Borka Avramova

Academically trained artists steadily emerged in Macedonia in the 1950s, including the first female sculptor, Borka Avramova (Tetovo, 1924 – Zagreb, 1993). Avramova joined artistic circles through her education at the then newly established High School of Arts in Skopje, from 1945 to 1948. She then continued her studies at the Academy of Fine Arts in Zagreb, under the mentorship of the renowned Yugoslavian sculptor Frano Kršinić. In 1953, Avramova returned to Macedonia carrying a strong ambition to promote herself through a solo exhibition, which she managed to organize in a remarkably short time, becoming the first woman in Macedonian history to hold her own art exhibition (the exhibition took place October 11-26, 1954, at the Cultural Center of Construction Workers in Skopje – Freedom Square). Her goal was to present the sculptural solutions influenced by the modernist concepts she had acquired, which both liberated her and distanced her from realist-expressive models delineated by sterile realistic pathos. 

The dedication and definition of Borka Avramova’s artistic journey can be best retraced through a genesis of major events that have shaped her place in Macedonian art history of the second half of the 20^th century, being objectively perceived as – a pioneer in modernist transitions and sculptural approaches, standing out for several significant achievements: 

• The first solo sculpture exhibition in Macedonia 

• The first solo exhibition by a female artist in Macedonia

• A groundbreaking exhibition introducing the true essence of the relation with contemporary sculptural thought to the local art scene, evident in the prevailing figurative trends in European arts 

• The display of 11 sculptures in her first solo show, as a testament to an era in which art works had only a fictional opportunity for polemical and affirmative dilogue with the autonomous reality of the time (Marika Bocvarova Plavevska, Borka Avramova, The Discourse of the Modern Form (Skopje: NI Museum of Contemporary Art, Skopje, 2012). p.5-6

Borka Avramova is a prominent figure in contemporary Macedonian art, whose work is deeply rooted in themes of identity, the role of women in society, and the nature of human existence. Her innovation and experimental approach position her as a key figure in the contemporary art scene, not only in Macedonia, but also in the wider region. Her work has significantly influenced the development of art and the image of Macedonian cultural heritage.

Artistic dynamics

After leaving Macedonia in 1960, Avramova continued to explore new themes and forms, each reflecting her creative process and personal development. Throughout her career, she not only engaged with personal and social aspects of identity, but conveyed historical and cultural events, such as the devastating 1963 Skopje earthquake. This tragedy has deeply influenced her work and her ability to create pieces that resonate with collective memory and shared experiences, forging a powerful emotional and experiential connection between artistic expression and society as a whole.

Sculpture and Portraits

Avramova’s sculptures, particularly her portraits, often integrate minimalist forms that refresh the aesthetic while preserving emotional depth. She masterfully blends traditional elements of Macedonian art with modern concepts, creating a unique dialogue between the past and the present. Combining various materials and techniques, she highlights the importance of innovation in art. With the same dedication, she integrates historical and cultural symbols to provide context for her works, while simultaneously conveying her vision of contemporary challenges and themes that deeply resonate with her audience.

Thematic Focus

Themes of transformation and change are central to Avramova’s work. In exploring womanhood and the role of women in society, she creates pieces that encourage critical reflection on gender differences, identity, and social constructs. Her ability to approach these themes with creativity and ingenuity makes her a significant figure in the development of contemporary art in the region. Her work not only addresses individual identity, but also the collective experiences of the community, creating a space for dialogue and exchange of ideas.

Borka Avramova has left a lasting mark on Macedonian and Croatian sculpture, serving as a powerful voice for new generations of artists and creatives. Her work is an important bridge between tradition and contemporary artistic expression, enabling profound reflections on identity, history, and the role of women in society. Through both her independent work and collaborations within the art world, Avramova builds a significant legacy, inspiring future generations to explore new creative disciplines and ideas, and thus also inspiring the future art scene in Macedonia and beyond. Her contribution to art is not only recognized, but deeply valued, leaving an enduring impression in the hearts of people and the creative visions of those who follow in her footsteps. (Marika Bocvarova Plavevska, Borka Avramova, The Discourse of the Modern Form (Skopje: NI Museum of Contemporary Art, Skopje, 2012). 

Analyzing Borka Avramova’s work through critiques, articles, and interviews 

Avramova’s first group exhibition in 1953 caught the attention of artist Mića Popović, who reflected on her work in an article on DLUM’s exhibition: 

“Borka Avramova’s portraits reveal a deep focus on the model and a confident approach to shaping form. Her portrait ‘Gypsy Woman’# features warm, harmoniously rendered shapes, clearly showcasing the sculptor’s refined sense of subtle stylization.” (Поповиќ, Мича: Зрелости и несполуки на македонското сликарство, in: Разгледи (Скопје), 30.01.1954, No.1, pp.10-11/ Popović, Miča: Maturity and failure in Macedonian painting, in: Razgledi (Skopje), 30.01.1954, No.1, pp.10-11)

Dimche Koco, in his critique, notes that this was also the first solo sculpture exhibition in Macedonia. He says among other:“Comrade Avramova strives to understand and express the psychology of our people – not those we see in the higher cultural circles, but rather those we meet at the market, in the villages, those engaged in daily labor. These are individuals who, perhaps, have been far less noticed than they deserve. She presents them with their ethnological features – an element that could easily separate the artist from sculpture and into ethnography… but she conveys them with the language of a sculptor, one who clearly understands what belongs to sculpture and what does not… broad and constructive strokes, combined with simplified yet vibrant and expressive surfaces, occasionally accentuated with vivid effects…”  (Коцо, Димче: Прва самостојна изложба на Борка Аврамова, in: Нова Македонија (Скопје), 29.10.1954, 3094, 8/ Koco, Dimče: First solo exhibition of Borka Avramova, in: Nova Makedonija (Skopje), 29.10.1954, 3094, 8)

The only review published outside of Macedonia about her exhibition appeared in the magazine Čovjek i Prostor. While it positively highlighted her early sculptures, noting their bold, monumental approach and the strong epic features of her people, it also made an interesting observation: “… and given the absolute absence of a sculptural tradition in Macedonia, this exhibition holds special significance as the first herald of fresh foundations that must be gradually embedded into the artistic landscape of Macedonia, serving as yet another proof of the cultural revival of its people.” (Izložba B. Avramove in: Čovjek i prostor, Zagreb, 15.11.1954/ Exhibition by Borka Avramova in: Man and Space, Zagreb, 15.11.1954)

Furthermore, in the same article, when asked about what she brings into her monumental sculpture, she responds: “Certainly epics most of all, conveyed through the monumental expression of maximum simplification. I strive for my works to avoid folkloric elements, yet still carry the mark of our people, whose characteristics are firmness, endurance, strength, and determination.” (Ивановски, Ив (ан): Епика во бронзата и каменот, Младите уметници Грабуловски и Аврамова за своите скулптури, in: Млад борец (Скопје), 29.11.1957, 19/ Ivanovski, Iv (an): Epic in bronze and stone, Young artists Grabulovski and Avramova for their sculptures, in: Young Fighter (Skopje), 29.11.1957, 19)

“Borka Avramova is a powerful and established sculptor, who, when needed, can be as precisely detailed as Bourdelle, as well as nostalgic in the spirit of ancient Indian or Anatolian sculpture.” (Колариќ Миодраг, Новија југословенска скулптура, ed. „Југославија“, Београд, 1961/ Kolarić Miodrag, New Yugoslav Sculpture, ed. “Yugoslavia”, Belgrade, 1961).

The biography of Borka Avramova was prepared by Blagoja Varoshanec, curator at the Museum of Contemporary Art, Skopje.

1Image: Portrait of a Girl, after 1954, gypsum, 35х31х21 см, private ownership, Skopje, photo B. Varoshanec

2Image: Young Highlander 2, 1954, gypsum, 38х33х32 cm, private ownership, Skopje, photo B. Varoshanec

3Image: Head of a Girl (Romani woman), 1953, gypsum, collection: NU National Gallery of Macedonia, Skopje, photo B. Varoshanec

4Image: Buffalo 1, 1961, gypsum and bronze, 27х37х19 cm, ownership: HAZU, Zagreb, photo: B. Varoshanec

5Image: Portrait of Slavko Janevski, 1958, bronze, 37х28х32 cm, ownership: Vera Janevska, photo B. Varoshanec

6Image: Portrait of Lepa Perović, gypsum, 37х22х28 cm, ownership: HAZU, Zagreb, photo: B. Varoshanec

7Image: Shield 1, 1963, bronze, 56х44х5 cm, ownership: MANU, Skopje, photo: B. Varoshanec

8Image: Portrait of Aco Shopov, gypsum, 35х35х33 cm, ownership: House of Culture “Aco Shopov”, Shtip, photo: B. Varoshanec

9Image: Wounded Highlander, 1957, gypsum, ownership: HAZU, Zagreb, photo: B. Varoshanec

10Image: Portrait of the Writer Augustin Stipcević, 1960, gypsum, 33,5х12х28 cm, ownership: HAZU, Zagreb, photo: B. Varoshanec

11Image: Sitting Woman, before 1972, terra-cotta, 28х19х26 cm, ownership: Moderna Galerija, Zagreb, photo: B. Varoshanec

12Image: Highlander, 1962, terra-cotta, 35х22х28 cm, ownership: Museum of Contemporary Art, Skopje, photo: B. Varoshanec

13Image: Mugente, Mooing Buffalo, 1960, gypsum, 74х74х54 cm, private ownership, Skopje, photo: B. Varoshanec

14Image: Monument "Victory" or "Monument to the Revolution", 1961, bronze, made after a public competition announced by the city of Tetovo. The monument consists of 2 parts, 1/a standing female figure, 2/a concrete wall on which a bronze relief with scenes from the NOB revolution is placed.

15Image: Monument "Victory" or "Monument to the Revolution", 1961, bronze, made after a public competition announced by the city of Tetovo. The monument consists of 2 parts, 1/a standing female figure, 2/a concrete wall on which a bronze relief with scenes from the NOB revolution is placed.

16Image: Monument "Victory" or "Monument to the Revolution", 1961, bronze, made after a public competition announced by the city of Tetovo. The monument consists of 2 parts, 1/a standing female figure, 2/a concrete wall on which a bronze relief with scenes from the NOB revolution is placed.

17Image: Monument "Victory" or "Monument to the Revolution", 1961, bronze, made after a public competition announced by the city of Tetovo. The monument consists of 2 parts, 1/a standing female figure, 2/a concrete wall on which a bronze relief with scenes from the NOB revolution is placed.


#In those days term used colloquially for Romani woman

Во педесеттите години на 20 век во Македонија се појавуваат сè повеќе академски школувани уметници, меѓу кои и првата жена скулптор Борка Аврамова (Тетово, 1924 – Загреб,1993). Во уметнички кругови пристапува преку наставата во новоформираното Уметничко училиште во Скопје, континуирано од 1945 до 1948 година. Потоа таа заминува на студии на Академијата за ликовни уметности во Загреб, под менторство на познатиот југословенски скулптор Фрањо Кришиниќ. Во 1953 година се враќа во Македонија со желба да се промовира преку самостојна изложба, што ја реализирала за мошне краток период како прва жена со своја уметничка изложба во историјата на Македонија (изложбата се одржала од 11-26 октомври, 1954 година во Културен дом на градежните работници Скопје – Плоштад слобода). Целта ѝ била да се пласираат знаењата околу скулпторските решенија, пренесени од нејзина страна преку стекнатите модернистички концепти, кои ја релаксираат, а истовремено и ја оддалечуваат од реалистичко-експресивните модели со стерилна реалистична патетика. 

Определeноста и дефиницијата на нејзината ликовна активност поедноставно може да се пронајдат во генезата на настани, сосредоточени врз неколку важни епизоди, а произлезени од модуси што го конституираат местото на Борка Аврамова во македонската историја на уметноста на втората половина на 20 век, со реално прифатлива предлошка – доајен во модернистичките транзиции и скулпторски сфаќања, како предизвици за да се издвојат следниве неколку значајни точки:

• Прва самостојна изложба на скулптури во Македонија

• Прва самостојна изложба на жена уметник

• Изложба преку која во нашата ликовна средина се промовираа вистинските моменти на релацијата со актуелната пластична мисла, евидентна на европското уметничко тло во рамките на фигуративните тенденции.

• Изложените 11 скулптури на првата самостојна презентација, како одредено сведочење за една епоха во која уметничкото дело имало само фиктивна можност за полемичен и афирмативен дијалог со автономната реалност на тогашното време.(Марика Бочварова Плавевска, Борка Аврамова, Говорот на модерната форма (Скопје: НУ Музеј на современата уметност Скопје, 2012), стр.5-6

Борка Аврамова е истакната фигура во современата македонска уметност, чие творештво е длабоко вкоренето во теми на идентитет, женската улога во општеството и природата на човековото постоење. Нејзината иновација и експериментален пристап ја поставуваат како клучен дел од современата ликовна сцена, не само во Македонија туку и во регионот, каде што нејзината работа во голема мера влијае на развојот на уметноста и имиџот на македонското културно наследство.

Творечка динамика

По заминувањето од Македонија во 1960 година, Аврамова продолжува да истражува нови теми и форми, од кои секоја е сведок на нејзиниот креативен процес и личен развој. Во текот на нејзината кариера, не само што се занимава со личните и социјалните аспекти на идентитетот туку ги пренесува и историските и културните настани, како што е разорниот земјотрес во Скопје во 1963 година. Оваа трагедија влијаела на нејзиното творештво, но и на нејзината способност да создава дела кои се поврзуваат со колективната меморија и искуствата на народот, создавајќи моќна искуствена и емоционална врска помеѓу уметноста и општеството во целина.

Скулптура и портрети

Нејзините скулптури, а посебно портретите, често интегрираат минималистички форми кои воедно ја освежуваат естетиката, но и ја задржуваат длабочината на емоцијата. Аврамова успешно спојува традиционални елементи од македонската уметност со модерни концепти, што создава уникатен дијалог помеѓу минатото и сегашноста. Комбинирајќи различни материјали и техники, таа ја истакнува важноста на иновацијата во уметноста. Со истата посветеност ги користи историските и културни симболи за да создаде контекст за своите дела, истовремено пренесувајќи ја својата визија на современите предизвици и теми кои допираат до срцата на нејзините гледачи.

Тематски фокус

Темите на трансформација и промена се важни компоненти во нејзиното творештво. Истражувајќи го женството и улогата на жените во општеството, Аврамова создава дела што поттикнуваат критичко размислување за родовите разлики, идентитетот и социјалните конструкции. Нејзината способност да ги обработи овие теми со креативност и инвентивност ја прави важна фигура во развојот на современата уметност во регионот. Нејзината работа не само што се обраќа на индивидуалниот идентитет, туку и на колективните искуства на заедницата, создавајќи простор за дијалог и размена на идеи.

Борка Аврамова остава траен печат на македонската и хрватската скулптура, и силен глас за новите генерации уметници и креативци. Нејзината работа е важен мост помеѓу традицијата и современите уметнички изрази, што овозможува длабока и значајна рефлексија на идентитетот, историјата и улогата на жените во општеството. Со нејзината самостојна работа и соработките во уметничкиот свет, Борка Аврамова остава значајно наследство и поттикнува нови генерации да развиваат творечки дисциплини и идеи, инспирирајќи ја идната уметничка сцена во Македонија и пошироко. Нејзиниот придонес зауметноста не само што е забележан, туку е и многу ценет, оставајќи длабок впечаток во срцата на луѓето и умотворбите на нејзините наследници. (Марика Бочварова Плавевска, Борка Аврамова, Говорот на модерната форма (Скопје: НУ Музеј на современата уметност Скопје, 2012)

Толкување на творештвото на Борка Аврамова низ критики, текстови и интервјуа

Нејзиниот прв групен настап во 1953 година е забележан од страна на уметникот Мича Поповиќ во текстот за изложбата на ДЛУМ: 

„Портретите на Борка Аврамова оддаваат сосредоточеност пред моделот и сигурност при градацијата на облините. Портетот „Циганка“# има топли, со мерка нахранети форми и јасно го изразува скулпторовото убаво чувство за дискретна стилизација.“. (Поповиќ, Мича: Зрелости и несполуки на македонското сликарство, во: Разгледи (Скопје), 30.01.1954, бр.1,стр.10-11)

Димче Коцо во својата критика ќе забележи и дека е тоа прва самостојна изложба на скулптури во Македонија. Меѓу другото,вели: „Другарката Аврамова настојува да ја разбере и изрази психологијата на нашиот човек, којшто го наоѓаме не во поиздигнатите културни кругови, туку на пазарот, на село, на секојдневната домашна работа, оној човек кој можеби, бил многу помалку забележан отколку што е потребно. И таа ни го предава со неговите етнолошки обележја, елемент кој лесно може уметникот да го оддели од полето на скулптурата и да воведе во етнографијата … но таа ни ги предава со јазикот на скулптор, кој добро знае да разликува што е скулптура, а што не… широките и конструктивни потези, комбинирани со упростени, но полни со живот, мирни површини, потенцирани на моменти со живописни ефекти…“ (Коцо, Димче: Прва самостојна изложба на Борка Аврамова, во: Нова Македонија (Скопје), 29.10.1954, 3094, 8)

Единствен осврт објавен во печатот надвор од Македонија за нејзината изложба е во списанието „Човек и простор“, кадепокрај афирмативното гледање на нејзините први скулптури, во смисла на смело монументалниот третман и нагласените епски црти на сопствениот народ, интересна е и констатацијата: „… па кога се воочува апсолутното отсуство на скулпторската традиција во Македонија, тогаш оваа изложба има и посебно значење како прв весник на свежи темели, кои постепено мора да се вградуваат во ликовното тло на Македонија и како уште еден доказ на културниот препород на тој народ.“ (Izložba B. Avramove во: Čovjek i prostor, Zagreb, 15.11.1954)  

Понатаму, таа во истиот текст за својата монументална скулптура, на прашањето – што внесува во својата скулптура, ќе одговори: „секако најмногу епика, предадено низ монументалниот израз на максималното поедноставување. Настојувам во моите творби да нема фолклорни елементи, а сепак да носат обележје на нашиот човек, чија карактеристика е цврстината, издржливоста, силата и решителноста.“ (Ивановски, Ив (ан): Епика во бронзата и каменот, Младите уметници Грабуловски и Аврамова за своите скулптури, во: Млад борец (Скопје), 29.11.1957, 19)

„Борка Аврамова е еден силен и втемелен скулптор, кој умее, кога е потребно, да биде бурделовски прецизен и носталгичен во духот на старата индиска или малоазиска скулптура.“ (Колариќ Миодраг, Новија југословенска скулптура, изд. „Југославија“, Београд, 1961.)

Биографијата за Борка Аврамова ја подготви Благоја Варошанец, кустос во Музеј на современата уметност – Скопје.

1Слика: Портрет на девојче, после 1954 година, гипс, 35х31х21 см, приватна сопственост, Скопје, фото: Б. Варошанец

2Слика: Млад планинец 2, 1954 година, гипс, 38х33х32 см, приватна сопственост, Скопје, фото: Б. Варошанец

3Слика: Глава на девојка (Ромка), 1953 година, гипс, сопственост: НУ Национална галерија на Македонија, Скопје, фото: Б.Варошанец

4Слика: Бизон 1, 1961 година, гипс и бронза, 27х37х19 см, сопственост: Gliptoteka HAZU, Загреб, фото: Б. Варошанец

5Слика: Портрет на Славко Јаневски, 1958 година, бронза, 37х28х32 см, сопственост: Вера Јаневска, Скопје, фото: Б. Варошанец

6Слика: Портрет на Лепа Перовиќ, гипс, 37х22х28 см, сопственост: Gliptoteka HAZU, Загреб, фото: Б. Варошанец

7Слика: Штит 1, 1963 година, бронза, 56х44х5 см, сопственост: МАНУ, Скопје, фото: Б. Варошанец

8Слика: Портрет на Ацо Шопов, гипс, 35х35х33 см, сопственост: Дом на културата „Ацо Шопов“, Штип, фото: Б. Варошанец

9Слика: Ранет планинец, 1957 година, гипс, сопственост: Gliptoteka HAZU, Загреб, фото: Б.Варошанец

10Слика: Портрет на писателот Аугустин Стипчевиќ, 1960 година, гипс, 33,5х12х28 см, сопственост: Gliptoteka HAZU, Загреб, фото: Б. Варошанец

11Слика: Жена што седи, пред 1972 година, теракота, 28х19х26 см, сопственост: Модерна галерија, Загреб, фото: Б. Варошанец

12Слика: Планинец, 1962 година, теракота, 35х22х28 см, сопственост: Музеј на современата уметност Скопје, фото: Б. Варошанец

13Слика: Мугенте, бизон кој мука, 1960 година, гипс, 74х74х54 см, приватна сопственост, Скопје, фото: Б.Варошанец

14Слика: Споменик „Победа“ или „Споменик на револуцијата“, 1961 година, бронза, изработен е по јавен конкурс објавен од градот Тетово. Споменикот е составен од 2 дела, 1/исправена женска фигура, 2/бетонски ѕид на кој е поставен бронзен релјеф со сцени од револуцијата НОБ.

15Слика: Споменик „Победа“ или „Споменик на револуцијата“, 1961 година, бронза, изработен е по јавен конкурс објавен од градот Тетово. Споменикот е составен од 2 дела, 1/исправена женска фигура, 2/бетонски ѕид на кој е поставен бронзен релјеф со сцени од револуцијата НОБ. 

16Слика: Споменик „Победа“ или „Споменик на револуцијата“, 1961 година, бронза, изработен е по јавен конкурс објавен од градот Тетово. Споменикот е составен од 2 дела, 1/исправена женска фигура, 2/бетонски ѕид на кој е поставен бронзен релјеф со сцени од револуцијата НОБ.

17Слика: Споменик „Победа“ или „Споменик на револуцијата“, 1961 година, бронза, изработен е по јавен конкурс објавен од градот Тетово. Споменикот е составен од 2 дела, 1/исправена женска фигура, 2/бетонски ѕид на кој е поставен бронзен релјеф со сцени од револуцијата НОБ.

#Во тогашно време колоквијален назив за Ромка.