Anila Rubiku

– born in 1970 in Durrës, Albania, lives and works between Milan, Toronto, and Durrës. She works across a range of mediums, techniques and methodologies. Her practice spans themes of gender inequality, social justice, and environmental issues, reflecting on migration and the relationship between urban space and democracy. She graduated at the Academy of Fine Arts in Tirana in 1994 and holds a master’s degree from the Brera Academy in Milan in 2000. In 2011 she was one of the artists representing Albania in the National Pavilion at the 54th Venice Biennale. 

www.anilarubiku.com

There is a current conceit in contemporary art which states that “conceptual” work cannot, or need not search for beauty as well. Let’s call it conceptual realism or brutalism. When I look back at my catalogues, I notice these things in retrospect: the work is conceptual but also beautiful, or at least I seem to have been aiming for beauty or poetics1. There is also a great deal of humour, passion and intensity. Of course, that is for the others to decide but my view of my historical production is just that. Like all artists, I didn’t consciously start out to create in this way; I simply followed my creative instincts, guided by my unique perspective. When you feel close to the work it remains personal. Next day, it takes on a life of its own. “Who did that?”. Put another way, if one looks again at everything that I have produced over time, there seems to be a single and strong voice. This voice demonstrates my strength of perseverance and commitment; as well as the incessant work, the perfectionism, the continuous drive towards beauty; fidelity to an idea, which has taken different forms, all closely linked to the theme of equality, gender inequality, corruption, social justice and its intersection with urban space2.

While art’s primary role, in my opinion, is to be beautiful, its political undertones are often subject to interpretation by the viewer. Art has the power to be political, but ultimately, its meaning is in the eye of the beholder and yet it is my hope that these themes prompt meaningful conversations and contribute to social change. I think the power of art lies in its ability to provoke thought, spark dialogue, and encourage reflection on the world around us. I work in the emotional spaces where memories, fears, dreams, and hopes intersect—where words often fall short3. This is where I find freedom in my practice, not being defined by a single medium or style. I am not part of any group, except that of the Art world. In my work I incorporate elements of poetry and psychology to explore themes mentioned above to create works that transcend genre and defy simple categorization.

I believe my art practice is unique; my work doesn’t fit comfortably within any genre of art. My diverse series of work over the past two decades are united by a preoccupation with the process that fits best for the concept of my work. I see my own practice both as an ongoing process and each work as an individual outcome. I try to develop new techniques and methodologies to execute every work with absolute creative control and the highest degree of craftsmanship. Each new series4 is vastly different from the last, and I move seamlessly from medium to medium. Materials like wax, concrete, drawing, embroidery, light, paper, watercolor, etc, allow me to be critical and reflective so as to manipulate the media itself and thereby transform them into conceptual art works. 

Through the years my art practice has changed a lot. Our world is in flux, and so is my work. While my early projects were overtly political, my focus has broadened to embrace universal and poetic themes, dealing with universal and timeless concepts5.

In my practice I have put an emphasis into themes of gender inequality, identity and women’s rights, as seen in projects like Defiant Portraits (2014) where I collaborated with women prisoners in Albania, exploring the intersection of identity, gender, and social marginalization. Similarly, in Ain’t I a Woman (2004 – 2024)67, an ongoing initiative with the Roma community in Durrës examining how women’s roles are shaped by cultural and social pressures, and Sixteen Ways (2008), a collaboration with Ethiopian women in Israel8. These works examine gender dynamics and highlight the struggles women face across cultures, urging for change. While I do not label myself as a feminist, I am deeply invested in examining gender dynamics and advocating for change.

The period between 1970-1997,  has been a very particular historical chapter in Albania’s history. Living through Albania’s transition from communism to democracy profoundly affected my artistic practice9. These experiences are not just historical; they live on in my work, in the emotions and narratives I seek to communicate.

As one of the first generations of Albanian women to study art in Milan after the fall of communism, I found myself at the intersection of drastic social change10. I had no examples of women artists with stories like mine to inspire me. I had no example of any women that inspired me to be an artist with a past and a story like mine. I had no examples! I was part of so many drastic changes and I was only 20 years old. Thinking about a collective idea of history I remember the quote of Minsky: “Any act of thought is an act of memory”. I believe that the past really is “a foreign country and things were done differently there” but the memory lingers on or rather our individual and collective reconstruction of this past, remains as does its emotional effect. Much of my current work is how to escape and erase this past and sometimes to see the good things that come out of that past1112.

Statement written by the artist in consultation with Klaudia Fagu (2025).

1Anila Rubiku, A poem on top of a cactus, 2010, Embroidery on paper, 56x76 cm, Courtesy of the artist
2Anila Rubiku, Houses of the rising sun, 2005, Paper embroidey, led ligh, plexiglass, 180x180x20 cm, Courtesy of the artist
3Anila Rubiku, I'm Still Standing, 2019, Watercolour and leather on Arches paper, 500x600x200 cm, Installation view, Courtesy of the artist
4Anila Rubiku, Milan Tokyo a round trip, 2006, Around 50 frame emroidery, 50x30x30 cm each, Exhibition view, Courtesy of the artist
5Anila Rubiku, Casa all'italiana Superleggera, 2008,  Sewn and perforated cardboard paper, light implant, cotton and silk thread 117x100x91 cm, Exhibition View The Israel Museum in Jerusalem
6Anila Rubiku, Defiant Portraits #1-12, 2014, Iron sculpture, embroidey on linen cloth, watercolour on Arches paper, Installation 300x600 cm, Courtesy of the artist
7Anila Rubiku, Ain't I a woman, 2004 - 2024, 151 Embroidered silk handkerchiefs, white beans, threads, 400x200x200 cm, Courtesy of the artist
8Anila Rubiku, The 16 Ways, 2008, Embroidery on cardboard, thread linen, each 45x300x45 cm, Exhibition view at Gallery Braverman By Art Projects, Tel Aviv, Israel
9Anila Rubiku, Bunker Mentality, Lanscape Legacy, 2012, Wax, concrete, neon, Installation view, 55x700x500 cm 
10Anila Rubiku, Other countries, other citizenships, 2011, 62 Felt/Beaver Borsalino men’s hats embroidered, 128 wooden hangers,700x500x500 cm, Installation view at 54th Venice Biennale, Courtesy of the artist
11Anila Rubiku, Effacing Memory, 2011-2014, Erased Etching on Arched paper, 66x47x5 cm, Courtesy of the artist

12Anila Rubiku, Effacing Memory, 2016, Etching and erasure on Arches paper, Shaving dust collected at the bottom of the frame, 66x47 cm (detail), Courtesy of the artist

– e lindur në vitin 1970 në Durrës, Shqipëri, ajo jeton dhe punon midis Milanos, Torontos dhe Durrësit. Ajo punon në një sërë mediumesh, teknikash dhe metodologjish. ​​Praktika e saj artistike trajton tema të rëndësishme si pabarazia gjinore, drejtësia sociale dhe çështjet mjedisore, duke reflektuar mbi migrimin dhe marrëdhëniet midis hapësirës urbane dhe demokracisë. Ajo është diplomuar në Akademinë e Arteve të Bukura në Tiranë (1994) dhe ka përfunduar një master në Akademinë Brera në Milano (2000). Në vitin 2011 ajo ishte një nga artistet që përfaqësoi Shqipërinë në Pavionin Kombëtar në Bienalen e 54-të të Venecias.

www.anilarubiku.com

Në artin bashkëkohor ekziston një tendencë që sugjeron se veprat konceptuale nuk mund ose nuk duhet të synojnë gjithashtu bukurinë. Le ta quajmë këtë prirje realizëm konceptual ose brutalizëm. Por kur i rikthehem katalogëve të mi, shoh që puna ime është konceptuale dhe njëkohësisht e bukur – ose të paktën ky ka qenë gjithmonë synimi im: të arrij bukurinë dhe poetikën1. Ka gjithashtu shumë humor, pasion dhe intensitet në krijimtarinë time. Sigurisht, këtë e vendosin të tjerët, por kjo është mënyra si e shoh unë procesin tim artistik në retrospektivë. Si çdo artist, nuk e kam nisur me vetëdije të krijoj në këtë mënyrë. Thjesht kam ndjekur instinktet e mia krijuese, të udhëhequra nga perspektiva ime unike. Kur je pranë veprës, ajo mbetet personale. Të nesërmen, ajo merr një jetë më vete dhe pyetja që mbetet është: “Kush e bëri atë?” Duke parë gjithçka që kam prodhuar ndër vite, vë re se ekziston një zë i vetëm dhe i fuqishëm në punën time. Ky zë pasqyron këmbënguljen dhe përkushtimin tim, kërkimin e pareshtur drejt bukurisë dhe besnikërinë ndaj ideve të mia. Pavarësisht se format e shprehjes kanë ndryshuar, të gjitha janë të lidhura ngushtë me temat e pabarazisë gjinore, korrupsionit, drejtësisë sociale dhe hapësirave urbane2.

Ndërsa roli kryesor i artit, sipas mendimit tim, është të jetë i bukur, ai shpesh bëhet politik në interpretimin e vizitorit. Arti ka fuqinë të jetë politik, por kuptimi i tij përfundimtar mbetet në syrin e shikuesit. Gjithsesi, shpresoj që temat që trajtoj të nxisin biseda kuptimplota dhe të kontribuojnë në ndryshimin shoqëror. Për mua, fuqia e artit qëndron në aftësinë e tij për të provokuar mendimin, për të nxitur dialogun dhe për të inkurajuar reflektimin mbi botën që na rrethon.

Unë punoj në hapësira emocionale ku ndërthuren kujtimet, frika, ëndrrat dhe shpresat – vende ku shpesh mungojnë fjalët, por ku arti gjen një gjuhë universale3. Këtu gjej lirinë në praktikën time, duke mos u kufizuar nga një medium apo stil i vetëm. Nuk i përkas asnjë grupi të caktuar përveç atij të botës së artit. Në krijimtarinë time, përfshijë elemente të poezisë dhe psikologjisë për të eksploruar tema si identiteti, barazia gjinore dhe drejtësia sociale, duke krijuar vepra që sfidojnë kategorizimin e thjeshtë dhe tejkalojnë zhanret tradicionale.

Praktika ime e artit është unike dhe nuk përshtatet lehtësisht në kornizat tradicionale. Punët e mia, të prodhuara gjatë dy dekadave të fundit, janë të lidhura nga një përkushtim ndaj procesit që i shërben më së miri konceptit të secilës vepër. E shoh praktikën time si një proces të vazhdueshëm, ku çdo vepër përfaqëson një rezultat individual. Përpiqem të zhvilloj teknika dhe metoda të reja për të realizuar çdo projekt me kontroll absolut krijues dhe mjeshtëri të lartë4. 

Materialet që përdor – si dylli, betoni, vizatimet, qëndisjet, drita, letra dhe bojërat e ujit – më japin fleksibilitetin për të eksperimentuar dhe reflektuar. Në këtë mënyrë, unë i manipuloj këto mediume për t’i shndërruar në vepra konceptuale që shprehin idetë e mia më të thella.

Me kalimin e viteve, praktika ime e artit ka evoluar ndjeshëm. Ashtu si bota jonë që është gjithmonë në ndryshim, edhe puna ime pasqyron këtë fluks. Ndërsa projektet e mia të hershme ishin haptazi politike, fokusimi im është zgjeruar për të përqafuar tema universale dhe poetike, që lidhen me përvojat njerëzore dhe konceptet e përjetshme5.

Në praktikën time kam vënë theksin në tema të rëndësishme si barazia gjinore, identiteti dhe të drejtat e grave. Kjo është veçanërisht e dukshme në projekte si Portrete sfiduese (2014)6, ku kam bashkëpunuar me gra të burgosura në Shqipëri për të eksploruar identitetin dhe margjinalizimin social. Në mënyrë të ngjashme, në punën A nuk jam grua(2004 – 2024)78 një iniciativë e vazhdueshme me komunitetin rom në Durrës, shqyrtoj se si rolet e grave formohen nga presionet kulturore dhe sociale. Një tjetër projekt, 16 Mënyrat (2008), bashkëpunimi im me gratë etiopiane që jetojnë në Israel9, eksploron dinamikat gjinore dhe sfidat me të cilat përballen gratë në kultura të ndryshme, duke kërkuar ndryshim shoqëror.

Edhe pse nuk e quaj veten feministe, jam thellësisht e përkushtuar në shqyrtimin e dinamikave gjinore dhe në avokimin për ndryshim. Puna ime reflekton këto përpjekje dhe shpresoj që ajo të frymëzojë një reflektim të thellë dhe të kontribuojë në një botë më të drejtë.

Periudha midis viteve 1970-1997 ka qenë një kapitull shumë i veçantë historik në zhvillimin e Shqipërisë. Përjetimi i tranzicionit të Shqipërisë nga komunizmi në demokraci ndikoi thellësisht në praktikën time artistike. Këto përvoja nuk janë thjesht historike; ato jetojnë në veprën time, në emocionet dhe narrativat që përpiqem të komunikoj.

Si një nga gjeneratat e para të grave shqiptare që studioi artin në Milano pas rënies së komunizmit, e gjeta veten në kryqëzimin e ndryshimeve drastike shoqërore10.

Nuk kisha shembuj të grave artiste me histori si të miat që të më frymëzonin. Nuk kishte askënd që mund të më udhëhiqte si shembull, as një grua me një të kaluar dhe histori si imja. Nuk kisha shembuj! Isha pjesë e kaq shumë ndryshimeve drastike dhe isha vetëm 20 vjeç. Duke reflektuar mbi një ide kolektive të historisë, më kujtohet citimi i Minsky-t: “Çdo akt mendimi është një akt kujtese.” Besoj se e kaluara është vërtet “një vend i huaj, ku gjërat bëheshin ndryshe”, por kujtesa mbetet, ose më saktë rindërtimi ynë individual dhe kolektiv i kësaj të shkuare, si efekti i saj emocional.

Pjesa më e madhe e punës sime aktuale përqendrohet në mënyrat e shpëtimit dhe fshirjes së kësaj të kaluar, duke kërkuar njëherazi të zbuloj aspekte pozitive që mund të burojnë prej saj1112.

Tekst i shkruar nga artistja në konsultim me Klaudia Fagu-n (2025)

1Anila Rubiku, Një poezi mbi kaktus, 2010, Qëndisje në letër,  56x76 cm,  Kortezi e artistes
2Anila Rubiku, Shtëpitë e diellit që lind, 2005, Qëndisje letre, Dritë Led, pleksiglas, 180x180x20 cm, Kortezi e artistes
3Anila Rubiku, Unë jam ende në këmbë, 2019, Akuarel dhe lëkurë në letër Arches, 500x600x200 cm, pamje nga instalacioni, Kortezi e artistes
4Anila Rubiku, Milano Tokio një udhëtim vajtje-ardhje, 2006, Rreth 50 korniza të qendisura, secila 50x30x30 cm, Pamje nga ekspozita, Kortezi e artistes
5Anila Rubiku, Casa all'italiana Superleggera, 2008, Letër kartoni e qepur dhe e shpuar, implant drite, fije pambuku dhe mëndafshi, 117x100x91 cm, Pamje nga ekspozita tek The Israel Museum in Jerusalem 
6Anila Rubiku, Portrete sfiduese #1-12, 2014, Skulpturë hekuri, qëndisje në pëlhurë liri, bojëra uji në letër Arches, Instalimi 300x600 cm, me mirësjellje Anila Rubiku, Kortezi e artistes
7Anila Rubiku, A nuk jam grua, 2004 - 2024, 151 Shami mëndafshi të qëndisura, fasule të bardha, fije, 400x200x200 cm, Pamje nga instalacioni, Kortezi e artistes
8Anila Rubiku, 16 Mënyrat,  2008, Qëndisje në karton, fije lini, Pamje nga ekspozita tek Gallery Braverman By Art Projects, Tel Aviv, Izrael
9Anila Rubiku, 
Mentaliteti i bunkerit, trashëgimia e peizazhit,  2012, Dyll, beton, neon,   55x700x500 cm, Pamje nga instalacioni tek
10Anila Rubiku, Vende të tjera, shtetësi të tjera, 2011, 62 kapele për meshkuj Felt/Beaver Borsalino të qëndisura, 128 varëse rrobash prej druri, Pamje nga instalacioni Bienalia e 54-të e Venecias, Kortezi e artistes
11Anila Rubiku, Zhdukja e kujtesës, 2011-2014, Gravurë dhe fshirë në letër Arched, 66x47x5 cm, Kortezi e artistes
12Anila Rubiku, Zhdukja e kujtesës, 2016, Gravurë dhe fshirë në letër Arched, pluhur gome i mbledhur në fund të kornizës, 66x47 cm (detaj), Kortezi e artistes