Kolektyw Łaski
Julia Golachowska – born in 1992 in Warsaw, is a PhD student at the Jagiellonian University and a graduate of the Academy of Fine Arts (ASP) in Warsaw, Warsaw University and Central European University. Artist and cultural studies scholar. Her research interests include Polish nationalism and the role of Jewish heritage in Polish culture and memory.
Anna Shimomura – born in 1992 in Otaru – graduated from the Academy of Fine Arts in Warsaw and the University of Warsaw. Holder of the Japanese government scholarship. She is interested in intercultural dialogue, inspired by the phenomenon of migration, borderland, postcolonial reality; everything that is ambiguous and heterogeneous.
Jagoda Kwiatkowska – born 1991 in Jelenia Góra – graduate of the Academy of Fine Arts in Warsaw and Warsaw University. In her work she pays attention to phenomena related to the construction of identity. Feminism, memory and myth are important to me.
Portrait of the artists by Katarzyna Los.
THE EARTH IS NOT YET LOST
Our practice has changed since we operate as a collective. We support each other, negotiate and argue, and at the same time we are more audible as a group. We are motivated to act by the current political situation, history, but also by our vision of the world we would like to live in.
We started cooperating during our studies at the Academy of Fine Arts in Warsaw. From our observations, but also from our research1 we know that women are less likely to succeed. Even in college we heard that giving birth to a child is the end of an artist’s career. We lacked role models – there was only one female professor in our department. We were worried about the perspective of individual work, the atmosphere of race, and the uneven fight with the art market. After graduation, we came to the conclusion that we still needed the support, discussion and exchange that community provides. This is how the Kolektyw Łaski [Grace Collective] was formed, whose name refers to the “Hail Mary” prayer. It is a reference to the figure of Mary as a strong and important female figure in culture and history – after all, she is still the Queen of Poland today.
We were born in different parts of the world and different environments, but we share the experience of growing up in Poland. Nationality is an important, yet complicated topic for us. Ania was raised in two traditions – Polish and Japanese, while Jagoda and Julka were brought up in conservative Polish families with tangled “borderland” origins. In our projects we polemicize with the national canon, we try to broaden the understanding of the nation as a community, at the same time accounting for the dark pages of history and not cutting ourselves off from the language and culture.
The first project, New Patriotic Songbook2, emerged from the discussion3 about gender and national identity4. We experience inequality and our rights are being eroded by conservative governments. As we write this, the largest protests in history against a total ban on abortion are underway. We hope they will lead to a revolution; we are part of it. At the beginning of the Women’s Strike protests we rewrote the lyrics of a song popular in our childhood by the Catholic band Noah’s Ark, Nie boję się gdy ciemno jest, into a song about sisterhood and the common fight for reproductive rights5.
We started working on patriotic songs in 2018, when important anniversaries were approaching: 100th anniversary of Polish citizens gaining voting rights and 100th anniversary of regaining independence6. While reading patriotic songs we discovered how many of them contain praise of war, apotheosis of struggle, suffering, violence, consent to intolerance, nationalism, and how strong gender stereotypes are in them. We “refreshed” these texts to make room for the longing, fear and suffering of those fighting in the war or mourning the death of loved ones. We have also changed the lines connecting “Polishness” with birth and religion to propose an open, civic understanding of patriotism and belonging to a community. We wanted to incorporate these “new” values into traditional songs. At the same time, we are trying to fight for a planet threatened by climate catastrophe. We do not separate these themes – in our version of the Polish anthem7 climate themes are intertwined with national identity.
We believe that art has the power to make things happen, it can inspire reflection, give support, heal, and most importantly create new ideas and start revolutions. We have created four projects so far, which we continue: New Patriotic Songbook8, Climate Protest Karaoke9, Living Images. Audioguide10 and Historia wszystko wypaczy, smutek zamieni się w śmiech [History will warp everything, sadness will turn into laughter]11. Community and solidarity are not only the theme of our works, but also a tool, because each project uses the community-creating aspect of singing and listening. Most often we choose well-known songs: patriotic songs, national anthem or pop hits. We transform them in a way that preserves the rhythm and melody while changing the message. We changed traditional songs about war into pacifist manifestos, stanzas about broken hearts into lyrics about climate catastrophe, and the Polish anthem into an appeal to save the planet12131415. The transcribed songs are presented as a playlist16, sometimes we run karaoke or concerts – in Szczecin our songs were performed by the student choir of the Academy of Art17, at the Malta Festival in Poznań we invited the audience to sing in the cafe chantant18. In Historia wszystko wypaczy… we adapted hits from the interwar period to show the real, not idealised, image of this period – a time of struggle for borders, huge stratification and anti-Semitic moods192021.
Singing well-known songs together has an incredible potential – we take advantage of nostalgic attachment to old melodies, capture capital from mainstream or national culture, and exploit its carrying power. At the same time, we care about the critical aspect and analysis of the materials, which is why we organize discussions and workshops on critical reading of traditional texts, during which we talk about the texts and work on them together. Our work relies on the initiative of the participants. We make all our materials available as playlists on the Internet, on our YouTube channel.
We can call ourselves professional artists, because we have diplomas from the Academy of Fine Arts, but we prefer not to divide this concept into identity and profession. We also studied the humanities. Two years of cooperation have brought us closer, even though we are in different life situations: Ania is on an art scholarship in Japan, Jagoda works at a cultural institution, and Julka is doing her PhD at the Jagiellonian University. Working in a collective gives strength and joy, but requires a lot of determination and organization. We share responsibilities, but also salaries for participating in exhibitions. Usually we get a single fee.
The text was written in collaboration with Joanna Ruszczyk (2020).
1Anna Gromada, Marne szanse na awanse? [Poor chances for promotion?], 2016, research report on the presence of women at art schools in Poland, see: nck.pl/upload/attachments/317998/Marne%20szanse%20na%20awanse%20RAPORT.pdf2Image: Łaski Collective, New Patriotic Songbook, 2020, graphic design Karolina Ciepielewska, collages Marcin Matuszewski, see: https://secondaryarchive.org/wp-content/uploads/2021/03/2-1.pdf. Courtesy of artists.
3Image: wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,163229,26499642,nowy-spiewnik-patriotyczny.html?fbclid=IwAR3kMgJwXMbQZHNMB9mgY9Kvg9zgqEE0Gt-Uyl5IEhY3plK5OYIJVGy1_-I&disableRedirects=true
4Image: Łaski Collective, New Patriotic Songbook, 2020, karaoke. Courtesy of artists.
5See: facebook.com/nowyspiewnikpatriotyczny/photos/a.448765785902153/824230025022392
6Łaski Collective, 2018, an exhibition “Deciders”, the Nuremberg House, Krakow, see: dom-norymberski.com/decydentki-prawo-wyboru/.
7Image: Łaski Collective, Jeszcze Ziemia nie zginęła [The Earth is not yet lost], 2020, dokumentacja. Courtesy of artists.
8See: kulturaliberalna.pl/2020/01/01/patriotyzm-odzyskiwanie-symbole-polska-sztuka/
9Image: Kolektyw Łaski, Playlista Klimatyczna [Climate playlist], 2020, see: youtube.com/watch?v=TQkHwnB4VCY&list=PLMUmlAETIejhWB7nI_Up45XdS88AEK24I. Courtesy of artists.
10Łaski Collective, Audioguide, 2016, see: soundcloud.com/user-704819398/sets/ywe-obrazy-audioguide
11Image: Łaski Collective, Historia wszystko wypaczy, smutek zamieni się w śmiech [The story will twist everything, sadness will turn into laughter] cover, graphic design Jakub Topor. Courtesy of artists.
12See: ofeminin.pl/swiat-kobiet/to-dla-nas-wazne/climate-protest-karaoke-spiewanie-dla-umierajacej-ziemi-projekt-artystyczny/fxj7724
13Łaski Collective, broadcast, Radio Kapitał, 2020, see: mixcloud.com/radiokapital/radio-kapita%C5%82-p%C3%B3ki-my-%C5%BCyjemy-1-narz%C4%99dzia-wsp%C3%B3%C5%82pracy-2020-09-11/
14Image: Łaski Collective, Audioguide, 2020, 9th Youth Triennial, Center of Polish Sculpture, Orońsko. Courtesy of artists and Center of Polish Sculpture.
15See: dwutygodnik.com/artykul/9138-nietoksyczne-i-biodegradowalne.html
16Kolektyw Łaski, Playlista patriotyczna [Patriotic playlist], 2019, see: youtube.com/watch?v=u3ihS4lVIts&list=PLMUmlAETIejjH7xbj75ERTmI97pOKdrfI
17See: youtube.com/watch?v=5BIjd8Lcyi4&list=PLMUmlAETIejiRPqpMbLJw714qYhPmzs1f szczecin.wyborcza.pl/szczecin/7,137466,24173067,zeby-juz-nie-pomijac-kobiet-nowy-spiewnik-piesni-patriotycznych.html?fbclid=IwAR3a5LmAQHSNIoxqkSW2rtdSPxtmrXn-iKQAfPV93HdXhOl3moQlFtB83ws&disableRedirects=true https://www.facebook.com/nowyspiewnikpatriotyczny/videos/266051207389021
18See: youtube.com/watch?v=8huFSC6ELwQ and wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,157211,24888356,wojna-to-nie-jest-wielka-przygoda.html?disableRedirects=true
19Image: Łaski Collective, Milk me sugar, 2020, Arsenał Gallery, Białystok, see: galeria-arsenal.pl/wystawy/milk-me-sugar-3. Courtesy of artists and Arsenał Gallery.
20Image: Łaski Collective, Milk me sugar, 2020, Arsenał Gallery, Białystok, see: galeria-arsenal.pl/wystawy/milk-me-sugar-3. Courtesy of artists and Arsenał Gallery.
21Image: Łaski Collective, Lucky Jewdathon, 2020, performance, FestivALT, Karków, see: festivalt.com/the-lucky-jewathon-pl/. Courtesy of artists and FestivALT.
Julia Golachowska – urodzona w 1992, Warszawa – doktorantka Uniwersytetu Jagiellońskiego, absolwentka Akademii Sztuk Pięknych( ASP) w Warszawie, Uniwersytetu Warszawskiego i Central European University. Artystka i kulturoznawczyni. Zajmuje się polskim nacjonalizmem i rolą dziedzictwa żydowskiego w kulturze i pamięci polskiej.
Anna Shimomura – urodzona w 1992, Otaru – absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie oraz Uniwersytetu Warszawskiego. Stypendystka rządu Japońskiego. Interesuje ją międzykulturowy dialog, inspiruje zjawisko migracji, pogranicze, rzeczywistość postkolonialna; wszystko to, co ambiwalentne, niejednoznaczne i niejednorodne.
Jagoda Kwiatkowska – urodzona w 1991, Jelenia Góra – absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie oraz Uniwersytetu Warszawskiego. W twórczości zwraca uwagę na zjawiska związane z konstruowaniem tożsamości. Ważny jest dla mnie feminizm, pamięć i mit.
Portret artystek: Katarzyna Los.
JESZCZE ZIEMIA NIE ZGINĘŁA
Nasza praktyka zmieniła się odkąd działamy w kolektywie. Wspieramy się, negocjujemy i spieramy, a jednocześnie jesteśmy bardziej słyszalne jako grupa. Do działania mobilizuje nas aktualna sytuacja polityczna, historia, ale też wizja świata, w którym chciałybyśmy żyć.
Współpracę zaczęłyśmy na studiach na ASP w Warszawie. Z naszych obserwacji, ale także badań1 wiemy, że kobiety mają mniejsze szanse na sukces. Już na studiach słyszałyśmy, że urodzenie dziecka to dla artystki koniec kariery. Brakowało wzorców – na naszym wydziale była jedna profesorka. Martwiłyśmy się perspektywą indywidualnej pracy, atmosferą wyścigu i nierówną walką z rynkiem sztuki. Po studiach doszłyśmy do wniosku, że wciąż potrzebujemy wsparcia, dyskusji i wymiany, które daje wspólnota. Tak powstał Kolektyw Łaski, którego nazwa odnosi się do modlitwy “Zdrowaś Mario”. To nawiązanie do postaci Maryi jako silnej i ważnej postaci kobiecej w kulturze i historii – w końcu do dzisiaj jest królową Polski.
Urodziłyśmy się w różnych częściach świata i środowiskach, ale łączy nas doświadczenie dorastania w Polsce. Narodowość jest dla nas ważnym, choć skomplikowanym tematem. Ania została wychowana w dwóch tradycjach – Polskiej i Japońskiej, a Jagodę i Julkę łączy wychowanie w konserwatywnych polskich rodzinach o poplątanym “kresowym” rodowodzie. W naszych projektach polemizujemy z narodowym kanonem, staramy się poszerzyć rozumienie narodu jako wspólnoty jednocześnie rozliczając się z czarnymi kartami historii i nie odcinając się od języka i kultury.
Pierwszy projekt, Nowy Śpiewnik Patriotyczny2, wyłonił się z dyskusji3 o tożsamości płciowej i narodowej4. Doświadczamy nierówności, a nasze prawa są ograniczane przez konserwatywne rządy. Kiedy to piszemy, trwają największe w historii protesty sprzeciwiające się całkowitemu zakazowi aborcji. Mamy nadzieję że doprowadzą do rewolucji, my jesteśmy jej częścią. Na początku protestów Strajku Kobiet przepisałyśmy tekst popularnej w naszym dzieciństwie piosenki katolickiego zespołu Arka Noego Nie boję się gdy ciemno jest na utwór o siostrzeństwie i wspólnej walce o prawa reprodukcyjne5.
Zaczęłyśmy pracę nad pieśniami patriotycznymi w 2018 roku, kiedy zbliżały się ważne rocznice: 100-lecie uzyskania praw wyborczych przez polskie obywatelki oraz 100 – lecie odzyskania niepodległości6. Czytając pieśni patriotyczne odkryłyśmy jak wiele z nich zawiera pochwałę wojny, apoteozę walki, cierpienia, przemocy, zgodę na nietolerancję, nacjonalizm i, jak silne są w nich stereotypy dotyczące płci. “Odświeżyłyśmy” te teksty, żeby znalazło się w nich miejsce na tęsknotę, strach i cierpienie osób walczących na wojnie lub opłakujących śmierć najbliższych. Zmieniłyśmy też wersy łączące “polskość” z urodzeniem i religią proponując otwarte, obywatelskie rozumienie patriotyzmu i przynależności do wspólnoty. Zależało nam, by te “nowe” wartości wpisać w tradycyjne utwory. Jednocześnie próbujemy zawalczyć o planetę zagrożoną katastrofą klimatyczną. Nie rozdzielamy tych tematów – w naszej wersji hymnu polskiego7 wątki klimatyczne splatają się z narodową tożsamością.
Wierzymy, że sztuka ma siłę sprawczą, może wzbudzić refleksję, dać wsparcie, uzdrowić, a przede wszystkim tworzyć nowe idee i zaczynać rewolucje. Stworzyłyśmy dotąd cztery projekty, które kontynuujemy: Nowy Śpiewnik Patriotyczny8, Climate Protest Karaoke9, Żywe obrazy. Audioprzewodnik10 i Historia wszystko wypaczy, smutek zamieni się w śmiech11. Wspólnota i solidarność są nie tylko tematem naszych prac, ale też narzędziem, bo każdy projekt wykorzystuje wspólnototwórczy aspekt śpiewania i słuchania. Najczęściej wybieramy znane utwory: pieśni patriotyczne, narodowy hymn albo popowe hity. Przekształcamy je tak, by zachować rytm i melodię jednocześnie zmieniając przekaz, wydźwięk. Z tradycyjnych piosenek o wojnie zrobiłyśmy pacyfistyczne manifesty, zwrotki o złamanych sercach zmieniłyśmy na teksty o katastrofie klimatycznej, a hymn Polski na apel o uratowanie planety12131415. Przepisane piosenki prezentujemy w formie playlisty,16 czasami prowadzimy karaoke albo koncerty – w Szczecinie nasze piosenki wykonał studencki chór Akademii Sztuki17, na Festiwalu Malta w Poznaniu zaprosiłyśmy do śpiewania publiczność w cafe chantant18. W Historia wszystko wypaczy… przerobiłyśmy szlagiery z dwudziestolecia międzywojennego, by pokazać prawdziwy a nie wyidealizowany obraz tego okresu – czasu walk o granice, ogromnego rozwarstwienia i nastrojów antysemickich192021.
Wspólne śpiewanie znanych utworów ma niesamowity potencjał – wykorzystujemy nostalgiczne przywiązanie do starych melodii, przechwytujemy kapitał z mainstreamu albo kultury narodowej i wykorzystujemy jego nośność. Jednocześnie zależy nam na krytycznym aspekcie i analizie materiałów, dlatego organizujemy dyskusje i warsztaty z krytycznego czytania tradycyjnych tekstów, podczas których rozmawiamy o tekstach i wspólnie pracujemy nad tekstami. Nasze prace stawiają na inicjatywę uczestników. Wszystkie nasze materiały udostępniamy w formie playlisty w Internecie, na naszym kanale na YouTube’ie .
Możemy nazwać się zawodowymi artystkami, bo mamy dyplomy ASP, ale wolimy nie dzielić tego pojęcia na tożsamość i zawód. Studiowałyśmy także na kierunkach humanistycznych. Dwa lata współpracy zbliżyły nas, mimo że znajdujemy się w różnych życiowych sytuacjach: Ania jest na stypendium artystycznym w Japonii, Jagoda pracuje w instytucji kultury, a Julka robi doktorat na UJ. Praca w kolektywie daje siłę i radość, ale wymaga dużej determinacji i zorganizowania. Dzielimy się obowiązkami, ale też wynagrodzeniami za udział w wystawach. Zazwyczaj dostajemy jedno honorarium.
Tekst powstał we współpracy z Joanną Ruszczyk (2020).
1Anna Gromada, Marne szanse na awanse?, 2016, raport z badania na temat obecności kobiet na uczelniach artystycznych w Polsce, zob. nck.pl/upload/attachments/317998/Marne%20szanse%20na%20awanse%20RAPORT.pdf2Zdjęcie: Kolektyw Łaski, Nowy Śpiewnik Patriotyczny, 2020, projekt graficzny Karolina Ciepielewska, kolaże Marcin Matuszewski, zob.https://secondaryarchive.org/wp-content/uploads/2021/03/2-1.pdf. Dzięki uprzejmości artystek.
3Zob. wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,163229,26499642,nowy-spiewnik-patriotyczny.html?fbclid=IwAR3kMgJwXMbQZHNMB9mgY9Kvg9zgqEE0Gt-Uyl5IEhY3plK5OYIJVGy1_-I&disableRedirects=true
4Zdjęcie: Kolektyw Łaski, Nowy Śpiewnik Patriotyczny, 2020, karaoke. Dzięki uprzejmości artystek.
6Kolektyw Łaski, 2018, wystawa “Decydentki” w Domu Norymberskim w Krakowie, zob. dom-norymberski.com/decydentki-prawo-wyboru/.
7Zdjęcie: Kolektyw Łaski, Jeszcze Ziemia nie zginęła, 2020, dokumentacja. Dzięki uprzejmości artystek.
9Zdjęcie: Kolektyw Łaski, Playlista Klimatyczna, 2020, zob. youtube.com/watch?v=TQkHwnB4VCY&list=PLMUmlAETIejhWB7nI_Up45XdS88AEK24I. Dzięki uprzejmości artystek.
11Zdjęcie: Kolektyw Łaski, Historia wszystko wypaczy, smutek zamieni się w śmiech, okładka, projekt graficzny Jakub Topor. Dzięki uprzejmości artystek.
13Kolektyw Łaski, audycja, Radio Kapitał, 2020, zob. mixcloud.com/radiokapital/radio-kapita%C5%82-p%C3%B3ki-my-%C5%BCyjemy-1-narz%C4%99dzia-wsp%C3%B3%C5%82pracy-2020-09-11/
14Zdjęcie: Kolektyw Łaski, Audioprzewodnik, IX Triennale Młodych, Centrum Rzeźby Polskiej, Orońsko. Dzięki uprzejmości artystek i Centrum Rzeźby Polskiej.
16Kolektyw Łaski, Playlista patriotyczna, 2019, zob. youtube.com/watch?v=u3ihS4lVIts&list=PLMUmlAETIejjH7xbj75ERTmI97pOKdrfI
17Zob. youtube.com/watch?v=5BIjd8Lcyi4&list=PLMUmlAETIejiRPqpMbLJw714qYhPmzs1f szczecin.wyborcza.pl/szczecin/7,137466,24173067,zeby-juz-nie-pomijac-kobiet-nowy-spiewnik-piesni-patriotycznych.html?fbclid=IwAR3a5LmAQHSNIoxqkSW2rtdSPxtmrXn-iKQAfPV93HdXhOl3moQlFtB83ws&disableRedirects=true https://www.facebook.com/nowyspiewnikpatriotyczny/videos/266051207389021
18Zob. youtube.com/watch?v=8huFSC6ELwQ oraz wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,157211,24888356,wojna-to-nie-jest-wielka-przygoda.html?disableRedirects=true
19Zdjęcie: Kolektyw Łaski, Milk me sugar, 2020, Galeria Arsenał, Białystok, zob. galeria-arsenal.pl/wystawy/milk-me-sugar-3. Dzięki uprzejmości artystek i Galerii Arsenał.
