скопје, во Куманово, како и во Прима галерија во Берлин. Учествувала на бројни изложби и видео-фестивали во земјава и во странство. Во 2011 година остварила студиски престој во ISCP New York, а во 2013 година добива стипендија за учество во курсот Arte Utile на Тања Бругера, на Летната уметничка академија во Салзбург. Има освоено повеќе награди: Најдобро видео во категорија “Nano Minute“ на Меѓународниот видео фестивал во Бразил (2008); наградата „Денес“ за млад визуелен уметник во 2010 година во Скопје, а во 2019 година ја добива BuzArt наградата на уметничката резиденција “Togetherness“ во Тирана, доделена од Швајцарската фондација за култура во Албанија и галерија Кало. Предава ликовна уметност во Quality International School, Скопје.
Изјава на уметницата
Моето патување во уметноста го започнав како дипломирана сликарка, но со текот на годините мојата практика значително се развиваше. Раскажувањето приказни отсекогаш било значаен дел од мојата работа, особено приказни кои често остануваат на маргините. Во раните фази од мојата практика се фокусирав на животната средина, водејќи се од прашања за тоа како уметноста треба да придонесе за светот. Дали треба да има за цел да открие поширока вистина, да одговори на универзални прашања?
Но, набрзо сфатив дека мојата уметност не е за големи и важни наративи.
Наместо тоа, мојот интерес се насочи кон мојата околина – социјалното, политичкото и културното ткиво на мојот локален контекст. Живеењето и работењето во земја обележана со постојана неизвесност и политички превирања неизбежно ја обликуваше мојата уметничка практика. Овие реалности се вградија во мојата работа.
Моите чувства за социјалниот потенцијал на уметноста постојано се менуваат. Некои денови сум инспирирана од уметници кои го користат нејзиниот потенцијал како алатка за социјална промена (Arte útil), а други денови чувствувам несигурност и обесхрабреност поради нејзините ограничувања и немоќ. Оваа дуалност ме тера постојано да се преиспитувам и да експериментирам, барајќи начини да се справам со тензијата помеѓу оптимизмот и разочараноста.
Кога размислувам за тоа, би рекла дека мојата практика е рефлексија на овие контрадикции – преговарање помеѓу надежта и критиката, помеѓу ветувањето и чувството на заробеност во тековните социо-економски комплексности.1
Кога беше најавено големото преобликување на Скопје со проектот „Скопје 2014“ од страна на нашата конзервативна и националистичка влада, се потсетив дека уметноста може да има огромна моќ. Уметноста може да се користи за манипулација. Сведоци сме на тоа многупати. Огромна сума на пари, која за сиромашна земја како нашата е невообичаена, беше потрошена за скулптури, фасади и нови згради. Необарокната преобразба беше начин за владата да ја преработи историјата и да ја материјализира својата визија за идентитетот на земјава. 2345
Израснав во мал град, и верувам дека тоа има големо влијание врз мојата работа. Транзицијата од социјалистичкиот систем на Југославија доведе до масовни отпуштања од работа во мојот роден град. Брзата приватизација, невработеноста и корупцијата создадоа плодна почва за експлоатација и манипулација на работниците. Приказните за просперитетното минато на работниците се претворија во приказни за нечовечка експлоатација во приватните индустрии.
Во 2015 година започнав да ги собирам тие сведоштва, градејќи го мојот архив најпрво со приказните што моите пријатели и нивните семејства ги споделија со мене. Овој уметнички документарен проект беше објавен од студиото PrivatePrint и беше реализиран како уметнички и хуманитарен проект за поддршка на организацијата „Гласен текстилец“ од Штип, активистичка организација која се залага за подобри услови за работничките во текстилната, кожарската и чевларската индустрија.6
Фокусот на мојата практика е често на пресекот на родовите прашања, културната динамика и последиците од патријархатот. Додека работев на серијата дела кои ги истражуваа локалните феминистички прашања, почувствував поврзаност со Манифестот: Феминизам за 99% (Теза 2: Либералниот феминизам пропадна. Време е да продолжиме понатаму.), кој го истакнува фактот дека неолибералниот систем ги засега жените на глобално ниво. Соочувајќи се со комплексни економски и културни предизвици, жените дополнително се оптоварени со патријархални очекувања и норми.789
Ќе се трансформира ли некогаш капиталистичкиот систем во нешто похумано? Моето дело Исклесано во камен10 го одразува мојот песимизам за иднината, но сепак се држам до надежта. Преку партиципативни, педагошки и колаборативни практики, предлагам дека малите чекори можат да водат кон социјална ревизија.11121314 Уметноста можеби нема да ги трансформира системите, но малку по малку, може да инспирира лична и интимна трансформација.15
Покрај тоа што работам како уметница, работам и како наставничка по ликовна уметност. Како уметница и едукаторка, верувам во потенцијалот на уметноста да ни помогне да го разбереме светот. Моја актуелна цел е да ја поврзам современата уметност со образованието и да поттикнам дебата за улогата на современата уметност во образованието, истакнувајќи ја нејзината важност во обликувањето на нашиот начин на размислување и учење.
Текстот е резултат на поканата од Ivana Vaseva 2025.
1Слика: Кристина Божурска, Мамка, 2022, реди-мејд објект и плексиглас, 24x10x11 см, варијабилини димензии на инсталација
2Слика: Национализам детаљ
3Слика: Кристина Божурска, Национализам, 2017, чинии и тесто, 220x20см
4Слика: Кристина Божурска, Слика од видео, Заговор што се топи, 2017, 3’54”
5Слика: Кристина Божурска, Преправање, 2017, Стиропор, пур-пена и златни ливчиња, димензии варијабилни
6Слика: 15 Хорор приказни од жени работнички, Публикација, 2020, Фотографија на Private Print
7Слика: Кристина Божурска, Заплеткани конци, 2019, Paper-mâché и текст, објект 18x17см, димензии на инсталација варијабилни, фотографија на Ервин Бреколи
8Слика: Кристина Божурска, Заплеткани конци, 2019, изложба во МСУ Скопје, фотографија на Маја Аргакијева
9Слика: Кристина Божурска, 365 денови, 2019, камент, конец и памук, фотографија на Анита Палческа
10Слика: Кристина Божурска, Исклесано во камен, 2019, цементни плочки, фотографија на Маја Аргакијева
11Слика: Кристина Божурска, Партиципативен проект Домашна работа, 2021, Центар Јадро
12Слика: Кристина Божурска, Партиципативен проект Домашна работа, 2021, Центар Јадро
13Слика: Кристина Божурска, Партиципативен проект Домашна работа, 2021, Центар Јадро
14Слика: Кристина Божурска, Слика од документарно видео, 2021, Партиципативен проект во Центар Јадро, видео од Ѓорѓе Јовановиќ
15Слика: Кристина Божурска, Чајанка во парк, акција за раскажување приказни со активистите на Еквалис и заедницата, 2023, фотографија на Надица Банишка
